Gevaarlijke fabrieken in Nederland

Opinie

•

21-04-2013

•

leestijd 4 minuten

•

Wees niet zo naïef te denken dat een ongeluk als in Texas hier niet kan gebeuren

Gelukkig maken wij niet vaak explosies mee met de omvang van de kunstmestfabriek in het plaatsje West in Texas. De amateurbeelden en de eerste foto’s uit het gebied laten een verschrikkelijke indruk achter over de schaal van vernietiging. De gevolgen zijn navenant: de schattingen van het aantal doden lopen uiteen van vijf tot enkele tientallen, er is een veelvoud aan gewonden en er is sprake van een totale ravage.

De explosie had zelfs een lichte aardbeving als neveneffect. Hopelijk zal deze gebeurtenis zowel de politiek als de chemische sector in Nederland wakker schudden en in beweging brengen om de veiligheid écht te verbeteren.

Het valt namelijk nog te bezien of de veiligheid in Nederland rond bedrijven die werken met gevaarlijke stoffen op orde is. We kunnen ons waarschijnlijk allemaal de brand bij Chemiepack in Moerdijk nog herinneren. De Onderzoeksraad voor Veiligheid heeft dit nauwgezet onderzocht en kwam met verontrustende feiten na de brand, zoals dat het bedrijf niet de juiste vergunningen had, dat er gebrekkige controles waren geweest door de overheid en dat de bedrijfshulpverlening van Chemiepack onvoldoende was voorbereid op ongevallen. Dit staat dan nog los van het dubieuze feit dat de brand ontstond door een werknemer die een vastgevroren pomp ontdooide met een gasbrander.

Daarnaast zijn vorig jaar juli vele gebreken bij een bedrijf in de Botlek geconstateerd. Hier werd een bedrijf na een bestuurlijke tour de force met meerdere strafmaatregelen, zoals tijdelijke stilleggingen, gedwongen maatregelen te nemen die de veiligheid van het bedrijf – en de omgeving niet te vergeten – zouden waarborgen. Een laatste voorbeeld is Thermphos in Zeeland, waar men zich niet aan milieu- en veiligheidsnormen hield en waar aanzienlijke overtredingen mede hebben geleid tot het faillissement van het bedrijf.

Het adagium onder veel van mijn vakgenoten – of dit nu veiligheidsadviseurs, gemeenteambtenaren, wetenschappers of brandweermannen zijn – is dat wie praat over de kosten van veiligheid, zich eens moet bedenken wat de maatschappelijke kosten (zowel economisch als in het aantal slachtoffers) van een ramp zijn. We moeten niet vergeten dat de vuurwerkramp in Enschede 23 slachtoffers eiste. Natuurlijk, er zijn gelukkig geen doden gevallen bij Chemiepack en tegen de beide andere recente voorbeelden is streng bestuurlijk opgetreden, ofschoon dit laatste pas na jaren van bestuurlijke en bedrijfsmatige verslonzing gebeurde. Daar staat dan wel weer tegenover dat alleen al de kosten van de brand bij Chemiepack die nu op de maatschappij worden afgewenteld oplopen tot 70 miljoen euro.

Als het dan vervolgens bij die drie bedrijven bleef, zou je kunnen denken dat het tegenwoordig allemaal relatief best goed gaat. Drie bedrijven, dat klinkt immers als een relatief verwaarloosbare hoeveelheid. In een vorige week verschenen rapport van de Inspectie Leefomgeving en Transport wordt echter gemeld dat bij 121 bedrijven met gevaarlijke stoffen gebreken zijn geconstateerd ten aanzien van de brandveiligheid. Hier zitten 58 bedrijven bij die – net als bijvoorbeeld Chemiepack – onder het Besluit Risico’s Zware Ongevallen (BRZO) vallen.

Dit Besluit verplicht bedrijven om veiligheidbeheerssystemen te implementeren en preventief beleid te formuleren. Dat is niet zonder reden, want het gaat dan ook om bedrijven die grootschalige opslag mogelijk maken van gevaarlijke stoffen en om de crème de la crème uit de chemische procesindustrie.

