Joop

Gooi de Nederlandse handelsmentaliteit vooral overboord

  •  
15-03-2021
  •  
leestijd 3 minuten
  •  
122 keer bekeken
  •  
VOC_ship_Amsterdam2

© cc-foto: S Sepp

Om een bloedig verleden van onze welvaart en diens hedendaagse relevantie daadwerkelijk ter discussie te stellen, zal het gesprek een breder thema moeten betreffen
Zondag publiceerde het Parool een stuk waarin Willem Oosterbeek kort maar krachtig de Nederlandse wanpraktijken op Banda uiteenzet. Het is zeker niet de eerste keer dat een poging wordt gedaan het ooit door Jan Pieterszoon Coen geïnitieerde uitmoorden en uitbuiten van het eiland aan het licht te brengen.
Zo bracht J. Slauerhoff in 1931 een toneelstuk uit over Coen en zijn handelen (de opvoering van dit stuk werd overigens meermaals voorkomen ). Ook schrijven zowel nationale als internationale historici al decennialang boeken over onder meer het ‘bloedbad van Banda’, alsmede andere hoofdstukken uit de geschiedenis die aan het VOC-prestige vreten. Oosterbeek zelf kwam in 2017 met het boek ‘ Nootmuskaat ’, dat meer specifiek ingaat op de rol van de specerij in deze context.
Hoe dan ook dreigt het gevaar dat deze vertellingen niet meer dan historische curiositeiten blijven en kennis over de besproken zaken nooit gemeengoed zal worden. Of erger nog, dat de verheerlijking van de Compagnie zal blijven zegevieren. Om een bloedig verleden van onze welvaart en diens hedendaagse relevantie daadwerkelijk ter discussie te stellen, zal het gesprek dan ook een breder thema moeten betreffen: die veelal aangevoerde Nederlandse ‘handelsmentaliteit’.
Zoals het conflict rondom Zwarte Piet oorspronkelijk over (post)kolonialisme en systemisch racisme gaat en uiteindelijk zal moeten leiden tot uitbanning van de racistische karikatuur, zal ook het aan de kaak stellen van de gewelddadige praktijken van de VOC gepaard moeten gaan met het overboord gooien van de geprezen mentaliteit.
We hoeven niet al ver terug te kijken in het verleden om te zien hoe diep deze in het Nederlandse zelfbeeld is geworteld. In 2006 (en in 2016 opnieuw ) riep voormalig premier Jan Peter Balkenende nog op tot wat meer ‘VOC-mentaliteit’. Meer recent, in 2017, hield het Nationaal Archief, de ’schatkamer van het Nederlandse verleden’, een tentoonstelling waarin zij hun VOC-archief openbaarden en mensen betrokken bij het Nederlandse ‘handelsverleden’ – begeleid met promotieteksten als ’No Business Without Battle’. Door middel van lesprogramma’s en workshops speelde het Archief hierbij ook speciaal in op scholieren. Het meest schrijnend was nog wel het promotiemateriaal. Zoals de specerijenmixen voorzien van origineel VOC-logo in combinatie met de tekst ‘Geen Spekkoek Zonder Specerijen’. Een beter publiek voorbeeld van een aangezoete weergave van onze geschiedenis is ondenkbaar.
De crux zit hem nu juist in het historische gegeven dat de ‘handelsbetrekkingen’ van Nederland toentertijd niet symmetrisch, maar afgedwongen waren. Dat de Nederlandse ‘handelaren’ niet alleen slavernij, maar ook de vernietiging van flora en fauna inzetten om de prijzen gunstig te houden. Dat de resulterende welvaart niet gedeeld werd, maar eerder een welvaart ten koste van velen, ten gunste van enkelen betekende. Bovendien moeten we ons afvragen in hoeverre het ‘handelsmentaliteit’-gedeelte van onze nationale identiteit nog inclusief is. Zo zullen vele Nederlanders uit (voorheen) gekoloniseerde gebieden – en in het bijzonder de Molukse Nederlanders – toch echt minder warme gevoelens overhouden aan de vertellingen over ons ‘handelsverleden’.
Laat wat dat betreft het parlementaire onderzoek naar het nationale handelsverleden vooral een ‘ uitlaatklep ’ zijn voor het gevoelde ongemak met de oorsprong van onze welvaart. Zolang dit maar wel vergezeld gaat van de ontmanteling van de gewaande handelsmentaliteit.
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar

Reacties (39)

Ivan61
Ivan6116 mrt. 2021 - 10:10

Jij bent geboren in een van de rijkste landen die rijk geworden is door slimheid en dwarsheid van jouw voorouders. Dan kan jij alle persoonlijke bezittingen aan goede doel afstaan en van aalmoes gaan leven. De zee temmen verreist veel kracht jonge man. Als dat gelukt is dan kan je alles aan.

1 Reactie
axetothehead
axetothehead16 mrt. 2021 - 11:15

Nederland was blut na de 2e wereldoorlog, onze welvaart is daarna pas opgebouwd.

Flash825
Flash82516 mrt. 2021 - 9:39

"Zo zullen vele Nederlanders uit (voorheen) gekoloniseerde gebieden – en in het bijzonder de Molukse Nederlanders – toch echt minder warme gevoelens overhouden aan de vertellingen over ons ‘handelsverleden" Geloof me, ik heb mijn vader en alle familie die ik heb op Aruba hier nog nooit over gehoord. Laat staan dat ze het Nederland van nu iets kwalijk nemen. Waarom, omdat zij net zoals ik inzien dat er niet zoiets bestaat als erfschuld. Het was een paar honderd jaar geleden een grote boze wereld waar een ander moraal heerste en niet zelden het recht van de sterkste. Gelukkig ligt (in de meeste landen) die tijd achter ons en kunnen we vooruit kijken hoe we samen aan een mooie toekomst voor iedereen kunnen bouwen, zonder diepe rouw en spijt over zaken waar niemand die nu leeft iets aan kan doen.

axetothehead
axetothehead16 mrt. 2021 - 9:13

Die calvinistische zelfkastijding is ook zo'n mentaliteit waar we vanaf moeten in Nederland.

Het schrandere konijn
Het schrandere konijn16 mrt. 2021 - 8:14

Hebben wij al herstelbetalingen gehad van de Duisters voor 1940-1945? Mijn vader was twee jaar tewerk gesteld in Duitsland onder erbarmelijke omstandigheden, heeft daar nooit over willen praten. Toen hij half verlamd in een verzorgingstehuis terecht kwam kreeg mijn moeder bericht dat ze recht had op duizend gulden indien zij kon aantonen dat mijn vader daar had geleden. Dat kon zij niet dus geen duizend gulden...

Mr Ed
Mr Ed16 mrt. 2021 - 6:58

Wat zullen die Italianen een schuldcomplex hebben, alleen al over de daden van de Romeinen.

1 Reactie
Jim De boer
Jim De boer16 mrt. 2021 - 9:33

En de Noren (Vikingen), de Spanjaarden, de Engelsen de Fransen, Japanners engs zo meer even door.

Buitenstaander
Buitenstaander15 mrt. 2021 - 20:46

Mooi hoor, en wat gaan we dan in de plaats daarvan doen, want het 'tegen' kennen we nu wel van zelfbenoemde sociologen zoals u , maar het 'in de plaats van' -verdienmodel, dat blijft toch een dingetje, en al die 'logen' moeten wel door de maatschappij betaald worden , en dat is ongetwijfeld bij u ook het geval, want met zoveel onzin zal u wel geen echte baan hebben, of?

1 Reactie
Mr Ed
Mr Ed16 mrt. 2021 - 6:59

Een basisinkomen voor iedereen! Geld is geen probleem, want de Centrale Banken kunnen gewoon geld maken met een druk op de knop, volgens de goegemeente hier.

