Joop

Geschiedenis als collectief trauma

  •  
27-05-2021
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
436 keer bekeken
  •  
51195044883_121dc14907_k
Dat we het koloniale verleden nu wel kunnen afsluiten, lijkt mij een bizarre stellingname. Wie bepaalt dat bovendien?
In een opiniestuk van 20 mei in de NRC stelde historicus Bas Kromhout, in reactie op de 4 mei-lezing van Roxane van Iperen, dat onze koloniale geschiedenis geen traumatherapie is. Een beetje flauw, erkende hij ook zelf, gebruikte hij het psychiatrische begrip traumatisering als argument dat er niet zoiets als een collectief trauma bestaat, laat staan dat we dat collectief zouden kunnen ‘verwerken’. We hebben immers niet allemaal PTSS-symptomen.
Ingewikkeld aan psychiatrische benaderingen is inderdaad dat een probleem wordt geïndividualiseerd waardoor sociale en politieke oorzaken – en oplossingen – gemakkelijk buiten beeld verdwijnen. De psychiatrische, nauwe benadering van trauma lijkt mij dan ook niet per se het voorbeeld dat door een sociaal wetenschapper navolging zou moeten krijgen.
Nadat Kromhout vaststelt dat er geen sprake van collectief trauma kan zijn, vervolgt hij dat bepaalde groepen het ‘verleden niet af willen sluiten maar het juist telkens opnieuw oproepen om sociale en politieke doelen te bereiken’. Tot besluit stelt hij dat op deze manier het risico bestaat ‘een polariserend denken in slachtoffers versus daders’ in de hand te werken.
Het is een vaker gehoorde reactie op antiracismebewegingen, zeker wanneer deze daarbij aandacht vragen voor ons koloniale verleden en al helemaal wanneer er een lijn van slavernij naar huidige vormen van racisme en sociaaleconomische uitbuiting wordt getrokken. Het lijkt me evenwel een nogal misplaatst verwijt.
Ook vanuit een ander perspectief blijkt dit verleden niet afgesloten. Onze vorige premier sprak nog jubelend over de VOC-mentaliteit. Ik kan mij van mijn geschiedenislessen ook vooral een aangeleerd ontzag en dito trots ten aanzien van de Nederlandse rol op het wereldtoneel in de ‘Gouden Eeuw’ herinneren, een trots waar ook huidige politieke partijen expliciet uiting aan geven.
Er is in relatief korte tijd, met dank aan mensen die de afgelopen decennia tegen veel weerstand in ‘zwarte bladzijden uit onze geschiedenis’ – om met Kromhout te spreken – belichten, een breder bewustzijn gekomen over de eenzijdigheid van koloniale geschiedschrijving. Of laat ik het bij mezelf houden; ik ben deze mensen dankbaar voor kennis en ervaringen die mij tot dan toe niet hadden bereikt.
Het is niet toevallig dat activisten die aandacht vragen voor een periode waarin mensen, naast gemarteld en misbruikt, werden uitgebuit ten behoeve van winst van hun ‘meerdere’, vaak tevens kritiek uiten op hedendaags kapitalisme. Wat dat betreft lijkt me dat er ook veel meer solidariteit mogelijk is tussen de verschillende groepen mensen die in de hoeken zitten waar sociaaleconomische klappen vallen. Ze hebben veelal te lijden onder dezelfde mechanismen, al krijgen mensen met een migratieachtergrond daarbij vaak nog een extra klap. Zie ook het toeslagenschandaal.
Hoe de causale keten van koloniaal verleden naar achterstelling van bepaalde groepen precies loopt is niet eenduidig vast te stellen. Dat deze geschiedenis nog altijd betekenis heeft in het hier en nu is evenwel evident, dus dat ze geen gevolgen meer zou hebben, dat we het koloniale verleden nu wel ‘kunnen afsluiten,’ lijkt mij een bizarre stellingname. Wie bepaalt dat bovendien?
Als er één geschiedenis is waar we ons nog altijd toe moeten verhouden is het wel ons koloniale verleden, al is het alleen maar vanwege de actuele politieke en familiaire banden tussen Nederland en voormalig koloniaal gebied, maar ook vanwege de talloze subtielere, minder eenduidige manieren waarop dat verleden doorwerkt in hoe we kijken naar onszelf en naar de ander.
Op drie mei stond ik op de Dam. Ik was daar in het kader van ‘een liefdevol verzoek aan het Nederlandse volk en de regering om een nationale herdenkingsdag van onze gezamenlijke koloniale geschiedenis,’ een initiatief van psycholoog en traumatherapeut Rishma Khubsing. We waren met een kleine groep, op de grote Dam en stonden stil bij de Nederlandse geschiedenis in Indonesië, in het Caribisch gebied en in Suriname. Er werd afgesloten met een ritueel, waarbij elke aanwezige gevraagd werd op een papiertje een vraag aan een voorouder op te schrijven alsook een belofte aan een voorouder. Vervolgens werden de briefjes een voor een in een vuur verbrand ‘opdat zou resoneren wat moet resoneren’.
Het was een even introvert als verbindend ritueel, althans ik ervoer het als verbindend. Er werd namelijk gevraagd om een persoonlijke betrokkenheid: welke vraag wil je stellen, welke belofte wil je doen? In stilte. Het enige wat nodig was, was de intentie om kort en oprecht je te verhouden tot een voorouder.
Het ons telkens weer verstaan met al die geschiedenissen waaruit blijkt dat wij, mensen, in staat zijn om andere mensen te reduceren tot een minderwaardig wezen en waaruit dus evenzeer het besef moet blijken dat wij, mensen, gereduceerd kunnen worden door andere mensen tot niets meer dan een gebruiksvoorwerp, lijkt mij tot in lengte van dagen relevant. Onze koloniale geschiedenis bezien als collectief trauma creëert dan ook geen polarisering, maar is bij uitstek de weg naar solidariteit, van ons met elkaar.
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar

