Heeft Poetin zich echt zo totaal in een hoek geschilderd?

De dinsdag begon met een nieuwe escalatie. De NAVO bewapent de Oekraïne niet alleen meer met stingers, antitankwapens, drones en vergelijkbaar materiaal maar voegt daar nu ook straaljagers aan toe. Voormalige Oostbloklanden hebben nog oude Migs staan, die ter beschikking worden gesteld aan de Oekraïense luchtmacht. Het schijnen er zo’n 75 te zijn. Om te beginnen? We weten het niet.

Een andere escalatie betreft de berichtgeving in de westerse media. Ze gedragen zich steeds meer als werktuigen in de propagandaoorlog. Dat blijkt uit het feit dat zij in hun analyses vaker naar “onze” kant toe redeneren. We lezen overal dat de verwachtingen van Poetin niet uitkomen, dat hij zich in een hoek geschilderd heeft, dat aan het thuisfront weinigen achter hem staan, dat de Oekraïners veel heftiger tegenstand bieden dan hij verwacht, dat zijn soldaten bij nader inzien niet goed kunnen vechten.

We hebben – dat is duidelijk – te maken met een misdadige oorlog en een Russische leider die de spot drijft met het recht van oorlog en vrede. Juist daarom is het gevaarlijk zijn positie te zwak voor te stellen, hoe goed dat ook is voor het moreel en onze stemming. Dit is zeker belangrijk nu er beelden binnenkomen over wat je alleen maar kunt omschrijven als terreurbombardementen op de bevolking. Vandaar toch het volgende:

De oorlog is nog maar zes dagen oud. We kunnen niets zeggen over de afloop. Wij verheugen ons in de “liever dood dan slaaf”-houding van de Oekraïners maar de verwachte komst van zeven miljoen vluchtelingen wijst daar niet op. En evenmin dat mannen kennelijk moet worden verhinderd het land te verlaten. We zagen op de televisie een vrouwelijk parlementslid oefenen met een Kalasjnikov maar aan een dienstplicht voor vrouwen wordt blijkbaar niet gedacht.

Poetin krijgt onzerzijds een nieuw Afghanistan in het vooruitzicht gesteld. Op die manier confronteert de NAVO Rusland dan met een nieuwe proxy war, zoals er tijdens de Koude Oorlog wel meer gevoerd zijn, bijvoorbeeld in Vietnam en Ethiopië. We gaan er nu zonder meer van uit dat het merendeel van de Oekraïners bereid zal zijn hun land tot een permanent slagveld te maken, dat de guerrillero zich te midden van het volk zal bewegen als een vis in het water, zoals Mao Zedong het destijds formuleerde. Zal dat gebeuren of blijft het bij een ETA- of een IRA-achtige actie nadat er in de Oekraïne een Russisch gezinde regering is geïnstalleerd? Een ETA of een IRA is lastig genoeg maar geen onoverkomelijk bezwaar.

Veel media geven voor zeker te weten dat Poetin een heel snelle overwinning had verwacht en nu op zijn neus kijkt. Dat zouden we wel willen. De Russische machthebber heeft in zijn uiteenlopende oorlogen nooit een gemakkelijke overwinning behaald.

We gaan er nu gemakshalve van uit dat de Russen deze aanslag op een broedervolk wel massaal zullen veroordelen. Inderdaad is er sprake van protest. De demonstranten in de Russische steden nemen grote persoonlijke risico’s. Hoe representatief zij zijn voor de hele publieke opinie, is echter onduidelijk. Ook hier is het onverstandig je rijk te rekenen.

Natuurlijk zorgt de Oekraïense kant voor beelden van verdwaasde Russische krijgsgevangenen. Uiteraard beweert men in Kiev dat Poetins kanonnenvoer volstrekt ongemotiveerd is en niet weet waarvoor het vecht. Dat zeggen strijdende partijen altijd over elkaars soldaten.