De (dodelijke) effecten van een ramp bij dit soort bedrijven zijn door het type stoffen en de hoeveelheden die gebruikt worden namelijk tot op honderden meters waar te nemen. Dat die extra regels voor BRZO bedrijven bestaan en dat de risico’s voor de mensen in de bebouwde omgeving, maar ook voor het personeel binnen de bedrijven zelf beheerst en beperkt moeten worden, lijkt mij verder buiten kijf staan.

Daarnaast wordt ook vanuit de ruimtelijke ordening gestuurd op veiligheid. BRZO bedrijven worden over het algemeen zo ver mogelijk van dichtbebouwde stedelijke gebieden gepland. Dit lijkt uiteraard goed nieuws rond het te verwachten aantal slachtoffers, omdat de afstand tot de risicobron groter wordt en het potentieel aantal slachtoffers daardoor kleiner. Nederland is echter een klein en dichtbevolkt land en als er iets goed fout gaat, dan kun je alsnog gevolgen verwachten zoals deze in Texas waar te nemen zijn. En daarom blijft het des te verbazingwekkender om te lezen dat het nog steeds niet goed lijkt te gaan, alle inspanningen, soms ook op basis van goede initiatieven uit de chemische sector zelf overigens, ten spijt.

Ik heb niet de pretentie aan Cassandraprofetieën te doen over waar en wanneer er iets fout zal gaan en wat de exacte effecten zijn. Daarentegen zijn de laatste paar jaar genoeg zeer duidelijke signalen verschenen dat het ook in Nederland fout kan gaan. Laten we daarom nu eens niet naïef zijn en denken dat een ramp als in Texas niet bij ons zal gebeuren en dat dit een ver van mijn bed show is. Het is hoog tijd dat overheid en de betreffende bedrijven vooraf meer tijd, moeite en geld investeren in veiligheid, in plaats van achteraf weer eens een onderzoek te doen waar het ditmaal toch in hemelsnaam fout kon gaan.

Volg Vincent ook op Twitter

Meer over:

opinie, leven

Praat mee

Heb je een vraag, suggestie of wil je gewoon iets kwijt? Dat kan hier. Lees onze spelregels.

Reacties (8)

Sorteren op:

JanB221 apr. 2013 - 12:13

Goed stuk. Ik heb inderdaad de indruk dat men in Nederland te weinig oog heeft voor de risico's van bepaalde industriele activiteiten. En dat terwijl we niet eens hoeven te wachten op een grootschalig ongeval van het kaliber dat in Waco heeft plaatsgevonde. We hadden er al een: de vuurwerkramp in Enschede. Daaruit is echter onvoldoende lering getrokken. Overheden doen niets om bijvoorbeeld reeds bestaande risico's weg te nemen. In een buurgemeente van mijn woonplaats bevindt zich een chemisch bedrijf MIDDEN IN EEN WOONWIJK. Een paar jaar geleden ging dat al bijna helemaal fout: explosie, korte (grote) brand die echter relatief snel de kop in gedrukt kon worden door massaal uitgerukte brandweereenheden uit alle gemeenten in de regio. Er werd al jaren gepraat over de riskante lokatie van het bedrijf. En dat wordt er (een paar jaar na het incident) nog steeds........

toshiba21 apr. 2013 - 12:13

Hier wreekt zich dat financieel gewin meer betekent dat maatschappelijke gevolgen. Veel lokale bestuurders hebben te lang een oogje dichtgeknepen of vergunningen verstrekt die haaks staan op het maatschappelijke of milieu belang. Als je dan nog een bedrijf weg wilt krijgen, moet je als overheid diep in de buidel tasten, want het bedrijf is legitiem gevestigd

Hazmat Guy21 apr. 2013 - 12:13

Laka in beroep tegen Borssele 2034 Borssele tot 2034? Nee bedankt! Laka gaat in beroep bij Raad van State tegen de vergunning voor de levensduurverlenging van de kerncentrale Borssele tot 31-12-2033. Aan leges zijn we daarvoor ruim 300 euro kwijt. Dat lijkt een heel bescheiden bedrag maar voor een vrijwilligers-organisatie als Laka is dat toch een flinke duit. We zijn voor die kosten dan ook een crowdfunding gestart. Kijk hier voor meer informatie....http://www.laka.org/ en geef het door....http://www.wisenederland.nl/node/3416 HFR: niet oplappen maar opdoeken! Laka pleit ook voor het stoppen met de pogingen om de Hoge Flux Reactor in Petten te repareren en om de nu al 52 jaar oude rector onmiddellijk en definitief stil te leggen. Lees meer op http://www.laka.org/

