Grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer signaal van falende bedrijfscultuur

Ruim 1,5 miljoen Nederlanders ervaren jaarlijks grensoverschrijdend gedrag op het werk, blijkt uit onderzoek van TNO. De recente vernietigende rapporten over pesten, discriminatie en vernedering in meerdere gemeenten laten zien wat er misgaat wanneer signalen binnen de organisatie niet worden opgepakt.

Als werkgever heb je volgens de wet een zorgplicht om een veilige werkplek te creëren. Dat betekent dat je de taak hebt om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen, te herkennen en aan te pakken. Grensoverschrijdend gedrag is elk ongewenst gedrag dat iemands grenzen, waardigheid of veiligheid aantast, van pesten tot seksueel gedrag of machtsmisbruik. Intentie doet er niet toe; het effect en de context wel. In de praktijk gaat het daar vaak mis: signalen worden gemist, meldingen gebagatelliseerd of weggewuifd. Als je als werkgever niets doet met meldingen, werk je het probleem in de hand. Zelden staat een incident op zichzelf. Meestal is het een symptoom van een cultuur die dit laat gebeuren.

Normen
Veilig werken begint met wat we dagelijks normaal vinden in ons doen en laten. Zonder duidelijke normen kan elke werkvloer onmerkbaar afglijden. Een veilige werkcultuur vraagt om duidelijke normen. Toch blijkt uit de publieksmonitor van Ipsos dat slechts de helft van de werkenden in Nederland aangeeft dat er bij hun werkgever duidelijke afspraken zijn over gewenst en ongewenst gedrag. Juist zulke afspraken helpen werknemers hun grenzen aan te geven.

Daarnaast missen veel leidinggevenden de vaardigheden om signalen in een vroeg stadium te herkennen. Het gaat vaak mis in het alledaagse: ‘grapjes’ die schunniger worden, appjes met een dubbele bodem, borrels waar grenzen worden overschreden, of collega’s die stiller worden, vaker verzuimen en pas bij het exitgesprek vertellen waarom. Zonder tijdig ingrijpen stapelen incidenten zich op en ontstaat een cultuur waarin mensen zich niet gezien of gehoord voelen. En als er wél een gedragscode is, maar niemand die kent of vertrouwt, verandert de werkvloer in een kweekvijver voor onveiligheid.

Gedragscode
Om te voorkomen dat ongewenst gedrag ontspoort, zijn heldere afspraken nodig die door leidinggevenden worden uitgedragen en door iedereen consequent worden nageleefd. Iedere organisatie heeft een korte en begrijpelijke gedragscode nodig met daarin: wat grensoverschrijdend gedrag is, waar je dit meldt en hoe het wordt opgepakt. Deel die gedragscode niet alleen bij indiensttreding en op intranet, maar herhaal die ook tijdens een teamoverleg, bijvoorbeeld als er weer een borrel aankomt. Train leidinggevenden niet alleen in gesprekstechnieken, maar vooral in het vroegtijdig herkennen van signalen van ongewenst gedrag en in hoe te handelen. Maak melden veilig en zichtbaar: laat zien wat er met meldingen gebeurt, regel nazorg en voorkom dat de melder bang is voor negatieve gevolgen. Zo bouw je aan een werkcultuur waarin mensen zich gezien en gehoord voelen, ongewenst gedrag direct kan worden aangepakt en misstanden geen kans krijgen.

Kosten van wegkijken
Een Nederlandse universiteit heeft de afgelopen jaren ervaren hoe duur wegkijken kan zijn: een vertrouwensbreuk die nog niet is hersteld, reputatieschade en een aanhoudende stroom negatieve publiciteit. Jarenlang is sociale veiligheid verwaarloosd. Intimidatie, seksueel getinte opmerkingen en meldingsangst waren geen incidenten maar dagelijkse realiteit. Voelen mensen zich niet veilig, dan vertrekken juist de medewerkers die je niet kunt missen, stijgt het ziekteverzuim, nemen juridische en financiële risico’s toe en verzuurt de cultuur.

Werkgever, een onveilige cultuur ontstaat niet door één dader, maar door een reeks beslissingen om weg te kijken. Meldingen negeren of bagatelliseren ís grensoverschrijdend gedrag. Richt vertrouwelijke meldroutes in, train leidinggevenden, bescherm melders en borg opvolging. Dat is geen kostenpost, dat is goed leiderschap en het betaalt zich terug in werkplezier, productiviteit, minder verzuim en behoud van talent.