Reacties (42)

Hanneke Kouwenberg
Hanneke Kouwenberg28 mei 2021 - 4:45

Ik vind de term "trauma" ook niet handig, enerzijds omdat ik Kromhout natuurlijk gewoon gelijk heeft (geen nazaat heeft een PTSS als gevolg van het slavenbestaan van zijn voorouders), anderzijds omdat het het probleem bij die nazaten legt. De nazaten van de dader hebben namelijk óók geen "trauma". Wat de auteur bedoelt is: voortlevend superioriteitsdenken. Bleke mensen achten zich, meestal onbewust, beschaafder, en onbewust geven zij daar in hun gedrag en terloopse opmerkingen uiting aan. Het gevolg is dat de gekleurde medemens talloze microagressies over zich heen krijgt, dag in, dag uit. Het is hetzelfde patroon waarin andere groepen die niet aan het stereotype "blank, man, jong, hetero, gezond, slank, fit" voldoen mee te maken krijgen. "Hoe de causale keten van koloniaal verleden naar achterstelling van bepaalde groepen precies loopt is niet eenduidig vast te stellen. Dat deze geschiedenis nog altijd betekenis heeft in het hier en nu is evenwel evident (...)" Nee, dat is hij dus níét. Stellen dat iets waar is, en dat, samen met anderen, heel vaak herhalen, maakt het niet waar. Het is een hypothese. Die ik niet bizar vind, in tegendeel. De sociale wetenschap zou er dan ook goed aan doen, de hypothese kritisch te toetsen - en niet via de pseudowetenschappelijke "kritische theorie" à la Wekker. Er bestaat zoiets als intergenerationele overdracht van huiselijk geweld (waarin bepaalde gedragspatronen onbewust worden voorgeleefd en door kinderen worden overgenomen), en het onderhavige superioriteitsdenken kan op eenzelfde manier worden doorgegeven. Zeker omdat het principe dat eraan ten grondslag ligt, exact hetzelfde is. De maatschappelijke grondhouding vormt daarbij een bekrachtiging van dat door ouders voorgeleefde patroon. Dat valt alleen te doorbreken door kritische introspectie op niveau van het individu én de samenleving (wat zijn mijn overtuigingen en kloppen die) en een aan de hand van de constateringen blijvend aangepast gedrag. Dat kost aanmerkelijk meer moed, energie en waarachtigheid dan een middagje op de Dam rouwen om een (vooralsnog uit de lucht gegrepen) "collectief trauma".

7 Reacties
tempest
tempest28 mei 2021 - 7:09

“ voortlevend superioriteitsdenken. Bleke mensen achten zich, meestal onbewust, beschaafder, en onbewust geven zij daar in hun gedrag en terloopse opmerkingen uiting aan.” Dat is eerder een algemeen menselijk gedrag. En ja, dus zullen minderheden die op punten afwijken van de norm geregeld op eenzelfde manier daarmee worden geconfronteerd. Maar of je dit ooit uit de mens krijgt? Juist door de focus op blanke mensen te leggen als dader van dit gedrag ben je dus precies hetzelfde aan het doen en bewijs je dat dit gedrag in ieder geval niet door deze aanpak zal verdwijnen.