In de NRC constateerde Carolien Roelants dat de opstelling van het Midden-Oosten, die andere grote leverancier van energie, op zijn best ambivalent is. In de Veiligheidsraad schaarden de Verenigde Arabische Emiraten zich niet achter de veroordeling van de inval maar stelden zich net als China a neutraal op. Saoedi-Arabië hield zich op de vlakte ondanks dringende verzoeken van de Verenigde Staten  méér olie op te pompen. De ayatollahs in Iran danken uiteraard Allah voor deze crisis. In Latijns Amerika kan Poetin rekenen op Cuba, Venezuela en Nicaragua. De overige landen in die regio hebben de inval met uiteenlopende vormen van felheid veroordeeld. Uitzondering op deze regel is de Braziliaanse president Bolsonaro, maar zijn vice, Antônio Hamilton Mourão, wel rechts maar niet domrechts en een generaal, heeft gezegd dat zijn land de invasie niet goedkeurt. Bolsonaro heeft hem vervolgens op de vingers getikt. Zijn houding lijkt als twee druppels water op die van Baudet maandagmiddag in de Tweede Kamer.

In Afrika kunnen enkele olie- en gas producerende landen – Algerije, Nigeria en het opkomende Senegal voorop – profiteren van de stijgende energieprijzen en de Europese vastbeslotenheid zich van Rusland als leverancier zo snel mogelijk te ontdoen. Tegelijkertijd  kunnen er problemen ontstaan omdat in een aantal landen voor de voedselvoorziening de afhankelijkheid van Russisch en Oekraïens graan  groot is. Toch heeft Nigeria de inval in de Oekraïne nog niet echt veroordeeld. Zuid-Afrika deed dat alleen na aarzeling.

Tijdens de Koude Oorlog was India een neutrale macht, die goede relaties onderhield met de Sovjet-Unie. De huidige houding van de regering Modi is daarvan de echo. Ook Pakistan houdt zich op de vlakte. Ze vragen een staakt het vuren maar kiezen geen partij. Vietnam is voor zijn bewapening afhankelijk van Russische leveranties. De Oekraïense ambassadeur in Kuala Lumpur is niet tevreden met de houding van de Maleisische regering tegenover de oorlog. Die is hem te vaag. Premier Ismael Sabri heeft gezegd dat hij bedroefd is over de situatie. De Indonesische president Joko Widodo tweette : “Stop de oorlog. Oorlog brengt de mensheid ellende en betekent een risico voor de hele wereld” . Hij veroordeelde de Russische inval maar de toon bleef toch een stuk gematigder dan hier in Europa: Indonesië roept tot onderhandelingen op.

Singapore stelde maandag sancties in tegen Rusland maar de overige lidstaten van ASEAN deden dat niet. Hun ministers van Buitenlandse Zaken riepen in een gezamenlijke verklaring alle partijen op zich te matigen. De Filipijnen kwamen wel met een krachtige veroordeling.

Ook Zuid Korea kwam met sancties wat niet verwonderlijk is voor een land dat voor zijn bescherming niet buiten een nauw bondgenootschap met de Verenigde Staten heen kan.

Even voor de duidelijkheid: Vladimir Poetin heeft met zijn aanval op de Oekraïne de internationale rechtsorde en de wereldvrede in gevaar gebracht. De lidstaten van de NAVO kunnen tegenover hem geen andere houding aannemen dan zij nu doen. Hij hóórt die oorlog van hem te verliezen. Wij zijn in dit conflict de goeien, zij zijn de slechten. En ik schrijf niet voor niets “wij”.

Maar leg niet alles wat Rusland en zijn leider doen uit als een nederlaag of een voorbode van hun ondergang. Draai jezelf geen  rad voor ogen omdat je het zo’n mooi rad vindt. In een situatie als die van nu verzwak je daarmee alleen maar je eigen positie.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister Het Geheugenpaleis , de podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis.