Gemeenten met uitgeprocedeerde vluchtelingen moeten ongehoorzaam zijn

Wie begin deze maand NRC Handelsblad las, heeft kennis kunnen maken met de 26-jarige Ali Isiaki (5 november, Het Grote Verhaal). Hij woont al elf jaar illegaal in ons land. Zijn dagen brengt hij door met het geven van Nederlandse les aan andere vreemdelingen. Maar Nederland wil hem niet. En zijn vaderland – Benin – ook niet.

Vandaag debatteert de Tweede Kamer over een oplossing voor Ali en zijn lotgenoten die momenteel verblijven in tentenkampen in Amsterdam en Den Haag. Deze mensen zijn uitgeprocedeerd, maar kunnen niet terugkeren naar het land van herkomst, omdat daar een oorlog woedt, omdat ze bang zijn voor vervolging of omdat ze eenvoudigweg niet meer worden toegelaten. Ze hebben geen recht op gemeentelijke opvang en door Europese regelgeving kunnen ze niet doorreizen naar een ander Europees land. Zij kunnen nergens heen en staan dus zonder enige voorziening op straat. Zo leven vele vluchtelingen in Nederland, onzichtbaar voor de samenleving en onvindbaar voor de hulpverlening.

Ali en de vluchtelingen in de tentenkampen willen gezien worden, ze willen hun problemen kenbaar maken aan de samenleving. De acties zorgden voor veel publiciteit en solidariteit van buurtbewoners. Zij ondersteunden deze mensen met tenten, voedsel, kleding en sanitaire voorzieningen. Maar de grenzen van wat hun buurtgenoten kunnen doen zijn bereikt, het is te nat, te koud en mensen worden ziek. Het wordt tijd dat er snel een serieuze oplossing komt. 

Vorige week deed Teeven voorkomen alsof hij met een serieus aanbod over de brug kwam. De vluchtelingen die beloofden mee te werken aan terugkeer, zouden onderdak krijgen. Maar dit aanbod is een schijnoplossing: het probleem is nou juist dat deze mensen niet terug kúnnen keren naar het land van herkomst. Wanneer zij ingaan op het aanbod, belanden zij in Vrijheid Beperkende Opvanglocaties waar zij moeten afzien van hun rechten. Na dertig dagen zullen zij gewoon weer op straat worden gezet.

Terwijl het ‘terugkeerbeleid’ nu al niet werkt, zijn de vooruitzichten nog verontrustender. Het tweede kabinet-Rutte doet er namelijk een schepje bovenop: door illegaliteit strafbaar te stellen, worden deze mensen straks gecriminaliseerd. Het resultaat zal zijn dat zij nog kwetsbaarder worden en een verdere toevlucht nemen in de illegaliteit, met alle gevaren van uitbuiting, mensenhandel en misbruik van dien.

Voor Teeven zijn illegalen misschien onwenselijke getallen op papier, maar gemeenten worden direct geconfronteerd met de schrijnende gevolgen van het falende beleid. Het zijn immers hun straten waar illegalen toe zijn veroordeeld. Het is dan ook problematisch dat gemeenten sinds 2010 geen opvang meer mogen bieden aan uitgeprocedeerde asielzoekers.

Het verbod op opvang staat haaks op de zorgplicht die gemeenten volgens internationale verdragen hebben om opvang en zorg te bieden aan ongedocumenteerden. De gemeente Utrecht voert de zorgplicht al jaren ruimhartig uit en laat mensen zonder verblijfspapieren niet aan hun lot over. De gemeente houdt zicht op deze kwetsbare groep door opvang, hulp en begeleiding te bieden. Zo verdwijnen mensen niet in de illegaliteit. Vandaag beriep ook de burgemeester van de hoofdstad zich op de zorgplicht: hij biedt aan de bewoners van het tentenkamp in Osdorp tijdelijke opvang aan.

Teeven kan zich vandaag van zijn warme kant laten zien door het recht op opvang terug te geven aan gemeenten. Ook moet hij gemeenten (financiële) ondersteuning geven bij de invulling van hun zorgplicht. Zolang Teeven niet over de brug komt, roepen wij alle gemeenten van Nederland op om ongehoorzaam te zijn en opvang te bieden aan deze mensen. Want zoals de voormalige gemeentebestuurders Lodewijk Asscher, Ivo Opstelten, Jetta Klijnsma, Henk Kamp, Sander Dekker en Melanie Schultz van Haegen weten, is dat geen overbodige luxe met een koude winter voor de deur.

Bram van Ojik, fractievoorzitter GroenLinks Tweede Kamer Marieke van Doorninck, fractievoorzitter GroenLinks Amsterdam Marry Mos, fractievoorzitter GroenLinks Utrecht David Rietveld, fractievoorzitter GroenLinks Den Haag Arno Bonte, fractievoorzitter GroenLinks Rotterdam