Minoes&tuin
Minoes&tuin28 mei 2021 - 8:56

Hanneke Kouwenberg! Grotendeels met je eens. Meestal reageer ik niet meer op deze stukken. Een aanvulling mijnerzijds wil ik hier wel plaatsen. Wat te denken over een al jong meegegeven minderwaardigheidscomplex en waarschuwing,. Door donkere ouders wordt al heel jong aan de kinderen de geschiedenis meegegeven met de woorden in het heden: "Denk eraan je zult eens zo hard je best moeten doen dan de blanke medemens. je zult dit ervaren, dat ervaren etc..etc..na het verhaal van de slavernij..." Het mes snijdt nl. aan twee kanten. Kinderen gaan zich vaak al zo voelen, ontwikkelen een minderwaardigheidsgevoel en detecteren ieder gedrag en/of gaan er zich er naar gedragen door zich met die geschiedenis te vereenzelvigen in het heden, slikken teveel omdat ze zich minderwaardig voelen, gaan zich nog minderwaardiger voelen, passen zich teveel aan of gaan overcompenseren. Gaan alles ervaren en uitleggen in het kader van die geschiedenis en waarschuwing. Ook verhalen en waarschuwingen in die trant kunnen niet enkel leiden tot een minderwaardigheidscomplex maar ook tot vooroordelen nu, vanwaaruit je alles beziet en ervaart. Ik vind dat even zorgelijk. De oude geschiedenis is niet je toekomst. Dat werkt alleen als je er beiden afstand van kunt nemen en reageert op het nu, anders blijft het en versterkt het elkaar en organiseer je gedrag, zwijgen, verdriet, terughoudendheid overcompensatie en polarisatie via verwachtingen van jezelf en de ander, die je hebt geïnternaliseerd en geautomatiseerd leidt tot polarisatie en problemen, ook of juist voor jezelf. Je weet al wat de ander van je vindt en zal vinden, je weet immers al hoe die jouw zal bezien, wat je er wel en niet van kunt verwachten. Ik heb eens een wetenschappelijk onderzoek gelezen als reactie op Wekker waarin juist gesteld werd dat het evengoed zo kon zijn dat mensen met een donkere huidkleur juist te weinig zelfvertrouwen hadden meegekregen, zich minderwaardig voelden met dito gevolgen. Mensen de neiging hadden alles op die geschiedenis te betrekken. Mensen gaan zich vervolgens zo t.o.v. elkaar gedragen. Het voedt wantrouwen en voedt onwenselijk gedrag van beide zijden. Dat houdt tegen dat we de problemen die er zijn, in het heden, en ontstaan in het heden, op een juiste manier interpreteren en gaan oplossen. In Amerika hebben de problemen veel langer bestaan en bestaan nog steeds omdat men daar op deze manier veel over praat maar in wezen ( misschien ) daarom nog steeds niets doet. De achterstand wordt niet ingehaald. Men woont nog steeds gesegregeerd, door het 'sociale economische' systeem zijn gelijke kansen nog ver te zoeken. Op papier mooi geregeld maar sociaal economisch nauwelijks haalbaar, zeker vanuit een achterstand niet. Men kan dat niet zomaar plakken op de Nederlandse samenleving maar doet dat wel. Zo krijgt een gemengde samenleving ook hier weinig kans een echte samenleving te zijn waar mensen niet alleen gelijke rechten hebben maar er ook gebruik van maken en kunnen maken en wantrouwen niet de boventoon voert. Het trauma van mijn ouders omtrent de Nederlandse politiek destijds, hebben mij juist iets heel anders geleerd. Nl. bezie de ander als gelijken want dat is wat we zijn, mens. Dat heeft echter alleen maar kans als de ander dat ook zo kan bezien m.b.t. de ander maar ook wat de eigen persoon betreft. Want ook daar kan hetzelfde probleem opduiken weer extra voorzichtig te zijn etc..en zaken niet uit te spreken die beter wel uitgesproken kunnen worden om de ander te sparen, zaken die misschien wel uigprekenswaardig zijn en aan jezelf en de ander alleen iets positiefs toevoegt omdat je elkaar serieus neemt en wenst te nemen, een voorwaarde voor gelijkwaardigheid. Je kunt een trauma niet gaan cultiveren, daar gaat het m.i. mis. Dan blijven we nl. met z'n allen daarin hangen, gaan er ons naar gedragen, dienovereenkomstig reageren op elkaar door wantrouwen, terugtrekking of overcompensatie. Ook in dat laatste geval is de vraag; neem je dan elkaar wel serieus? Dat is wat de geschiedenis ons heeft te leren. Ik denk dat dat in menig psychiatrische praktijk omtrent andere trauma's hetzelfde werkt. Daar leer je volgens mij exact het tegenovergestelde nl. er niet in blijven hangen maar er iets van leren door iets van jezelf te leren, je omgaan daarmee en met elkaar. Daarom ben ik het met dit stuk niet eens, juist van een psychiater verwacht ik nl. iets anders. Voor het overige: Racisme moet in alle gevallen serieus genomen worden. Dat kan enkel door gelijke rechten en berechtiging, maar ook door oprechtheid en vertrouwen in en op elkaar.

Minoes&tuin
Minoes&tuin28 mei 2021 - 9:02

Correctie de ander, die je hebt geïnternaliseerd en geautomatiseerd, wat leidt tot polarisatie en problemen, ook of juist voor jezelf.

Minoes&tuin
Minoes&tuin28 mei 2021 - 9:10

toevoegt= toevoegen

Minoes&tuin
Minoes&tuin28 mei 2021 - 11:01

Ik heb het over de tijd Nederlands Indie en daarna. Ik noem het trauma maar zou het beter grote verontwaardiging, machteloosheid en totaal onbegrip, noemen. Nee niemand is in Nederlands Indie geweest het waren gewoon Nederlanders thuis die daar hun gedachten en gevoelens bij hadden en onmachtig waren daar iets aan te veranderen.

Hanneke Kouwenberg
Hanneke Kouwenberg28 mei 2021 - 11:24

Hey Minoes, Ben het heel hardgrondig met je eens. Zag dat je mijn bijdrage onder Leontrotsky al gelezen had, probeer daar feitelijk, maar veel summierder, precies hetzelfde te zeggen.

Minoes&tuin
Minoes&tuin28 mei 2021 - 11:39

Ik wilder eigenlijk niets meer corrigeren ( te veel fouten), maar dit kan ik niet laten staan, vreselijk. Jouw= jou.

JoBa2
JoBa227 mei 2021 - 19:35

En wie bepaalt dat bovendien? Precies en wie bent u dan wel niet om te bepalen dat dit niet kan worden afgesloten. Is uw mening zoveel meer waard dan een andere?

RechtdoorZee93
RechtdoorZee9327 mei 2021 - 19:03

Van een collectief trauma lijkt me geen sprake. Simpelweg omdat het voor een te kleine groep echt speelt. De hele menselijke geschiedenis is er een van verovering, verdrijving, onderdrukking en slavernij. Het constant uitzonderen van europees kolonialisme is inderdaad een ideologisch politieke act die leidt tot polarisatie. Wat is het nut? Wat is het uiteindelijke doel er achter? Kolonialisme ging overigens relatief gemakkelijk omdat het onderliggende systeem nooit veranderde. De ene onderdrukker werd gewoon ingewisseld voor een andere onderdrukker. Nationalisme ontstond pas veel later. De geschiedenis veroordelen met de bril van nu is vrij kansloos. Wel moeten we leren van zwarte bladzijden en gelukkig gebeurd dat ook. Deze onderwerpen komen ruimschoots aan bod tijdens geschiedenis lessen.

RainB
RainB27 mei 2021 - 15:46

Laten we eerlijk zijn. Wat mensen elkaar aandoen is vreselijk. Dit gaat niet alleen om de periode van de westerse slavenhandel, maar van alles. De westerse slavenhandel is er maar een heel klein deel van. Zeker als je bedenkt dat momenteel er meer slaven zijn dan dat er in de 400 jaar westerse slavenhandel zijn geweest. We moeten ook niet terug kijken om een deel van de mensheid er de schuld van te geven. Wij zijn allemaal schuldig/onschuldig hieraan. De westerse slavenhandel was nooit mogelijk geweest zonder de lokale stammen die de slaven maakten en verhandelden. Slavenhandel een internationaal gegeven en ik schrijf dit speciaal niet in verledentijd, want het is er nog steeds. Het heeft dan ook geen zin om iets te herdenken, maar het heeft zin er iets aan te doen. Als we de westerse slavernij nu gaan herdenken, dan lijkt het erop dat we de rest van de slavernij niet erg vinden en lieve mensen, dat kan toch echt niet de bedoeling zijn?

X4
X427 mei 2021 - 14:44

Voordat in Europa de afschaffing van de slavernij ontstond, te beginnen in Engeland, was dit een mondiaal fenomeen. Er was wereldwijd slavernij. We moeten weten wat het was, dat het er was en dat het fout was. Maar we hoeven ons daar nu niet schuldig voor te voelen. Ik maak me liever druk om de slavernij die nu overal nog is.

