Franse wetenschappers woest op Elsevier

Een ongelofelijke business, zo omschrijft de Franse onderzoekssite Rue89 het. In plaats van dat universiteiten in Frankrijk vrij toegang krijgen tot de werken van hun eigen wetenschappers, die met publiek geld gefinancierd zijn, betaalt Frankrijk 172 miljoen euro aan een Nederlandse uitgever om ze in te mogen zien.

Voor universiteiten is geen geld meer in Frankrijk. Door bezuinigingen moeten zij zelfs miljoenen euro’s inleveren. Maar voor het sluiten van een deal met de Nederlandse uitgever Elsevier was wel geld beschikbaar en niet zo’n beetje ook. Het Franse ministerie van Onderwijs betaalde, volgens Rue89 in het geheim, 172 miljoen euro aan de wetenschappelijke uitgever in Nederland.

Vijf jaar lang kocht Frankrijk publicaties terug van een Nederlands bedrijf terwijl die publicaties eerder al op eigen kosten gemaakt waren.

Hoe dat kan? De Fransen kunnen het niet geloven. Maar het is een praktijk die niet vreemd is. Wetenschappers willen graag gepubliceerd worden. Want als je gepubliceerd wordt, besta je. Die publicaties verschijnen in tijdschriften die over de hele wereld gelezen worden. Dat je daar niets mee verdient (en soms zelfs moet betalen als je gepubliceerd wil worden) is jammer, maar accepteer je als onderzoeker. Niet gepubliceerd worden is vele malen erger. De naamsbekendheid is belangrijker.

De peer-review, de controle van het onderzoek door andere wetenschappers, is ook onbetaald en de onderzoekers raken ook nog eens het auteursrecht op hun onderzoeken kwijt zodra ze toestemming geven voor publicatie.

De onderzoeken worden vervolgens gepubliceerd in een wetenschappelijk tijdschrift van academische uitgevers als in dit geval dus Elsevier. En die titels belanden weer op universiteiten die grof moeten betalen om ze in te kunnen zien. Een abonnement op een wetenschappelijke titel van Elsevier als ‘Brain Research’ kan zomaar 15.000 euro per jaar kosten, aldus Rue89. En zo kan het dus zijn dat je als wetenschapper tientallen euro’s betaalt voor het inzien van je eigen werk.

Dat is de Fransen volledig in het verkeerde keelgat geschoten. Schandalig, is de conclusie van het artikel, dat een Nederlands bedrijf zich indirect bedruipt met Frans belastinggeld dat dus eigenlijk twee keer voor hetzelfde wordt uitgegeven. Dat moet anders. Maar vooralsnog lijkt de politiek in Frankrijk niet van plan iets te zullen gaan wijzigen en de Franse wetenschappers uit de greep van de grote uitgeverijen te bevrijden.

Verandering Hoe het anders moet, is nog niet duidelijk, maar het artikel op Rue89 verwijst naar de rest van Europa, waar ook steeds meer weerstand is tegen dit systeem. In Duitsland is vorig jaar een wet aangenomen die de exclusiviteitsrechten van de uitgevers tot een jaar beperkt. En ook in Nederland is discussie over het feit dat publicaties die met publiek geld tot stand zijn gekomen gratis beschikbaar zouden moeten zijn. Hierbij gaat het om een conflict over ‘open access’: gratis toegankelijkheid van wetenschappelijke artikelen. De universiteiten willen complete openheid voor alle Nederlandse publicaties waarbij de universiteiten dan betalen voor de publicatie. Elsevier wil extra kosten voor open acces in rekening brengen.

CC foto: HeatherLWilliams