Halbe’s Schwalbe

Een Schwalbe is een fopduik van een voetballer, die daarna vaak op theatrale wijze een blessure simuleert, om daar voordeel uit te halen. De voorgestelde bezuinigingsmaatregelen van staatssecretaris Halbe Zijlstra zijn ook nep. Zijn Schwalbe-maatregelen brengen nog meer perverse prikkels in ons hoger onderwijssysteem dan er nu al inzitten, en ze zullen ook niet leiden tot de voorgespiegelde besparingen maar juist leiden tot meer bureaucratie.

Perverse prikkel nummer 1 is de diplomafinanciering: de onderwijsinstelling wordt betaald per afgeleverd diploma. Dat leidt tot InHolland-toestanden. Aan buitenlandse universiteiten betaalt de student gewoon voor het onderwijs dat gevolgd wordt (‘tuition’ heet dat), ongeacht of de eindstreep wordt gehaald. Ook bij de Open Universiteit en instellingen als PBNA werkt het zo. Nu wil Zijlstra het nog bonter maken door de onderwijsinstelling te gaan beboeten voor iedere student die ooit begon en de studie pas na een langere periode (dan door hem bedacht) succesvol afrondt.

Zijlstra’s strafkorting is niet alleen voor de universiteiten pervers. Hij behandelt de studenten als kleine kinderen door ze een boete op te leggen als ze in zijn ogen ‘te lang studeren’. Studenten zijn volwassen mensen die heel goed zelf kunnen beslissen hoe ze hun studie(tijd) vorm willen geven. Sommigen willen na een psychologiestudie nog een rechtenstudie doen; anderen doen een tijd bestuurswerk of doen een stage in het buitenland. Dit zijn vaak de meest leergierige en gemotiveerde studenten, en die gaat Halbe straffen. Dat is niet een beetje dom, dat is heel dom.

Zijlstra heeft ook niet goed nagedacht over de bureaucratische rompslomp die dit strafsysteem met zich mee gaat brengen. Het gaat onvermijdelijk leiden tot (alweer) veel extra procedures, extra druk op docenten, tot meer staf om te controleren of het wel goed gaat, en rondom de randgevallen zullen juridische conflicten moeten worden uitgevochten. Twee voorbeelden van een hoogleraar aan de Universiteit Twente:

(1) Student dreigt twee maand uit te lopen. Afstudeercommissie acht werkstuk nog onvoldoende. Student heeft tijdens de studie op aanraden van de studieadviseur een periode minder het gas er op gehad (door familieomstandigheden). Is nu de studieadviseur verantwoordelijk voor de vertraging of heeft die zwaardere schade voorkomen?

(2) Student heeft calculerend gestudeerd. Hij heeft zijn vakken nominaal gelopen en daarnaast bestuurswerk en andere taken verricht. Hij heeft mooie cijfers en kan cum laude halen. Dan moet hij wel een goed cijfer voor het afstudeeronderzoek hebben. Dat zou net anderhalve maand langer gaan duren. Hij vindt het de 3 mille wel waard. Willen de docenten ook 6 mille inleveren? Dit is natuurlijk een uitzondering, maar niet uitzonderlijk is dat een student een zes geen prettig vooruitzicht vindt.

Ik werk nu aan mijn vierde Nederlandse universiteit en heb de bureaucratie, regelzucht en controlewoede alleen maar zien toenemen in de afgelopen 25 jaar. De voorgestelde maatregelen van Zijlstra doen daar weer een schepje bovenop. Met als gevolg: meer geld naar controleurs in plaats van naar het onderwijs zelf. 

Er zijn veel slimmere manieren voor de overheid om op het hoger onderwijs te bezuinigen. Bijvoorbeeld: collegegeld stapsgewijs over een periode van een aantal jaren verhogen. Dan heeft de student zelf de keus of hij langer wil studeren. En collegegeld verhogen leidt niet tot meer bureaucratie. Dus Halbe: bedenk je nog even, voor je die Schwalbe gaat maken.