Kees van Bemmelen
Kees van Bemmelen27 mei 2021 - 14:08

"Het is niet toevallig dat activisten die aandacht vragen voor een periode waarin mensen, naast gemarteld en misbruikt, werden uitgebuit ten behoeve van winst van hun ‘meerdere’, vaak tevens kritiek uiten op hedendaags kapitalisme. Wat dat betreft lijkt me dat er ook veel meer solidariteit mogelijk is tussen de verschillende groepen mensen die in de hoeken zitten waar sociaaleconomische klappen vallen." Je zou inderdaad zeggen dat autochtone blanke verschoppelingen en die activisten gemeenschappelijke sociaal-economische belangen hebben en dus samen op kunnen trekken. Maar laat het nou net zo zijn dat de eerste groep het activisme van de tweede groep als een aanval ervaart. Op zijn beurt heeft de tweede groep een aantal legitieme grieven waar je niet blind voor kan zijn. Hoe het ook zij, de eerste groep is een stuk groter dan de tweede, dus het resultaat is dat er een kleine dertig zetels grotendeels onbruikbaar aan de zijlijn blijven staan, we weten allemaal bij welke partijen. Wat te doen? Er bestaat in elke etnische en/of religieuze groep een behoefte aan gemeenschappelijke verhalen en symbolen, aan een zekere mythologisering van het verleden ook. Noem het vaderlandsliefde, nationalisme, wat dan ook. Je kunt daar je neus voor ophalen, de behoefte is er nu eenmaal, daar zul je dus iets mee moeten. Orwells idee was dat links dat moest omarmen, omdat het gesneer van linkse intellectuelen de moraal ondermijnde en mensen ontvankelijk maakte voor fascisme. Er bestaat altijd het gevaar dat dat soort gevoelens ontaarden in superioriteitsdenken, juist daarom is het zo belangrijk dat links die kiezers 'afvangt' voordat kwalijke lieden ermee aan de haal kunnen gaan. Een andere optie is dat je je ertegen keert, maar dat lijkt me weinig zinvol. Linkse intellectuelen proberen nu al een eeuw of langer mensen ervan te overtuigen dat cultuur, etniciteit, religie etc. er niet toe doen, dat dat allemaal maar afleidt van de sociaal-economische problemen waar de 'echte pijn' zou zitten. Zonder veel resultaat. Er is wel ontkerkelijking geweest, maar het is maar de vraag of die niet samenhangt met andere ontwikkelingen. Maar als je toch deze richting op gaat, doe het dan ook consequent: protesteer net zo hard als Turken hun moskee vernoemen naar Sultan Ahmed I van het koloniale Ottomaanse rijk, als wanneer er een straat naar Witte de With wordt vernoemd. Beide lieden zijn immers fout volgens de huidige morele maatstaven. Doe je dat niet, dan zal het Wilders electoraat het gevoel hebben dat zij er telkens uitgepikt worden. Dan kun je natuurlijk zeggen dat het ene kwaad het andere nog niet uitwist, maar dat is irrelevant. Vanuit hun perspectief moeten zij steeds wijken, terwijl andere groepen juist wel de ruimte krijgen om trots te zijn op hun cultuur. Dan kun je er nog zoveel logica tegenaan gooien, dat druist in tegen het rechtsvaardigheidsgevoel, daar helpt geen moedertje lief aan. Han van der Horst stelde op dit platform eens dat het accepteren van de Nederlanderse nationaliteit tegelijkertijd ook het accepteren van de Nederlandse geschiedenis inhoudt, met inbegrip van zowel de goede als de foute elementen daarin. Die zienswijze zou een hoop oplossen, maar ik ben bang dat het nog lang zal duren voor ze breed aangehangen wordt.

2 Reacties
Minoes&tuin
Minoes&tuin28 mei 2021 - 11:25

"Maar laat het nou net zo zijn dat de eerste groep het activisme van de tweede groep als een aanval ervaart." Evengoed gebeurt dat precies andersom! Er zijn overigens ook zwarte kapitalisten of mensen die dat kapitalisme aanhangen. Mensen die juist vinden dat dat een extra verdienste is van de activist zelf en dus van belang omdat je toch wel iets kunt bereiken als gekleurde Nederlander, met natuurlijk extra inspanning en ondanks alles. Het gaat niet altijd samen, integendeel. Men ziet dat als het summum van dat wat je 'ondanks alles' toch maar bereikt hebt. Komen zij nog op voor de blanke verschoppelingen;ing die hetzelfde lot treft. Nee. Dat maakt het juist zo ingewikkeld wat betreft dat samen optrekken. Als je dan activist bent en kapitalist, dan doe je dat enkel nog voor de gekleurde gemeenschap, dan ben je een voorbeeld, en sluit je de overige blanke verschoppelingen niet zelden uit. Dan ga je nl. zelf onderscheid maken. Dan zie je aan de onderkant de overeenkomsten niet meer en selecteer je alles uit naar kleur, komt alles door de kleur, ook wat bewezen niet evident is, wat blanke verschoppelingen net zo hard raakt als gekleurde verschoppelingen. Zoals daar is de selectie op scholen als je geen hoogopgeleide ouders hebt.

Willem24
Willem2430 mei 2021 - 22:55

Wijze woorden in jouw reacties Minoes, ..chapeau!

