GL-PvdA moet nu weigeren om het reddingsboeitje van rechts te worden

De formatie liep vanochtend opnieuw vast. En precies daar begint de strategische ruimte voor GroenLinks-PvdA.

De formatiegesprekken van vanochtend hebben één harde waarheid blootgelegd. Er is geen werkbare meerderheidscoalitie en geen levensvatbare minderheidsvariant. Informateur Buma moest erkennen dat geen enkele partij bereid is om structurele steun te geven aan een kabinet van VVD, CDA en D66. Precies dát moment is cruciaal voor GroenLinks-PvdA. Want zodra een centrumrechts blok wél rekent op linkse steun, maar GL-PvdA tegelijkertijd uitsluit van regeringsdeelname, ontstaat een politieke absurditeit die de partij zich niet kan permitteren.

De VVD houdt de deur naar samenwerking hermetisch dicht. Klaver mag in de Kamer meeschuiven en de inhoudelijke lijnen mee aanscherpen, maar zodra het over macht gaat, houdt de VVD hem op armlengte afstand. Een meerderheid mét GL-PvdA is onwenselijk, maar een minderheidskabinet dat zonder linkse steun geen meter vooruitkomt is plots wél acceptabel. Steun wanneer het rechts uitkomt, uitsluiting wanneer het ertoe doet. Het is precies het soort asymmetrische machtspolitiek waar progressieve partijen al jaren in vastlopen.

Juist daarom moet GL-PvdA nu weigeren om het reddingsboeitje te worden van een kabinet dat geen mandaat heeft en geen coalitie durft te vormen die de samenleving weerspiegelt. Minderheidsregeren betekent niet dat de oppositie verplicht is om mee te buigen. Het betekent dat kabinetten meerderheden moeten verdienen. Per dossier. Niet eisen. Niet vooronderstellen. En zeker niet claimen dat linkse partijen een plicht hebben om centrumrechts te laten regeren.

Als GL-PvdA dat wél doet, dreigt het front weg te zakken naar de rol van klein links: een partij die wel verantwoordelijkheid draagt maar nergens echte invloed heeft. Je wordt dan de punctuele reparateur van beleid dat je niet hebt meegeschreven en niet hebt kunnen sturen. Precies de positie waar linkse partijen decennialang in verstrikt zijn geraakt. En precies de positie die GL-PvdA beloofde achter zich te laten.

Maar in deze impasse ligt óók een kans. GroenLinks-PvdA kan zich nu profileren als de enige linkse partij die het bestuur echt serieus neemt. Als bewuste, inhoud gedreven onderhandelingspartner die een minderheidskabinet alleen verder helpt wanneer er een aantoonbare maatschappelijke tegenprestatie is. Echte investeringen in bestaanszekerheid. Een radicale aanpak van de wooncrisis. Eerlijke lastenverdeling. Versnelling van de klimaattransitie met draagvlak. Geen symboliek maar realiteit.

Steun wordt dan geen automatisme maar een politieke keuze die iets oplevert. Voor mensen, voor huurders, voor werknemers, voor het klimaat. En ja, ook voor de geloofwaardigheid van het linkse verhaal zelf. Daarmee verschuift GL-PvdA van het roepende klein-links naar een volwassen centrum-linkse kracht die dossiers kan kantelen. Niet incidenteel maar structureel. Niet om rechts te redden maar om de samenleving vooruit te helpen.

Daarom is dit het moment waarop het front een grens moet trekken. Geen voortzetting van de oude reflex waarin links bijna automatisch constructief moet zijn. Constructief waaraan? Aan een kabinet dat je uitsluit? Aan beleid dat je niet mag meeschrijven? Aan een coalitie die nu al zegt jouw stem niet nodig te hebben?

De formatie van vanochtend maakte glashelder dat de oude politieke logica niet meer werkt. Als rechtse partijen geen meerderheidskabinet kunnen vormen en ook geen minderheidskabinet voldoende steun krijgt, dan is dat niet het probleem van GL-PvdA. Dat is het gevolg van keuzes van VVD en CDA.

Minderheidsregeren is geen truc om de grootste linkse partij buitenspel te zetten en tegelijk afhankelijk te maken. Het is een test van volwassen democratie. En die test slaagt pas wanneer steun wordt verdiend op basis van inhoud, niet opgeëist op basis van macht.

GL-PvdA hoeft geen kabinet te redden dat niet met hen wil samenwerken. GL-PvdA moet nu laten zien dat linkse politiek geen bijwagen is maar een machtsfactor. Alleen dan is de partij geen klein-links partij van de marge maar de natuurlijke centrum-linkse bondgenoot die Nederland nodig heeft.