Gekleurde lessen uit Curaçao

Na de gewelddadige revolte van mei ’69 op Curaçao dienden niet alleen de gouverneur, de premier en de hoofdcommissaris een zo donker mogelijke huidskleur te hebben, maar ook Sinterklaas. Op het eilandelijke Peter Stuyvesant College (PSC) – een school voor havo/VWO – kleurde Sinterklaas en verbleekten de Zwarte Pieten uit protest tegen onderdrukking en racisme van het moederland. Eigenlijk diende het feest voorgoed van het eiland verbannen te worden.

Na enkele jaren was op het PSC Sinterklaas weer wit. De Zwarte Pieten werden weer flink zwart geschminkt met een moeilijk verwijderbaar smeersel, óók al waren zij zelf reeds meer of minder donker gekleurd. Op alle andere scholen was het niet anders. Was er niets veranderd? Jawel, op korte termijn zou minder radicaal worden gehandeld, maar op de lange duur zouden meer ingrijpende ontwikkelingen volgen.

Zoals gebruikelijk meenden ook in de jaren tachtig honderden ouders (waaronder ik zelf), dat onze kinderen – van zeer uiteenlopende etniciteit – Sinterklaas moesten begroeten bij zijn aankomst in de haven van Willemstad. Hij was blank. Hij reed op een wit paard (misschien wel het enige op het eiland) en zijn tientallen Zwarte Pieten waren zwart-zwart geschminkte eilandbewoners van diverse huidskleuren, zij hadden geen paard (zelfs geen ezel), zij liepen, deelden snoepgoed uit, lieten een enkel kind schrikken, maakten kinderen aan ’t lachen, buitelden over elkaar, en zongen luidkeels: Papiamentstalige sinterklaasliederen op swingende Caraïbische ritmes!

Die Sinterklaas-hits duwden moederlandse liedjes moeiteloos de kade af. Onder de bezielende leiding van Enid Hollander zongen Curaçaose kinderstemmen Sinterklaas in het Papiaments het eiland over, muzikaal ondersteund door de meest populaire band van het eiland : Doble R die werd geleid door Rignald Recordino.

Niet alleen de liederen veranderden van taal en ritme, ook Sinterklaas werd ‘bijgeschoold’. Gezien de achtergrond van de kinderen, werd de Goedheiligman toch echt geacht niet alleen in het Nederlands (de officiële taal) te kunnen spreken, maar sowieso ook een persoonlijk woord in het Engels, Papiaments en Spaans te kunnen richten tot de peuters en kleuters. Vele peuters vonden de Zwarte Piet overigens maar een engerd: het eiland bestaat grotendeels uit gekleurde mensen, maar de heftig zwart geschminkte Pieten zagen er – mogelijk mede door hun kleurrijke pakken en gevederde petten en hun capriolen – toch nadrukkelijk anders uit dan ieder was gewend. Zwarte Piet was waarschijnlijk voor ieder kind – ongeacht de huidskleur – toch vooral een ‘ander’ en niet iemand om zich mee te identificeren.

Het Papiaments antillianiseerde het feest. De Sint spreekt tegenwoordig allereerst de taal van het eiland: ook het Papiaments werd een officiële taal. De Papiamentstalige liedjes van Enid Hollander, Rignald Recordino en Zjozjoli zijn ‘klassiekers’ geworden en worden jaarlijks volop gespeeld, terwijl ook nieuwe hits zich aandienen. De Pieten verven zich inmiddels in allerhande kleuren die eerder aan het carnaval doen denken dan aan het traditionele Sinterklaasfeest. Langzaam maar zeker wordt het Sinterklaasfeest steeds uitbundiger en wordt het feest nieuwe kleur-, muziek- en dansvariaties meegegeven. Kortom, het feest begint een warming-up voor het carnaval te worden. Van een bestraffende Sint is sowieso al lang geen sprake meer. De Sint is gedienstig. Zwarte Pieten maken de dienst uit. Sinterklaas (blank) en tientallen Pieterknechten (zwart, groen, geel, blauw, rood, oranje) varen jaarlijks de haven binnen onder luid gejuich van honderden kinderen en hun ouders, zowel autochtone eilandbewoners als Nederlandse passanten.

Aan het afschaffen van het Sinterklaasfeest wordt op Curaçao niet gedacht. De uitspraak van wethouder Van Es – ‘Tijd om afscheid te nemen van Zwarte Piet’ – bereikte vorig jaar ook het eiland. In die eilandelijke samenleving is echter al lang en breed bekend, dat je Sinterklaas zwart kunt maken en Nederlandse stagiaires voor Zwarte Piet kunt laten spelen zoveel je wilt … Maar met die wisseling van kleuren wordt geen enkele garantie ingebouwd dat kleurrijke politieke bestuurders van het eiland en van de overheids-nv’s meer integer en minder corrupt zullen zijn dan blanke koloniale voorgangers.

Kortom; laat je niet leiden door overspannen verwachtingen van een radicale ommezwaai. Kleur het feest rustig bij en blijf vooral dansen, zingen en lekker eten.

Sinterklaas blijft dan ook op het eiland komen. Hij komt met Zwarte Piet. De weersvoorspellingen in het moederland mogen slecht zijn, op het eiland schijnt de zon. Curaçao kent zelden slecht weer. De kinderen van Enid en Riginald zingen dan ook: Mi kurason ta bati, budikudum / Mi pia ta tembla, rikitikitum, / ma tog mi ta kontentu … ta luna di San Nikolas. M’n hart slaat hard, boedikoedoem / M’n knieën knikken, rikketikketoem, /maar toch ben ik blij … want het is de maand van Sint Nicolaas.

Er is in dezen wel een voorbeeld te nemen aan Curaçao.

Opinies over Zwarte Piet: Francisco van Jole: Het kwartje van Zwarte Piet Vincent Patty:  Ook al ben ik bruin als poep, ik meen het wel goed Han van der Horst: Zwarte Piet, wie kent hem niet? Christopher Houtkamp:  Zwarte Piet-discussie leidt aandacht af van urgentere zaken