Gedachten rond Volkert van der G.

Volkert van der G. heeft de orde verstoord en lijkt er zelf nog steeds geen spijt van te hebben. Toch mag de maatschappelijke onrust volgens Han van der Horst geen rol spelen bij de beslissing over wel of geen proefverlof voor de moordenaar van Pim Fortuyn.

Volkert van der G. heeft geluk gehad. Als hij in 2005 was gevonnist, had hij levenslang gekregen, gegarandeerd. Maar het proces vond al in 2003 plaats. De rechterlijke macht was toen nog heel terughoudend als het over het zwaarste strafmiddel ging. Dat is juist door de moord op Pim Fortuyn veranderd maar niet van de ene dag op de andere. Allerwege klonk de roep om strengere straffen. Dat rechters tegenwoordig eerder geneigd zijn om moordenaars voor goed achter de tralies te laten verdwijnen, is hun wat trage reactie daarop. Zij pogen daarmee het geschokte rechtsgevoel van de bevolking te bevredigen.  In 2003 was het nog niet zover en daarom kwam Volkert er met achttien jaar vanaf.

Nu vraagt hij dus in het kader van zijn resocialisatie proefverlof aan. Typisch Volkert want hij is een regeltjesfetisjist  en eist dat alles volgens de voorschriften geschiedt. Als milieuactivist spande hij aan de lopende band processen  aan tegen boeren die zich niet precies aan bepaalde regels hielden. In de gevangenis zette hij deze praktijk voort. Er kwamen zelfs klachten van advocaten. Zij betichtten Volkert van broodroof omdat hij zijn medegedetineerden graag en met veel succes hielp bij allerlei procedures: de dingen dienen volgens de regels te geschieden en een mens moet leven volgens de logica van voorschriften, wetten en procedures. Misschien dat hij daarom Pim Fortuyn vermoordde: die man paste immers in geen enkel kader en hij doorbrak met zijn optreden, zijn wezen en zijn denkbeelden, de heldere wereld waarin Volkert kon functioneren. Met die schoten herstelde hij als het ware zijn kosmische orde.  Voor zijn rechters verklaarde Volkert dat Fortuyn kwetsbare groepen in gevaar bracht maar volgens mij ging het veel verder in dat zo merkwaardig gestructureerde brein van hem.

Pyrrhusoverwinning Een mens met een normale sociale intelligentie begrijpt dat je als moordenaar van Pim Fortuyn beter geen proefverlof kunt aanvragen omdat je daarmee een enorme commotie teweeg brengt. Een normaal mens houdt zijn bek, probeert niet op te vallen. Dan ben je misschien al een eind weg als de publieke opinie geschokt het nieuws van je vervroegde vrijlating op het internet leest. Maar nee, zo zit Volkert niet elkaar.  Met deze verstoring van orde, regelmaat en procedures kan hij niet leven. De logica van de regelgeving zegt dat hij resocialisatie nodig heeft en dat proefverlof daarvan een onlosmakelijk onderdeel is.  Dus vraagt hij dat aan en als de directeur weigert, gaat hij tegen die beslissing in beroep.

Nu heeft Volkert met dat gewonnen beroep een Pyhrrusoverwinning behaald want Teeven gaat het allemaal terugdraaien. Daar kun je vergif op innemen. De VVD staat zo ook al laag genoeg in de peilingen. Omdat hij de Raad voor de Strafrechttoepassing niet voor het hoofd wil stoten, zegt de staatssecretaris dat hij een week gaat nadenken maar zijn besluit staat vast: Volkert van der G. krijgt géén proefverlof.  En misschien gaat hij zelfs proberen hem die vervroegde vrijlating door de neus te boren. Als het enigszins mogelijk is, gebeurt dat, waarna Volkert uiteraard weer de nodige procedures zal aanspannen.

Ik zou hem één vraag willen stellen: “Volkert, vind jij nog steeds dat je de plicht hebt met een moord de orde te herstellen als die volgens jou ernstig verstoord is en als dat naar jouw idee niet op een andere manier kan gebeuren?”. Een reactie zal nooit komen want Volkert van der G. hóeft mij geen antwoord te geven en hij zal dat dan ook niet doen.

Maatschappelijke onrust Ondertussen moeten wij als burgers wel positie bepalen. Dat is best ingewikkeld. Wij vinden dat niet Pim Fortuyn maar Volkert van der G. de orde heeft verstoord. Hij deed dat door een halsmisdaad te plegen. Deze orde wordt  in onze democratie hersteld door een gerechtelijke veroordeling van de dader. Bij de straftoemeting neemt de onafhankelijke rechter het geschokte rechtsgevoel van de bevolking in aanmerking, maar hij laat zich daardoor niet leiden. In een rechtsstaat blijft het daarbij. Razernij onder Fortuyns bewonderaars, de dreiging met opstand en/of lynchjustitie zijn géén argumenten om van de gebruikelijke procedures af te wijken, want daarmee wordt de bijl gezet aan de wortel van democratie en de rechtszekerheid.  Dan zou je immers woede en razernij als enig criterium gebruiken voor straftoemeting en dat is gevaarlijk. Het betekent dat bedreiging loont. En er wordt al genoeg gedreigd in dit land.

Er zijn vele goede argumenten om Volkert van der G. zo lang mogelijk uit de circulatie te houden maar de volkswoede hoort daar niet bij al is het nog zo gemakkelijk of politiek profijtelijk om dat vuurtje stevig op te stoken. Volkert van der G. doet zelf genoeg om zijn eigen glazen in te gooien. Vooral door de indruk te wekken dat hij nog steeds vindt juist te hebben gehandeld. Omdat hij niet anders kon en niet anders mocht. Omdat het zijn plicht was. Maatschappelijke onrust is geen goede reden om iemand langer vast te houden dan anders het geval zou zijn geweest. Ik hoop dat de kamerleden straks in het grote Volkertdebat met betere argumenten komen en niet proberen het televisiekijkend publiek voor zich te winnen met rechtsondermijnende spierballentaal. Er zijn geldige, binnen de kaders van de rechtsstaat passende argumenten genoeg.

Ondertussen valt er niet aan te ontkomen dat Volkert van der G. ergens in mei 2014 de deur van de bajes voorgoed achter zich dicht hoort slaan. Hij is vrij, niet omdat hij het verdiend heeft maar omdat wet en regelgeving aan zijn kant staan. Ondertussen zullen misdadigers tot levenslang worden veroordeeld omdat HIJ de dans ontsprong en niet omdat de zwaarte van hun daad de ultieme Nederlandse straf rechtvaardigt. Om het door Volkert geschokte rechtsgevoel te herstellen wordt er wellicht onevenredig zwaar gestraft.

Wat een chaos. Wat een zootje.

Gedachte achteraf: vrijdagochtend bekeken we met zijn drieën de beroemde Goudse glazen. We kwamen te spreken over Pontius Pilatus die zijn handen in onschuld waste nadat een woedende menigte de kruisdood van Christus had geëist. “Zo zie je maar weer”, zei Olga, “dat rechters zich nooit iets gelegen moeten laten liggen aan het geschreeuw om vergelding van het publiek”. Zij had gelijk. Deze – treffende gedachte kan rond de affaire Volkert van der G. niet voldoende benadrukt worden.