JoopSchouten21 apr. 2013 - 12:13

Of het nu chemie of vuurwerk betreft, sinds de ramp in Enschede is hier klaarblijkelijk weinig veranderd. Money rules.

lembeck21 apr. 2013 - 12:13

Alles draait om GELD. We komen er vanzelf wel achter dat het zo gewoon niet werkt. Maar waarschijnlijk wel te laat, zoals met al die dingen. "Money is the root of ALL Evil" zongen de Andrew Sisters en vandaag de dag is dat nog altijd geldig.

WendyB221 apr. 2013 - 12:13

Ook de branche van veiligheidadviseurs wil natuurlijk geld verdienen; Elk veiligheidsadvies uit deze bedrijfstak is tussen de regels door ook een reclamepraatje voor de eigen zakelijke dienstverlening, consultancy en beveiligingssystemen. Ik snap wel dat men in de industrie niet gelijk enthousiast wordt als een lobby ervoor zorgt ze nog meer geld uit moeten geven aan door de wetgever afgedwongen producten. Als bedrijven zich niet houden aan voorschriften zou het heel goed kunnen zijn dat die voorschriften gewoon onredelijk en onuitvoerbaar zijn. Het hele leven bestaat uit het afwegen van risico's ten opzichte van wat het risico oplevert.

Hazmat Guy21 apr. 2013 - 12:13

Doe mee met beroep tegen vergunning Borssele 2034! Stichting Laka gaat bij de Raad van State in beroep tegen het afgeven van de vergunning aan de kerncentrale Borssele om tot 2034 in bedrijf te mogen blijven. Alvast bedankt voor alle gedoneerde bedragen! U kunt nu zelf ook mee doen met het beroep door ons te machtigen om ook namens jou bezwaar te maken! GRATIS Lees hierover meer op http://www.indiegogo.com/projects/geen-nieuwe-vergunning-voor-kerncentrale-borssele?c=activity

hkuit21 apr. 2013 - 12:13

Ik voel me uitgedaagd Vincent. Als veiligheidskundige en na 10 ervaring als Brzo-inspecteur bij de door jou bedoelde gevaarlijke bedrijven durf ik te beweren dat ik niet helemaal onwetend ben. En toch ben ik zo naïef om te denken dat "een ongeluk als in Texas hier niet kan gebeuren". Ik bedoel natuurlijk dat ik denk dat de káns op een dergelijk ongeluk zeer klein is. Waarom? Omdat wij in Nederland na Enschede juist enorme stappen hebben gezet. Er is een extern veiligheidsbeleid van de grond gekomen via het Bevi, waarmee alle gevaarlijke bedrijven in kaart zijn gebracht en waarbij zonodig is gesaneerd als de risico's voor omwonenden (inclusief scholen, bejaardentehuizen en andere kwetsbare objecten) te hoog waren. Chemiepack was ernstig, maar niet vergelijkbaar met Enschede, Texas enz., zelfs niet in potentie. Ook de potentie van het bedrijf in de Botlek schat ik veel lager in. Via mijn werk als Brzo-inspecteur kom ik nu dus ruim 10 jaar bij de gevaarlijke bedrijven en ik heb flinke veranderingen gezien. Deden sommige bedrijven het vroeger 'voor ons', om geen boetes te krijgen, nu is het overgrote deel actief met veiligheid bezig vanuit een eigen besef. En het deel wat dat niet doet, dat pakken wij aan, via extra (onaangekondigde) bezoeken, via handhaving, via gesprekken met de bedrijfstop. Wat er in Texas is gebeurd is verschrikkelijk. Een brandweer die niet goed weet wat 'ie doet, een falende ruimtelijke ordening zodat een school en een verzorgingstehuis zeer dichtbij een kunstmestfabriek kunnen liggen, en dan met een soort kunstmest die we in Nederland niet eens meer toestaan, in een staat met meer ruimte dan heel Spanje en Portugal samen. Ik denk dat wij in Nederland echt een paar stappen verder zijn.