Flikker op met je gepest!

Co-auteurs: Maurits Boote en Judith Schuyf

Afgelopen week ging een schok door Nederland vanwege de afscheidsbrief van Tim Ribberink. “Lieve pap en mam, ik ben mijn hele leven bespot, getreiterd, gepest en buitengesloten.” Pesten had zijn leven letterlijk verwoest. Terecht ontstond hierdoor een debat over pesten en de gevolgen ervan. Maar in dit debat leek vrijwel iedereen te ontwijken dat het hier om een specifieke vorm van pesten gaat.

Tim werd namelijk uitgemaakt voor ‘loser’ en ‘homo;. Ook zou hij te veel met meisjes omgaan en was hij volgens jongens uit zijn omgeving niet stoer. Het doet er verder niet toe wat Tim’s seksuele voorkeur is geweest. Het gaat erom dat het hier ging om homo-pesten, waarvan zowel homo- als hetero-jongeren, jongens én meisjes het slachtoffer kunnen worden. Bij dat gepest gaat het namelijk meestal niet om de seksuele voorkeur van het slachtoffer maar om ‘gender non-conform gedrag’: je als jongen wat meer ‘vrouwelijk’ gedragen en als meisje meer ‘mannelijk’.

Jongeren blijken homoseksualiteit bij jongens vooral af te keuren omdat zij dit associëren met ‘vrouwelijk’ gedrag. Voor de dader is dit gedrag bij een slachtoffer vaak de trigger om over te gaan tot geweld. Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat heterojongens die zich in de ogen van andere jongeren te ‘vrouwelijk’ gedragen zelfs nog meer worden afgekeurd dan homojongens. Dat sommige heterojongens gewoon liever omgaan met meisjes, niet om voetbal en auto’s geven of modebewust zijn gaat er bij de gemiddelde middelbare scholier niet in. En helaas ook niet bij alle volwassenen. 

Het gevoel dat Tim Ribberink beschrijft in zijn afscheidsbrief is geen uitzondering. Veel te veel kinderen en jongeren worden iedere dag belachelijk gemaakt of krijgen zelfs met geweld te maken. Omdat ze zich volgens anderen ‘te mannelijk’ gedragen of ‘te vrouwelijk’. Een volwassene met een sterk gevoel van zelfvertrouwen en een stevig netwerk van gelijkgestemden, kan meestal wel lachen om negatieve en soms kwetsende reacties. Maar voor een tiener die nog volop in ontwikkeling is en bevestiging nodig heeft, is het bijna onmogelijk om het gespot van anderen te negeren. Zeker als op scholen ‘homo’ zo ongeveer het meest populaire scheldwoord is.

Dit kan ernstige consequenties hebben. Uit SCP-onderzoek bleek onlangs dat de helft van de homo- lesbi of biseksuele jongeren zelfmoord overweegt en dat zelfmoordpogingen onder deze jongeren zelfs vijf keer vaker voorkomen dan onder hun leeftijdsgenoten. Pesten op school blijkt voor deze groep één van de grootste risicofactoren te zijn voor suïcidepogingen. En ook bij heterojongeren komt ‘homo pesten’ keihard aan. 

In het debat dat nu gevoerd wordt moet het daarom ook gaan over opvattingen over mannelijkheid en vrouwelijkheid die leiden tot het pestgedrag. Die belemmeren jongeren namelijk om op te groeien in een veilig klimaat waarin zij zichzelf kunnen zijn. Belangrijk is dat we deze jongeren steunen en de pesterijen, de spot en het geweld afkeuren. Volwassenen moeten het goede voorbeeld geven: door diegene die ‘anders’ is niet afkeurend te bekijken, maar door juist blij te zijn met het feit dat iedereen anders is.

Hanneke Felten, Maurits Boote en Judith Schuyf  zijn onderzoekers van kenniscentrum MOVISIE en ontwikkelaars van iedereenisanders.nl. Dit is een website gericht op suïcidepreventie onder homo-,  bi-, lesbische en transgender-jongeren.