Winterdepressie
Winterdepressie27 mei 2021 - 13:39

Wanneer er onder een groep een collectief trauma bestaat, dan is dit een effect van een relatief contemporain verschijnsel, niet van een gedeelde geschiedenis. Wat is veel gevallen als historisch geworteld trauma is geduid, is niet meer dan individuele historische identiteitsvorming. Er kan in dat geval nog steeds een collectief trauma bestaan, maar de geschiedenis zal hier weinig mee te maken hebben. Zou bijvoorbeeld het collectieve trauma in de BLM beweging bestaan wanneer in de VS mensen met een donkere huidskleur niet als derde rang burgers werden behandeld en structureel onderdrukt? Heeft katoenplukken ook maar iets te maken met de oorzaak of de oplossing voor het feit dat Amerikaanse politiek in "donkere wijken" liever eerst schiet en dan vragen stelt? Zeer onwaarschijnlijk. Die problematiek los je ook niet op door de geschiedenis op te delen in eilandjes en als een grabbelton te gebruiken om slachtoffers en schurken aan te wijzen. Wanneer ik bijvoorbeeld boeren steun in hun argumenten in het stikstof debat, dan haal ik hier ook niet de onderdrukking van mijn boeren voorouders onder het feodale systeem. Ik kan mij daarmee identificeren tot ik een ons weeg, maar het zegt helemaal niets van waarde.

Rutger Groot
Rutger Groot27 mei 2021 - 13:09

Er is wel degelijk veel aandacht voor kolonialisme en slavernij, in ieder geval afgemeten aan de lesstof in schoolboeken. 9 procent van de lesstof gaat over kolonialisme; 4 procent over slavernij en 2 procent over de Holocaust. Prima dus. Het gedram over meer aandacht en met name dit betoog om onze koloniale geschiedenis te bezien als een "collectief trauma" (!!) polariseert en helpt niet in de discussie hierover. Sterker nog: dit werkt alleen maar tegen. https://nos.nl/artikel/2324943-veel-aandacht-voor-slavernij-en-kolonialisme-in-schoolboeken

3 Reacties
Griezel in post-gezellig Nederland
Griezel in post-gezellig Nederland27 mei 2021 - 13:33

Ik had in de jaren '80 gewoon netjes in mijn geschiedenisboekjes slaven met afgehakte handen staan met als onderschrijft "omdat ze niet genoeg rubber produceerden" De geschiedenisboeken toen maakte onze geschiedenis helemaal niet mooi .

RechtdoorZee93
RechtdoorZee9327 mei 2021 - 19:06

@Griezel De Belgische geschiedenis is niet de onze ;)

Minoes&tuin
Minoes&tuin28 mei 2021 - 11:31

In mijn beleven was dat vroeger ook in Nederland al zo.

Joopinie
Joopinie27 mei 2021 - 11:46

De nadruk ligt teveel op de collectiviteit en de vermeende weigering van het individu schuld bij zichzelf te zoeken en te bekennen. Het is bijna paranoïde hoe met krompraten wat recht is de schuld neergelegd wordt op bepaalde eigenschappen van het individu, zoals kleur en geografie. Maar slavenhandel en uitbuiting was voor en door de rijken. Hun familienamen en hun handel en wandel zijn verbazingwekkend goed vastgelegd door de eeuwen heen. Mij aanvallen met de bewering dat mijn voorouders misschien wel eens zouden hebben gewerkt voor die rijken in de scheepsbouw of wat ook is net zo walgelijk als dat ik zou roepen dat heel Afrika collecrief verantwoordelijk is voor de verkoop van Afrikanen aan Europeanen want tsja je voorouders hebben misschien ook wel gehandeld met die slavenjagers of in hun dorpen gewoond. Het is een pijnlijk feit dat relatief weinig mensen zo'n enorme impact op de wereldgeschiedenis hebben gehad. Ze hebben gelachen, gefeest en gefreten en gezopen terwijl anderen diep hebben geleden. Dat besef raak je niet kwijt door te trappen tegen iedereen met een kaukasisch uiterlijk of een hollands paspoort. Ze zijn er mee weggekomen zoals met zoveel. Je kunt daar niets meer mee.

8 Reacties
Karingin
Karingin27 mei 2021 - 22:29

Het gaat helemaal niet om hoe jouw voorouders wel of niet geprofiteerd hebben van slavenhandel, al kunnen we natuurlijk wel zeggen dat jíj persoonlijk, en ik ook dus, nog altijd profiteren van de rijkdom die toen vergaderd is. Waar het om gaat, is dat racisme en andere vooroordelen diep in onze cultuur zitten, geworteld o.a. in dat koloniale verleden. In die zin is er wel degelijk een collectieve schuld (en er bestaat natuurlijk ook collectieve PTTS, vraag maar aan de Joden), maar daar hoef je niet persoonlijk onder gebukt te gaan. Er wordt alleen van je gevraagd je bewust te zijn van die vooroordelen en empathie voor de gediscrimineerden op te brengen. En natuurlijk op alle mogelijke manieren meewerken aan het veranderen van de cultuur, het uitbannen van die vooroordelen, voor zover mogelijk. Dat kun je niet doen voordat je erkent dat dit fenomeen bestaat, dat jij er onderdeel van uitmaakt en er ook iets aan kunt doen

Karingin
Karingin27 mei 2021 - 22:31

ahum, vergaard dus

Hanneke Kouwenberg
Hanneke Kouwenberg28 mei 2021 - 7:13

Hi Karingin, Wat is dat, die 'collectieve PTSS'? Voor mij is zo'n term helemaal geen evidente vanzelfsprekendheid. Of je moet het gevoel / de ervaring / de aanname bedoelen, dat iedereen buiten de 'eigen groep' in principe een bedreiging vormt. Zou dan alleen nooit een begrip als PTSS vertroebelen. Als de aanname klopt (anderen zijn een bedreiging) gaat het hier niet om psychopathologie. Daarbij komt, dat het de vraag is hoe 'collectief' de angst (of die nou proportioneel is of niet) eigenlijk is. Ik ken weinig Joden, maar degenen die ik ken, heb ik er nooit over gehoord - al zegt dat om verschillende redenen vrij weinig.