Miss Piggy
Miss Piggy15 mrt. 2021 - 20:28

Nederlandse handelsmentaliteit overboord gooien? En wat komt daarvoor in de plaats? Tuurlijk moeten we met een objectieve blik naar onze geschiedenis kijken. Maar moeten we dan geen geld meer verdienen? Hoe bekostigen dan alles hier? Onderwijs, verzorgingstaat etc etc.

plato12
plato1215 mrt. 2021 - 19:52

Belachelijk!! enig idee hoeveel armoede dat gaat veroorzaken?

Mokker
Mokker15 mrt. 2021 - 18:48

Handel brengt mensen samen, handel zorgt voor uitwisseling van culturen. De handelsgeest vereist dat jij je in de ander verplaatsten, en geeft meer integratie dan dit gemakzuchtige verhaal. Gemakzuchtig omdat de krabbelende onderbuiksocioloog maar wat historische en sociale brokstukjes bij elkaar veegt, een beschuldigend vingertje heft, maar verder nergens laat blijken waar hij dan als alternatief heen zou willen. Komt niet verder dan 'alles moet stuk' .

[verwijderd]
[verwijderd]15 mrt. 2021 - 16:57

--- Dit bericht is verwijderd —

3 Reacties
Hakkepuf
Hakkepuf15 mrt. 2021 - 18:08

En we gaan over twee jaar allemaal lekker naar het WK voetbal kijken. Genieten van de harde tackels van Virgil van Dijk. En al die slaven die de afgelopen 5 jaar in Qatar omgekomen zijn? Je kunt wel lekker ouwe koeien uit sloot halen, maar helaas zijn er ook nieuwe koeien. Het verschil is dat deze nog leven en bevrijd moeten worden. Wanneer de slavernij helemaal de wereld uit is, ga dan nog eens het verre verleden analyseren.

Jozias2
Jozias215 mrt. 2021 - 19:26

“Maar niet vergeten dat West-Europa waar nooit een slavencultuur is geweest zich wel heeft ingelaten met die verachtelijke slavencultuur die elders wel gangbaar was.” De Romeinen hadden toch ook slaven en hier had je horigen en lijfeigenen. Waarom de focus op de trans-Atlantische slavenhandel?

Miss Piggy
Miss Piggy15 mrt. 2021 - 20:21

Tot ongeveer de 11e eeuw was er wel degelijk een slavencultuur in West-Europa. Rouen in Normandië was bijvoorbeeld een bekende handelsstad waar slaven werden verhandeld, veelal richting de Islamitische wereld.

Jozias2
Jozias215 mrt. 2021 - 16:25

De geschiedenis van alle volkeren en landen hangt samen met veroveringsoorlogen, uitbuiting en bloedvergieten. Nederland is daarin geen positieve uitzondering en dat wordt zeker erkend. En nu? Iedereen is slachtoffer en iedereen is dader?

RechtdoorZee93
RechtdoorZee9315 mrt. 2021 - 16:04

Waarom zouden we de handelsmentaliteit overboord gooien? Nederland was als Noordzee-economie al tegen de late middeleeuwen bovengemiddeld welvarend. Deze welvaart gaf de mogelijkheid om nog meer te investeren en nog meer te groeien. Veel welvaart kwam van de handel op de Oostzee, ook wel de moedernegotie genoemd. Ook de handel met 'de Oost' bracht welvaart en die in 'de West' viel behoorlijk tegen. Het is absoluut goed om niet de slechte dingen te vergeten. Van de geschiedenis moeten we leren en dat is ook belangrijk. Tegelijkertijd vind ik dat we er ook niet mee moeten overdrijven. Bijvoorbeeld het beeld dat Nederland rijk is geworden door slavernij en uitbuiting is simpelweg niet correct. Ik begrijp ook niet zo die zelfkastijdingcultuur. De geschiedenis hoet niet gebruikt te worden als een stok om ons zelf mee te slaan.

