GroenLinks–PvdA mist zelfreflectie en politieke volwassenheid

De recente opstelling van GroenLinks–PvdA bij de formatie van een nieuw kabinet laat een hardnekkig probleem zien. Er is een groot gebrek aan zelfreflectie. In plaats van kritisch te kijken naar de eigen stijl, de inhoud en de strategie, wordt de schuld te gemakkelijk bij anderen gelegd. Ook nog eens met de helaas overbekende en niet heilzame toon van morele superioriteit. Deze houding leidt niet tot links-progressieve macht om zaken te veranderen. Het ergert stemmers en politici waar je mee samen moet werken. 

Allereerst, laat duidelijk zijn dat je als linkse stemmer - met een voorkeur voor sociaal-economisch links beleid en het nemen van maatregelen om mensen, natuur, dieren en het mileu te beschermen - constructief kritisch ook naar de linkerkant van het politieke spectrum moet durven kijken. Laten we niet verworden tot politieke hooligans die rechts tot aartsvijand en links tot aartsengelen maken. 

De verantwoordelijkheid voor de chaotische politieke instabiliteit ligt niet uitsluitend bij het falen van de PVV, BBB en de zelfmoord van NSC. Wel grotendeels. Ook niet bij alleen de VVD en de opportunistische leider Dilan Yeşilgöz. Het falen ligt voor een deel bij links zelf.

De verkiezingsuitslag is helder. D66 kwam als winnaar uit de bus, maar belangrijker is dat radicaalrechtse en centrumrechtse partijen samen een duidelijke meerderheid behaalden. Dat is geen interpretatie, maar helaas een politieke realiteit.

Wie de democratie en die uitslag serieus neemt, kan niet net doen alsof een links-progressief blok vanzelfsprekend recht heeft op regeringsmacht. De cijfers geven een andere werkelijkheid aan. Daarnaast kiezen we binnen de Nederlandse variant van de democratie geen kabinet en geen premier. We kiezen een parlement en de fracties mogen door te onderhandelen een kabinet maken.

Kijkende naar alle crises in de wereld en in Nederland - we hoeven ze niet weer te noemen - zijn stabiele kabinetten met goede bewindslieden en professionele parlementariërs hard nodig. Partijen die willen samenwerken en begrijpen dat je over links en rechts steun moet halen voor beleidsvoorstellen.

Een middenkabinet is dan ook de beste optie voor Nederland (en voor alle landen). D66, VVD, PvdA, CDA en CU zijn partijen waar je van weet dat ze kunnen en willen besturen. Maar er zijn grote verschillen in programma's. Het is in dit opzicht niet vreemd dat partijen kijken naar de anderen waar ze het dichtst bij staan.

Dat de VVD de blik nadrukkelijk naar rechts richt, is vanzelfsprekend onder deze leider die nog even steun heeft van haar partij. Er is niets ondemocratisch aan om een coalitie te vormen die je het liefste wilt. Politieke partijen mogen andere partijen uitsluiten of weigeren, dat gebeurt aan alle kanten van het spectrum.

Links-progressieve partijen hebben jarenlang principieel de deur dichtgegooid voor de PVV. Niemand noemt dat 'kiezersbedrog'. Waarom zou het dan ineens onaanvaardbaar zijn wanneer de VVD 'nee' zegt tegen deelname van GroenLinks–PvdA? Het mag of we het nou aangenaam vinden of niet.

In dit licht komt de reactie van Jesse Klaver zuur en kinderachtig over. Zijn geklaag over het niet tot stand komen van een kabinet met D66, CDA, VVD en GroenLinks-PvdA ademt meer frustratie dan realiteitszin. 

Er zit een historische smaak aan van de paniekerige en moreel verheven reactie van de PvdA na de onverwachte overwinning van Pim Fortuyn bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2002. Ook toen verkoos links de rol van morele duider en het verkondigen van de komst van het kwaad boven het laten zien dat je politieke volwassen bent en een sterke maar constructieve oppositie kunt voeren.

Bovendien klopt de kern van Klavers verwijt niet. Er zijn geen kiezers 'belazerd'. De kiezer heeft gesproken en partijen handelen binnen de kaders van dat mandaat. Politiek is geen morele toets waarin teleurstelling automatisch gelijkstaat aan groot onrecht. Het is een spel van macht, compromissen en legitimiteit, en dat vergt professioneel handelen. Niet gaan zeuren en saboteren.

