Groepsselfie en selectieve verontwaardiging

Verdrietig wordt hij ervan, Robin van Persie. En hij is niet de enige. De groepsselfie van het Nederlandse Elftal die op de Facebookpagina van website Voetbalzone verscheen, oogstte smerige reacties. Op de foto waren negen gekleurde spelers te zien. “Allemaal zwarte pieten,” reageert iemand. “Bijna 5 december, dan komen ze overal tevoorschijn,” reageerde een ander. En zo ging het nog even door.

De reacties leidden tot protest. Van Persie riep op tot actie, Robert Vuijsje veroordeelde de uitlatingen en Trouw publiceerde een razend stuk van Martijn de Vries. De verontwaardiging is terecht, maar lijkt ook een tikkeltje selectief. Wie vertrouwd is met social media, weet dat beledigende, racistische en discriminerende opmerkingen daar aan de orde van de dag zijn. Als social media iets laten zien, dan is het wel dat Nederland aan een soort sluimerracisme lijdt. In het openbaar noemen we ons allemaal keurige en tolerante burgers, maar duik onder in het riool dat twitter of facebook heet en je ziet iets anders. De reacties op de groepsselfie zijn kortom weinig opmerkelijk – helaas.

Wel opmerkelijk is de aandacht voor eventuele juridische gevolgen. Nu blijkt dat het OM zich over de reacties buigt, wordt massaal de vraag opgeworpen of die strafbaar zijn of niet. Dat is jammer. Door meteen de blik omhoog te werpen naar vrouwe Justitia, wordt er weggekeken van het probleem zelf. Dit soort morele vraagstukken moet je niet willen uitbesteden aan de wet. Die moet je als maatschappij zelf onder handen nemen. Via de rechter je eigen gelijk halen betekent niet altijd dat je daarmee ook een betere wereld binnen haalt. 

Stel dat de reacties leiden tot een aantal taakstraffen: zijn we dan iets opgeschoten? Je kunt een straf ondergaan en niet tot inkeer komen. Net zoals je je keurig aan de wet kunt houden en nog altijd verschrikkelijke opvattingen kan koesteren.  De enige zinvolle strijd tegen dit soort reacties vindt plaats via de dialoog. Van mens tot mens, niet van rechtssysteem tot mens. Via argument en overtuiging, maar ook via inleving en de bereidheid om te luisteren. Juist daar ontbreekt het aan. 

De reacties onder de groepsselfie komen overduidelijk voort uit de zwarte piet-discussie. Een mooi voorbeeld van een dubbele monoloog vermomd als dialoog. Beide kampen bereiken elkaar al twee jaar lang niet en daarmee is de discussie een farce. De strijd tegen racisme is zo een strijd om het eigen gelijk geworden. Wie kan er het hardste schreeuwen? Wie kan de ander het beste kaltstellen ? De uitkomst van die schreeuwpartij wordt dit jaar langzaam duidelijk: minder Zwarte Piet, meer racisme. Volgens het Meldpunt Discriminatie Internet is het aantal meldingen van ‘anti-zwartracisme’ dit jaar ‘opvallend hoog.’ Tel uit je winst.

De rechter, daar wend je je pas toe als je er met elkaar niet uit komt. Of er niet uit wil komen. Omdat het eigen gelijk belangrijker is geworden dan de zaak zelf. Dat is pas echt iets om verdrietig van te worden.  

Bart Smout is auteur van Lege Lijnen. Volg Bart ook op Twitter.

cc-foto: Bjorn Hermans