3 Reacties
ton14024
ton1402415 mrt. 2021 - 19:02

Niet overdrijven? We moeten een beetje van de geschiedenis leren? Selectief shoppen in ons verleden? Het kaartenhuis is al zo fragiel?

RechtdoorZee93
RechtdoorZee9315 mrt. 2021 - 20:09

@Ton, Niet overdrijven nee. Het 'kijk hoe slecht wij waren' is een typisch westers fenomeen dat je elders niet snel zal vinden. Ik zie het nut er niet van in. Ik zie in niet hoe de continue focus op dit soort onderwerpen ons als maatschappij vooruit helpt.

axetothehead
axetothehead16 mrt. 2021 - 9:17

@RechtdoorZee93 Inderdaad, typisch westers. In Turkije ontkennen ze gewoon keihard het verleden als hen dat niet uitkomt.

Markzelluf
Markzelluf15 mrt. 2021 - 15:45

Wat een kletsverhaal. Het begint natuurlijk al als iemand stelt 'socioloog van de onderbuik' te zijn. Dan heb je geen idee wat sociologie onderzoekt. We moeten onze handelsmentaliteit overboord gooien, begrijp ik. Wat zou het alternatief zijn om inkomen te genereren? Productie? Als je dat even loslaat op zijn verhaal over de slavernij dan kun je je meteen afvragen wie voor de 'productie' van slaven zorgden. Dat waren echt niet die paar opvarenden van Nederlandse schepen uit Hoorn of Enkhuizen die naar Afrika voeren om daar honderdduizenden vrije mannen en vrouwen gevangen te nemen. Dát aspect van slavernij werd door zwarte Afrikanen zelf uitgevoerd, hoor. Deden ze knap, maar hadden dan ook veel ervaring. De VOC jatte ook geen nootmuskaat, peper of andere producten in de Oost, maar kochten die daar en ze verkochten die producten hier en elders met flinke winst. Is dat erg? Poe, hoop niet dat jij dan met een Apple computer/telefoon etc. werkt, want die doen dingen die er erg op lijken. Dat Nederland ook misdaden in bijvoorbeeld Nederlands-Indië heeft begaan, is volstrekt waar. Deels komt dat omdat we in dat land gerommeld zijn omdat de Sultan van Yogjakarta steeds meer problemen kreeg en wij erin rolden. Winstgevend voor een klein deel van de bevolking, een ramp voor heel veel Nederlandse families die kinderen verloren omdat ze daar ten strijde moesten en dat niet overleefden. Door onze ligging, onze kennis en vaardigheden, missen we allerlei kansen (we kunnen niet als Quatar achteruit leunend anderen alles laten doen omdat de oliedollars toch wel stromen), maar hebben we wel andere. We bedenken (ASML, Jansen), transporteren (KLM, etc.) en handelen (Ahold) en daarmee voorzien we in een behoefte. Behalve dan in die van de zelfbenoemde socioloog van de Nederlandse onderbuik.

5 Reacties
ton14024
ton1402415 mrt. 2021 - 16:57

We bedenken (ASML, Jansen), en racisme. Want dat maakt die slavenhandel zo veel makkelijker. En we kunnen niet laten dat te vieren met zwarte piet. Ja, dat kinderfeestje is een ode aan ons verleden als slavenhandelaars. De zwarte man als gebruiksobject.

DanielSchie
DanielSchie15 mrt. 2021 - 20:06

@ton je bijdrage vertoond een hoog 'spijkers op laag water zoeken' gehalte. Je zwarte piet argument doet mij denken aan een soort van Godwin. Een Godwin slaat het gesprek bij voorbaat al dood. Soms mag je ook wat minder door een activistische bril naar het leven en de geschiedenis kijken. Geeft zeker verrijking en minder verzuring.

LaBou
LaBou 15 mrt. 2021 - 20:12

"De VOC jatte ook geen nootmuskaat, peper of andere producten in de Oost" Ik durf te wedden dat de lokale bevolking daar héél anders over dacht.

