Gülen zit voorlopig veilig in de VS

De Turkse justitieminister Bozdag belde naar Washington om de Amerikanen ertoe te bewegen Fethullah Gülen uit te leveren. De reden behoeft ondertussen nog nauwelijks uitleg: Ankara verdenkt de imam ervan het brein te zijn achter de mislukte, maar bloedige staatsgreep van vorig jaar in Turkije.

Om de Amerikanen tegen Gülen in het harnas te jagen zette de in Turkije regerende partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) een lobby tegen Gülen op poten in de VS. Daartoe ging via de in Nederland ingeschreven onderneming Inovo b.v. een aanzienlijk bedrag naar Michael Flynn , de voormalige veiligheidsadviseur van U.S. President Donald Trump. De door Flynn geleverde resultaten waren echter bedroevend en het werd gênant voor de AKP toen hij tegenover de Amerikaanse autoriteiten moest bekennen op de Turkse loonlijst te hebben gestaan.

Toch waren de verwachtingen hooggespannen in Ankara nadat Trump achter zijn bureau in de oval office was gaan zitten. Veel wijst er echter op dat president Erdogan een proces tegen Gülen in Turkije kan vergeten.

Motief Gülen gaf zelf toe dat volgelingen van hem binnen de strijdkrachten bij de couppoging betrokken waren. Bovendien had hij een motief, omdat zijn beweging na een tienjarig verstandshuwelijk met de AKP bij het grofvuil werd gezet door Erdogan.

Daarmee is echter nog niet bewezen dat Gülen de opdracht gaf tot de couppoging. De informatie die de AKP-regering naar de VS stuurde bewijst dat evenmin. Daarin staan naar verluidt weliswaar erg lelijke dingen over hem, maar het cruciale bewijs over zijn vermeende rol bij de couppoging ontbreekt volgens insiders.

Nunes Devin Nunes, een lid van de belangrijke inlichtingencommissie van het Amerikaanse congres, zei geen enkele bewijs te hebben gezien over Gülens persoonlijke betrokkenheid bij de couppoging. Nunes was niet erg positief over Erdogan en zijn regering uit te slaan:

‘De Erdogan-regering is erg autoritair geworden. Onze relatie met Turkije is gespannen en zal nog gecompliceerder worden door onze onderneming om de Islamitische Staat uit Syrië en Irak te verjagen.’

Het behoeft weinig betoog dat wat Nunes zei slecht viel in Ankara. Vooral ook omdat hij lid is van de Republikeinse partij en bekendstaat als medestander van Trump. Daarmee vervliegt de hoop dat laatstgenoemde iets zal ondernemen om Gülen uitgewezen te krijgen.

Kahl De uitspraken van Nunes bleven onderbelicht in de media. Veel meer aandacht was daar voor de verklaring van Bruno Kahl, de baas van de Duitse inlichtingendienst BND. Ook hij zei vorige week geen ‘overtuigend bewijs’ gezien te hebben voor een opdracht van  Gülen tot de couppoging.

Kahl ging echter erg ver toen hij de Gülen-beweging omschreef ‘als een instelling die religieus en seculier onderwijs verzorgt.’

Onderwijs is erg belangrijk voor de Gülenisten, maar wie niet meer ziet dan dat heeft boter op het hoofd. Los van de vraag of Gülen het groene licht aan zijn volgelingen gaf voor de couppoging kunnen onplezierige feiten over hem en zijn beweging moeilijk ontkend worden.

De fethulacci kunnen nu dan doen alsof ze de democratie uitvonden en auteursrecht hebben op de vrijheid van meningsuiting, maar een kleine tien jaar geleden werden Turkse journalisten door aanklagers en rechters in dienst van de Gülen-beweging achter de tralies opgeborgen.

Rond die tijd begon Erdogan van democratisch naar autocratisch te transformeren. Dat Gülen en zijn beweging daar toen geen bezwaar tegen aantekenden en hem zelfs stimuleerden op dit verkeerde pad, is veelzeggend. Een pleidooi voor democratie en mensenrechten begonnen de Gülenisten pas te voeren nadat Erdogan hen uit de Turkse staat begon te verdrijven.

Kalin Dat laatste lijkt vergeten te zijn in West-Europa. Daar bestaat nu de neiging om wat tegenstanders van Erdogan uitvreten door de vingers te zien. Koren op Erdogans molen. Zijn woordvoerder, Ibrahim Kalin, liet er dan ook geen gras over vallen en zei naar aanleiding van Kahls woorden dat ‘de Duitse regering naar middelen zoekt om Turkije aan te vallen en daarom de Gülenisten steunt’.