Minoes&tuin
Minoes&tuin28 mei 2021 - 10:19

Karingin Je bent nog steeds aan het selecteren op huidkleur. Ik noem dat racisme. Je kunt mij evenmin verantwoordelijk maken omdat ik blank ben voor het beleid van de VVD m.b.t. de toeslagenaffaire.

Minoes&tuin
Minoes&tuin28 mei 2021 - 11:35

Ik ben het er niet mee eens dar alle Nederlanders ervan geprofiteerd hebben. Het is gewoon niet waar!

DanielleDefoe
DanielleDefoe28 mei 2021 - 14:16

Mijn voorouders hebben hoogst waarschijnlijk ook niet geprofiteerd. Collectieve verantwoordelijkheid kan je worden opgelegd, maar het "gevoel" van verantwoordelijkheid niet.

Peterrr3
Peterrr328 mei 2021 - 19:27

Als Nederland nu zo rijk is door de winsten uit het slavernijverleden van toen. Hoe kan het dan dat NL in de 18e, 19e en tot halverwege de 20e eeuw verre van welvarend was? Volgens mij is Nederland pas na WO II echt een rijk land geworden. Wat heeft dat dan nog met de wandaden van daarvoor te maken? Ik snap werkelijk niet wat telkens maar verbitterd terugkijken op het verleden je verder kan helpen in de toekomst.

Joe Speedboot
Joe Speedboot30 mei 2021 - 7:19

'Hoe kan het dan dat NL in de 18e, 19e en tot halverwege de 20e eeuw verre van welvarend was?' Niet als je het afzet tegen de normen van de tijd. De Gouden eeuw wordt niet voor niks zo genoemd.

Leontrotsky
Leontrotsky27 mei 2021 - 11:29

Het is heel makkelijk voor witte bevoorrechte mensen om te stellen dat er geen trauma bestaat bij nazaten van de slaven. Dit is hetzelfde als wanneer een moordenaar zou zeggen dat er geen rouw is bij de nabestaanden van zijn slachtoffer omdat hij (de moordenaar) zelf ook geen rouw voelt. Geschiedenis is bij uitstek geschikt om de waarheid omtrent het verleden te vertellen en de zwarte bladzijden niet te schrappen (of te vergeten) zoals Nederland altijd heeft gedaan maar door hier juist de nadruk op te plaatsen als men geschiedenis leert of studeert. Dit zorgt voor: 1) inzicht en afkeer bij de nabestaanden van de daders (witte Nederlanders) en schuldbesef, en lessen (dit moeten we nooit weer doen) 2) rouwverwerking bij de nabestaanden van de slachtoffers (mensen met migratieachtergrond) en het gevoel dat ze gehoord worden en dat er serieus wordt omgegaan met hun traumatische verleden.

4 Reacties
Sam V
Sam V27 mei 2021 - 13:01

@ Leontrotsky Maakt u nou echt van alle mensen met een migratieachtergrond een slachtoffer in relatie tot de slavernij? Hup, terug naar de schoolbanken.

RainB
RainB27 mei 2021 - 15:41

@Leontrotsky, het is ook wel heel erg fijn dat er altijd nog witte bevoorrechte mensen zijn die ons vertellen dat wij trauma's moeten hebben. Mijn dank is groot.

Hanneke Kouwenberg
Hanneke Kouwenberg28 mei 2021 - 7:27

'Het is heel makkelijk voor witte bevoorrechte mensen om te stellen dat er geen trauma bestaat bij nazaten van de slaven.' Nou is 'trauma' in de psychologie behoorlijk goed gedefinieerd, en van 'trauma' is geen sprake als het individu de traumatische situatie niet zelf heeft doorgemaakt. De reden dat Kalmhout in geweer treedt, is omdat er spraakverwarring dreigt. Voor een trauma in de psychologie zijn evidence based therapieen, maar die gaan niet helpen aan dat waar de activisten aandacht voor vragen. Anders zou een adequate reactie zijn te verwijzen voor EMDR. Ik denk dat er twee dingen nodig zijn om uit de huidige situatie te komen. Mensen (bleke en gekleurde!) moeten zich bewust worden van hun eigen onbewuste vooroordelen, zodat ze de onbedoelde microagressies en triggers kunnen ondervangen en bevragen. Tegelijkertijd moeten de gekleurde activisten dan ook bereid zijn hun slachtofferrol achter zich te laten - waarbij het eerste overigens een absolute voorwaarde is. Toch: ze zijn nazaat, geen tot slaaf gemaakte. Doen of het leed van hun voorouders hun eigen leed is, is egocentrisch en kleinzielig (vooral naar hun voorvaderen!). Bovendien: met de vinger wijzen naar mensen die niets aan de geschiedenis kunnen veranderen, vormt een beletsel (want bemoeilijkt kritische zelfreflectie) voor de open en integratieve samenleving die toch het doel zou moeten zijn.

