Fiscaal imperialisme

“ I am afraid we have only aroused a sleeping giant ”

Deze woorden worden toegedicht aan admiraal Yamamoto nadat hij het nieuws ontving van de geslaagde aanval op de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor in 1941. Ik moest aan deze woorden denken toen ik het nieuws las over de boete die de Europese Commissie oplegde aan Apple naar aanleiding van vermeende staatssteun door Ierland aan de Amerikaanse elektronica gigant.

Ook het Amerikaanse ministerie van financiën, de Treasury department , heeft geageerd tegen de boete. In een lange brief aan de voorzitter van de Europese Commissie heeft Jack Lew, de US treasury secretary , een lange lijst aan bezwaren opgenoemd tegen het inzetten van het staatssteunmiddel in het fiscale domein. Belangrijkste bezwaren: Amerikaanse multinationals kunnen niet meer rekenen op gemaakte afspraken ( rulings ) met Europese belastingdiensten en de Europese Commissie zou niet de rol van een supranationale belastingdienst moeten oppakken. Daar zijn er al 27 van in de Europese Unie.

De bezwaren van de Verenigde Staten zijn deels gegrond: de Europese Commissie lijkt een eigen interpretatie toe te kennen aan multilaterale en bilaterale afspraken/verdragen gesloten tussen de Europese lidstaten en de Verenigde Staten. Wat zij echter, naar mijn mening, niet onderkennen is dat ook belastingverdragen moeten worden uitgelegd (en nageleefd) in het kader van de fundamentele vrijheden die ten grondslag liggen van de interne market van de Europese Unie. De fundamentele vrijheden, wiens bescherming behoort tot het takenpakket van de Europese Commissie, kunnen niet fiscaal niet worden ondermijnd. Uiteindelijk zal het Europese Hof van Justitie moeten uitmaken of er sprake is van een ‘ overreach ’ van de Europese Commissie. Dat oordeel zal waarschijnlijk nog jaren op zich laten wachten.

Maar de Verenigde Staten zouden ook eens naar hun eigen fiscale stelsel moeten kijken. Het is helemaal geen verrassing dat zoveel Amerikaanse multinationals onder het vergrootglas liggen van de Europese Commissie enerzijds, en de belastingdiensten van de Europese lidstaten anderzijds. Zo hebben Frankrijk, Spanje en Italië invallen gedaan in de lokale kantoren van Google om te achterhalen hoe Google winst verschuift naar belastingparadijzen. Het Verenigd Koninkrijk heeft een recente “Google tax” ingevoerd die artificiële winstverschuivingen probeert tegen te gaan en heeft het in een fiscale procedure geschikt voor miljoenen met Facebook. En ook McDonalds, Amazon en Starbucks kunnen warmlopen voor langdurige staatssteun procedures.

Het fiscale stelsel van de Verenigde Staten bevat namelijk een verkapte uitnodiging aan haar eigen multinationals om zoveel mogelijk belasting te ontwijken in het buitenland. De Verenigde Staten vinden het terecht dat er 35% ‘ corporate income tax ’ wordt betaald over winsten behaald in eigen land (“ America First ”). Het argument dat de lokale koffiebar in Manhattan op gelijke voet moet kunnen concurreren met een Starbucks geldt in de Verenigde Staten onverkort. Maar doordat buitenlandse winsten pas worden belast in de Verenigde Staten wanneer die worden overgemaakt naar de Verenigde Staten, zijn multinationals als Google, Facebook en Apple gek als zij niet fiscale constructies optuigen waar winsten gemaakt elders in de wereld worden geparkeerd in belastingparadijzen en gelijktijdig de belastingdruk op die winsten zoveel mogelijk wordt gedrukt. Amerikanen kunnen het namelijk aan de andere kant niets schelen dat een Amsterdams koffiehuis kapot wordt geconcurreerd door een Starbucks. Zo is in een globale context de rest van de wereld voor Amerikaanse multinationals een ‘wingebied’ geworden waar zoveel mogelijk winst mag worden gemaakt, maar waar geen belasting over hoeft te worden betaald.

Er gaan in de Verenigde Staten al stemmen op om Europese multinationals met een zwaardere heffing van Amerikaanse vennootschapsbelasting te treffen zolang de Europese Commissie doorgaat met het, in de optiek van de Verenigde Staten, onevenredig belasten van Amerikaanse multinationals. Alhoewel fiscalisten betwijfelen of deze weg juridisch haalbaar is, is het afwachten hoe de Verenigde Staten, het thuisland van de meeste en grootste multinationals ter wereld, zich gaat opstellen tegenover de EU en de Europese Commissie. Het zou de Verenigde Staten sieren om stil te staan bij hun eigen fiscale ‘track record’.