Dat komt ervan wanneer de nuance uit het oog wordt verloren. Dat Kahl zei er evenmin bewijzen voor te zien dat Erdogan de staatsgreep initieerde, weerhield Kalin er niet van om de aanval op Duitsland in te zetten.

PKK Over de PKK kan overigens iets soortgelijks worden gezegd. Wanneer deze Koerdische organisatie eveneens meer sympathie bij Europeanen vindt omdat ze op Erdogans vijandenlijst staat, is dat net zo dubieus. Zou ook blijk geven van een tekortschietend inzicht over de situatie in Turkije.

Realiseert men zich in Europa dat de winst voor de AKP bij de verkiezingen van november 2015 alles te maken had met de beslissing van de PKK om weer aanslagen te plegen? Zonder die winst voor de AKP was het veelbesproken referendum over een presidentieel systeem nu zeer waarschijnlijk niet aan de orde geweest. Vergeet ook niet dat PKK-oprichter Abdullah Öcalan zich een ruime twee jaar geleden bereid toonden om een presidentieel systeem voor Erdogan te accepteren. In de politiek kan de grootste vijand nu eenmaal tegelijkertijd ook een vriend zijn.

Bewegingen Terug naar de Duitse inlichtingenchef Bruno Kahl. Dat hij zowel een rol van Erdogan als Gülen bij de couppoging ontkent leidt tot een interessante vraag. Want als de poging tot machtsovername van geen van beide uitging, van wie dan wel? Alleen de seculiere nationalisten blijven dan over. De coupplegers manifesteerden zich onder een Kemalistische vlag op de avond van de couppoging. Zoveel is duidelijk, maar dat kan ook heel goed psychologische strategie zijn geweest. Er draait in Turkije veel om psychologie…

Onlangs kwam een onderzoek op gang naar seculier nationalistische militairen. Dat houdt echter verband met vermeende ‘bewegingen’ binnen de strijdkrachten op 22 februari jl., die door AKP-columnisten met een nieuwe poging tot staatsgreep werden geassocieerd. Dit onderzoek heeft dus niet met 15 juli 2016 te maken.

Fidan Een vaak gehoorde verklaring is dat een groep militairen, waaronder Gülen-volgelingen, meenden dat zij binnenkort tot lange gevangenisstraffen zouden worden veroordeeld en dat er daardoor niets verloren kon worden met een poging om de macht over te nemen.

Klinkt op zich plausibel, maar er blijven ook in dat geval veel vragen over. Met name over de vreemde gedragingen op 15 juli van Hakan Fidan , de chef van de nationale inlichtingendienst MIT, rond de couppoging.

En hoewel er zoals Kahl stelt inderdaad geen bewijs voor is dat Erdogan aanleiding gaf tot een false flag , blijft er het gegeven dat hij de meeste winst uit de gebeurtenissen haalde. Wat dat betreft blijft de vergelijking met de Reichstag-brand in 1933 zich opdringen. Die werd ook aangegrepen voor een grootschalige zuivering, terwijl er tot op de dag van vandaag door historici over wordt gediscussieerd of de brand echt door Marinus van de Lubbe werd aangestoken.

Raadsel Of er over de couppoging wel ooit volledige duidelijk zal ontstaan valt niet te zeggen. Voorlopig blijft het een raadsel, verpakt in een enigma, gehuld in een mysterie.

Het lijkt in ieder geval niet erg waarschijnlijk dat de AKP negen maanden na dato alsnog overtuigende bewijzen zal leveren over Gülens directe betrokkenheid bij de couppoging.

Twee maanden geleden werd nog gesuggereerd dat Gülen door Trump als wisselgeld gebruikt kon worden voor een meer soepele Turkse opstelling ten aanzien van Syrië, maar daar heeft niemand het nu nog over. Blijft dat zo dan lijkt de imam sowieso veilig te zijn in de VS. Bovendien, zelfs wanneer Trump toch het groene licht geeft voor zijn uitwijzing dan betekent dit het begin van jarenlange procedures. Het is zelfs de vraag of de broze Gülen nog leeft tegen de tijd dat die afgesloten zijn.

Kortom, het ziet er niet naar uit dat het aan het begin van dit artikel genoemde telefoontje van de Turkse justitieminister Bozdag naar Washington veel opleverde.