Minoes&tuin
Minoes&tuin16 mrt. 2021 - 8:51

Volgens mij werden hele velden met gewassen overgenomen door de Nederlanders en de opbrengst naar Nederland vervoerd als ik het me goed kan herinneren.

LaBou
LaBou 16 mrt. 2021 - 11:59

Marzelluf heeft nog nooit gehoord van de hongi tochten (https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Hongitochten). Maar gezien de meerderheid van de reacties hier maakt dat deel uit van het verleden dat we zo snel mogelijk willen vergeten. Want als we het niet weten is het ook nooit gebeurt en kunnen we daar ook niet op aangesproken worden.

Tweekeerbellen
Tweekeerbellen15 mrt. 2021 - 15:40

En opnieuw wreekt zich hier het angstwekkende gebrek aan historische kennis. Alsof Nederland de welvaart volledig te danken heeft aan roof, plundering, geweld en slavernij. Herhaald: de Nederlandse welvaart in de Gouden Eeuw was te danken aan handel in haring en graan met onze buurlanden. Ja, we dreven ook handel in de oost (en dat was échte handel) en we hebben ook geld verdiend dankzij gruwelijkheden als de genocide op de Banda eilanden. Maar, economisch gezien had alleen een kleine elite daar financieel baat bij en zeker niet Nederland als geheel. De echte vooruitgang in onze welvaart kwam vanaf het midden van de 19e eeuw dankzij de industrialisatie en de groene revolutie. Ja, er gruwelijkheden begaan vanuit een economisch motief. Maar dat vorm niet de basis van onze welvaart. Die is tot stand gekomen door handel. We waren een handelsland, we zijn een handelsland en we zullen een handelsland blijven.

Kaas2
Kaas215 mrt. 2021 - 15:32

Het is altijd makkelijk scoren om het over de fouten van honderden jaren geleden te hebben. De mentaliteit was toen anders. Niet alleen in Nederland maar wereldwijd. Probeer maar eens een bevolking te vinden die toen volgens de huidige maatstaven leefde. Je vind er weinig tot geen. Uitbuiting slavernij en gruwelijke straffen kwamen overal voor. In het westen is het met de mensenrechten gelukkig een stuk beter gesteld nu. Vooral in vergelijking met Afrikaanse landen waar slavernij nog steeds aan de orde van de dag is.

KM2
KM215 mrt. 2021 - 15:05

Slavernij is geen geschiedenis, slavernij komt ook heden ten dage voor: - Qatar, honderden/duizenden doden vanwege stadions voor een voetbalevenement. - Congo, duizenden doden voor de winning van (edel)metalen voor elektronica - China, uitbuiting voor productie van goedkope consumenten artikelen en elektronica - India, slavernij in de tapijtindustrie Mondiaal: - Dwangarbeid met het oog op productie, in onder meer gevangenissen, werkkampen en krijgsgevangenschap. - Gedwongen werk en uitbuiting in de prostitutie, vooral jonge kinderen en slachtoffers van mensenhandel. Momenteel zijn er ongeveer 28 miljoen (!) mensen die vallen onder moderne slavernij, dat is meer dan ooit tevoren. De ‘nieuwe’ slavernij daarentegen is niet gebaseerd op officieel bezit, maar op andere wettige documenten, zoals contracten en schulden. Deze hedendaagse slaven zijn goedkoop, er is snel van hen af te komen, en het zijn eerder armen, kwetsbaren en ontheemden dan mensen met een bepaalde huidskleur of uit een bepaalde etnische groepering.

ZonderNaam2
ZonderNaam215 mrt. 2021 - 14:55

Dat zijn heel veel grote woorden, maar de vertaling naar het hier-en-nu is mij niet helemaal duidelijk. Echter zelfs de vraag stellen hoe Nederland dan vanaf nu anders vorm zou moeten geven aan handelsverdragen lijkt mij overbodig, want het aangaan van handelsverdragen is een bevoegdheid die al aan de EU overgedragen is.