Die volwassenheid ontbreekt momenteel bij GroenLinks–PvdA. Niet alleen in toon, maar ook in inhoud. De partij - of beter gezegd: de fusiegroep heeft weinig overtuigends laten zien.

Er was een schreeuwende oppositie tegen het bizarre kabinet Schoof-Wilders, een fractie in de senaat die partijpolitiek verkiest, een toenemende ruk naar radicaal-linkse standpunten, geen 'Timmermans-effect', geen mobiliserende visie en geen electorale doorbraak.

En nu zien we een vermoeide en chagrijnige Klaver die al 15 jaar lang in de Tweede Kamer zit en het 'nieuwe' gezicht van de 'nieuwe' partij is. Genoeg redenen voor linkse stemmers om niet heel enthousiast te zijn.

De fusiepartij is gering levensvatbaar, deze partij straalt weinig vernieuwing uit. Dit is een kunstmatige samensmelting zonder scherp profiel met onbekende ideologische en politieke helderheid.

Misschien is het zelfs verstandiger als GroenLinks en PvdA weer als twee volwassen, zelfstandige partijen hun koers bepalen, in plaats van als een wat rare onzekere politieke hybride partij verder te gaan. De linkse kiezer zit misschien niet te wachten op een fusie.

Mogelijk willen verdwenen stemmers op bepaalde terreinen een iets ander beleid (veiligheid, migratie, integratie, identiteit) en staan zij nog steeds achter een meer sociaal-economisch links beleid. De uitkomsten van studies en onderzoeken liggen er. Het draait al jaren niet alleen meer om arbeid en inkomen. 

Op links is er plaats voor een aantal partijen. Een sociaal-democratische die vooral kijkt naar succesvol sociaal-economisch links beleid (rol overheid, zorg, inkomen, werk, zekerheid, gelijkheid) en een progressieve-groene partij met een handtekening voor rechten van mensen, dieren, natuur, klimaat en milieu).

Met daarnaast de sociaal-liberale D66 en de links-conservatieve SP (als deze partij tenminste nog eens de goede identiteit vindt). Aan de linkerzijde is tevens nog plek voor een meer populistische partij als er een charismatische leider wordt gevonden.

Maar deze fusie van Groenlinks-PvdA geeft na jaren oppositie, een paar verkiezingen, het opstappen van Timmermans, de wederopstanding van de oude leider Klaver en deze formatie geen vreugde en ook geen hoop voor de toekomst.

Wat GroenLinks en PvdA het beste kunnen doen is nog eens een heel eerlijke zelfanalyse maken. Is dit wat we willen? De fusie en meer opschuiven naar de wat radicaal-progressieve kant met de politieke bloedgroepen die er zijn, is onverstandig. En vooral de oude plaat van het loodzwaar moreel op de eigen borst kloppen met het verketteren van alles wat rechts is. Het lijkt niet te werken. In Nederland en in de rest van Europa zie je een rechtsere koers. Heel gevaarlijk.

Naast de zelfreflectie aan de linkerkant - hopelijk is de uitkomst ook dat wat meer zelfspot geen kwaad kan - gaat het om het komen tot een kabinet dat aan de slag moet. Binnen een dualistisch politiek systeem.  

Het idee dat er per definitie een breed meerderheidskabinet moet komen, is een misvatting. Een minderheidskabinet is heel goed mogelijk (of een zaken- of extraparlementair kabinet, wel met bekwame bewindslieden) en past uitstekend binnen het Nederlandse parlementaire systeem.

Partijen buiten de coalitie hebben daarin een keuze: ze kunnen constructief bijdragen aan beleid en het dualisme versterken, of ze kunnen de politiek gijzelen en saboteren met als doel nieuwe verkiezingen af te dwingen.

De oproep aan GroenLinks–PvdA is simpel. Wees verstandig. Minder dreinen, minder morele chantage, meer zelfreflectie. Geef een minderheidskabinet een kans en gedraag je als een volwassen politieke speler. Zorg dat er links-progressieve maatregelen komen. Dat zou niet alleen de eigen geloofwaardigheid ten goede komen, maar ook de kwaliteit van de Nederlandse democratie.

Er is een land te besturen en straks zijn er weer verkiezingen te winnen. Graag voorkomen van alleen rechts-conservatieve macht, juist door compromissen te sluiten en jezelf te herpakken. Anders komt er voor jaren geen einde aan de rechtse 'droom' van de VVD en PVV of van een nog ergere kant. Links heeft nog steeds een wereld te winnen.