Minoes&tuin
Minoes&tuin28 mei 2021 - 9:50

Hanneke Kouwenberg Mooie bijdrage.

Sam V
Sam V27 mei 2021 - 10:19

Ieder kan voor zichzelf bepalen of hij/zij/het/hen/etc. het koloniaal verleden onderdeel laat zijn voor het huidige denken. Er zou inderdaad niemand mogen bepalen of ik iets kan afsluiten of niet, ten aanzien van een verleden tijd of gebeurtenis waar ik geen deel aan heb gehad. Laat eenieder vooral gedenken, herdenken, oprakelen, afsluiten, negeren wat hij/zij/etc. wil. Ik heb niets met de discussie over het Nederlands kolonialisme en vind het huidige racisme van een andere orde met een andere oorsprong en vooral op een andere locatie veel belangrijker. Daar moeten we aan werken, waarbij oude koeien niet helpen, maar ik kan niet voorkomen dat anderen die sloot blijven opzoeken. Ik kan ze wel negeren. Gelukkig!

Robert Follon
Robert Follon27 mei 2021 - 10:11

Tsjah, wie bepaalt dat het niet is afgesloten? Ik heb nou niet de indruk dat koloniale oprakeling veel brengt behalve een hoop frustratie en onbegrip, voor de nazaten van beide kampen overigens. Dus wie schiet er iets mee op?

1 Reactie
ton14024
ton1402427 mei 2021 - 14:43

Vergelijk dat met WOII. Om dat op te rakelen moet je een provoceren.

tempest
tempest27 mei 2021 - 10:03

Uiteraard kunnen dingen uit de geschiedenis als collectief trauma worden ervaren, maar naarmate de tijd verstrijkt neemt dat voor de meeste mensen wel af. In Duitsland zie je dat bijvoorbeeld ook steeds meer: voor heel veel jongeren is WOII geen collectief trauma meer. Ze zijn er niet meer mee bezig en hun eigen achtergrond is vaak ook veel breder: voorouders aan beide kanten van de oorlog of voorouders die helemaal niet betrokken waren. Met het koloniaal verleden speelt dit nog sterker. Uiteraard valt de impact niet te ontkennen. Alleen al door naar de wereldkaart te kijken zie je dat de gevolgen nog steeds voortduren: kijk maar naar de landsgrenzen. Maar dat neemt niet weg dat het voor hele grote groepen geen collectief trauma meer kan worden genoemd en eerder te vergelijken met andere oorlogen en bezettingen in de geschiedenis: de Tachtigjarige oorlog, de keizerrijk van Napoleon of het Romeinse Rijk.

ton14024
ton1402427 mei 2021 - 9:32

Afsluiten? De vraag over goed en kwaad is niet beantwoord, dus de uitgang is nog lang niet in zicht.

3 Reacties
tempest
tempest27 mei 2021 - 10:20

Uh, als je over slavernij spreekt is er toch echt een duidelijke consensus hier in het Westen: hartstikke slecht. En zelfs nu komen vormen van slavernij nog voor in de wereld. Maar als je een goed/kwaad oordeel over bezettingen wilt, dan ligt dat inderdaad genuanceerder. Invallen van andermans grondgebied gebeurd immers nog heel geregeld en dat doet men echt niet omdat ze zo graag slecht willen zijn. De geschiedenis in goed en kwaad indelen is een gebed zonder einde. Als je dat denkt nodig te hebben om iets af te sluiten, gaat dat je dus ook nooit lukken.

ton14024
ton1402427 mei 2021 - 14:36

T, de discussie over De Oost laat mooi zien hoe we daarmee worstelen. Over WOII doen we dat niet. Daar is het goed en kwaad duidelijk.

Peterrr3
Peterrr328 mei 2021 - 19:38

@Ton14024 27 mei 2021 at 16:36 T, de discussie over De Oost laat mooi zien hoe we daarmee worstelen. Over WOII doen we dat niet. Daar is het goed en kwaad duidelijk. Over WOII worstelen we idd niet meer, vooral omdat het een gepasseerd station is en je niemand meer iets kan verwijten die er iets mee te maken heeft gehad.