Leontrotsky
Leontrotsky15 mrt. 2021 - 14:45

We moeten de Nederlandse geschiedenis helemaal gaan herschrijven uit het oogpunt van de geroofde slaaf in Afrika, de plantagearbeider (slaaf) in Suriname, de mishandelde kleine boer in Indonesië die als lijfeigene werd beschouwd en zijn land middels het cultuurstelsel in dienst moest stellen van de Nederlandse onderdrukker, de Indiaan die in de buurt van Nieuw Amsterdam (het latere New York) leefde en moest werken voor de Nederlandse slavendrijver. De slaven op de Nederladndse slavenschepen naar Amerika die ongelooflijk leden en waarvan vaak meer dan 60% de overtocht niet overleefde. Overleefden ze de overtocht wel, dan kwamen ze in de nieuwe hel terecht van vreselijke onderdrukking door brute en zielloze Nederlandse landeigenaren. In Indonesië was het precies gelijk, de lokalen werden van het topje van Atjeh tot het uiterste puntje van Irian jaya door de Nederlanders mishandeld en uitgebuit alleen voor het gewin van de VOC en de duivelse Plantage eigenaren. Laten we de gehele Nederlandse geschiedenis herschrijven vanuit de gevoelens, het leiden en de onderdrukking van deze mensen.

7 Reacties
Kees van Bemmelen
Kees van Bemmelen15 mrt. 2021 - 14:54

Het verbaast me dat je nog niet begonnen bent.

Fredje3
Fredje315 mrt. 2021 - 15:59

@Leontrotsky, daar is men al druk mee bezig hoor. Men is de geschiedenis aan het herschrijven met de ogen van nu en alle feiten die niet in het plaatje passen worden al genegeerd, dus uw wil geschiede.

RechtdoorZee93
RechtdoorZee9315 mrt. 2021 - 16:06

Don't feed the trolls. De ironie is overigens groot. Hyperpolitieke reacties en vervolgens je nickname vernoemd naar een psychopatische massamoordernaar (want ja sorry dat was de keerzijde van Trotsky). Net zoals slavernij, uitbuiting de keerzijde was van een deel van het Nederlandse handelsverleden.

Martin Wester
Martin Wester15 mrt. 2021 - 16:16

Sovjet-communisten waren experts in het herschrijven van de geschiedenis volgens de eigen ideologie (inclusief het kunstig retoucheren van onwelgevallige foto's, al vér voordat Photoshop bestond), dus ik ben benieuwd naar uw boek. Ook als afvallige (cq. verstotene) bent u natuurlijk gepokt en gemazeld in de leer.

Ch0k3r
Ch0k3r15 mrt. 2021 - 16:43

Vergeet dan niet de gemiddelde horige landarbeider in Nederland, die in een plaggenhut woonde en in de winters zn vingers dr af vroor, als ze al niet aan een of andere longerelateerde ziekte doodgingen. Al dat gelul over vroeger en dat wijzen naar landen. Het is altijd al een klassenstrijd geweest waarin de normale burger moest lijden vanwege de elitaire veelvraten.

Willem D2
Willem D215 mrt. 2021 - 16:51

Ja goed idee Net zoals in het boek 1948 richten we daar een speciaal ministerie van waarheid voor op.

Herr Vorragend
Herr Vorragend16 mrt. 2021 - 9:56

Je betoog bevat een aantal waarheden maar zoals gewoonlijk kon je het weer niet laten middels foute aannames en overdrijvingen je hele verhaal weer minder geloofwaardig te maken. Zoals de bewering dat ruim 60% van de slaven de overtocht niet haalden. Wellicht wel eens gebeurd maar dan niet van harte. De Heren 17 der VOC zouden ziedend zijn. Met een VOC-kapitein die 60% van z'n handelswaar verloor gebeurde hetzelfde als nu met drugsrunners die 60% van hun handelswaar kwijtraken.