Joop

Filmmaker is niet verantwoordelijk voor geweld

  •  
05-10-2019
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
joker

© Cc-foto: ErikaWittlieb

Het is niet de film die verantwoordelijk is voor de keuzes van de kijker. Het is de kijker die moreel verantwoordelijk is wanneer hij of zij zich door de film geïnspireerd voelt om zieke daden te plegen.
Vanaf 3 oktober wordt de nieuwe film Joker in Nederlandse bioscopen vertoond. Voorafgaand aan de première is de nodige commotie rondom de film ontstaan. Het Amerikaanse leger heeft onlangs bericht ontvangen van de FBI, waarin gewaarschuwd wordt voor potentiële schietincidenten in niet nader gespecificeerde bioscopen tijdens de vertoning van de film.
Dit roept bij verschillende mensen vragen op over hoe we met dit soort films moeten omgaan. Zo hebben verschillende familieleden van de slachtoffers van het schietincident in Aurora (in 2012, tijdens een vertoning van de film The Dark Knight Rises ) in een brief aan Warner Brothers hun zorgen kenbaar gemaakt. Arthur Fleck, de mislukte komiek die uiteindelijk zal transformeren in de aartsvijand van Batman, de Joker, wordt volgens de auteurs sympathiek gemaakt. Het is deze positieve typering waarmee eenzame individuen (waaronder ‘incels’) zich kunnen identificeren, en in die zin kan het een drempel wegnemen die de zieke geest vooralsnog weerhield om tot actie over te gaan.
De zorgen van de ouders is volstrekt begrijpelijk. Net zo begrijpelijk is hun verzoek aan Warner Brothers om hun invloed te gebruiken om beleidsmakers te motiveren om voor striktere wapenwetgeving te pleiten. Ook moet volgens Igor Volsky, medeopsteller van de brief (en eigenaar van de beweging genaamd Guns Down America) benadrukt worden dat de ouders het wetenschappelijke inzicht volgen dat laat zien dat er geen direct verband bestaat tussen fictief en werkelijk geweld.
Joaquin Phoenix, de acteur die de Joker speelt, liep onlangs weg uit een interview toen hem werd gevraagd of de film jongeren kan inspireren om gruweldaden te plegen. De regisseur van de film, Todd Phillips, benadrukte in een reactie dat het om een fictief personage gaat en dat de film niet gemaakt is om ‘bepaalde knoppen in te drukken’. Daarnaast zijn er meer films de revue gepasseerd die eveneens gewelddadig waren, en dat leidde niet tot de kritiek die nu wel wordt geuit. Het is dus vreemd te noemen dat er verschillende standaarden worden toegepast, aldus Phillips.
Er zijn ook mensen die de nieuwe film daadwerkelijk gevaarlijk vinden, zoals Kathleen Newman-Bremang. Volgens haar wordt de antagonist tot volksheld gemaakt en het narratief geschetst dat de maatschappij verantwoording draagt voor zijn gewelddadige handelen. Het pesten, zijn falen als komiek en het fysieke geweld tegen het karakter Fleck werken volgens haar het begrip en de sympathie voor de geportretteerde sociopaat in de hand. Blijkbaar is het gegeven dat het hier om een witte man gaat ook relevant.
Laten we nu eens kijken naar morele verantwoordelijkheid. We leven in een wereld waarin de individuele vrije wil wordt verondersteld als noodzakelijke voorwaarde voor moraliteit. Hoewel er duidelijk sprake is van een samenspel van natuurlijke en sociale factoren die bepalend zijn voor iemands persoonlijkheid en de keuzes die hij of zij maakt, is de dagelijkse praktijk – en ons rechtssysteem – ingericht op de assumptie dat wij tot op zekere hoogte vrije wezens zijn die zelf verantwoording dragen voor ons handelen. Wanneer iemands wil minder vrij wordt geacht dan normaal het geval is, bijvoorbeeld gedurende een psychose, wordt deze persoon als verminderd toerekeningsvatbaar beschouwd.
Het is in dit licht nogal wat om films als gevaarlijk te bestempelen. Daarmee wordt namelijk ook een impliciet oordeel geuit, namelijk dat hier iets tegen gedaan moet worden om de ander of de maatschappij te beschermen. Niets in deze film (of welke film dan ook) dwingt de kijker om overeenkomstig te handelen. In feite worden oorzaak en gevolg hier omgedraaid: het is namelijk niet de film die verantwoordelijk is voor de keuzes van de kijker, het is de kijker die moreel verantwoordelijk is wanneer hij of zij zich door de film geïnspireerd voelt om zieke daden te plegen.
Er zit zogezegd al een steekje los in het hoofd van de persoon die de zieke transformatie van fictie naar feit voor zichzelf poogt te rechtvaardigen. Sterker, zelfs wanneer een film direct oproept tot geweld is er strikt genomen geen legitieme reden om morele blaam toe te schrijven aan de film. Ook in dit geval dwingt de film de kijker namelijk niet om dienovereenkomstig te handelen.
Dit doet denken aan een klassieke objectie die in de 18e eeuw tegen de rigiditeit van Immanuel Kants ethische systeem ingebracht werd. Volgens dat systeem is liegen nooit moreel gerechtvaardigd: men heeft de plicht om altijd de waarheid te vertellen. Stel je nu voor dat een naziofficier aan je deur klopt en vraagt of je joden verborgen houdt. Heeft dit volgens Kant invloed op de plicht om altijd de waarheid te spreken? Neen. De verantwoordelijkheid om de waarheid te vertellen blijft intact. Het vertellen van de waarheid dwingt de naziofficier, die wel degelijk een rationeel – maar daarmee niet per definitie een moreel – wezen is, namelijk niet om zijn gruwelijke handelingen uit te voeren.
Dit klinkt misschien tegenintuïtief, en dat is het ook. De meeste mensen – mezelf incluis – zouden in deze situatie natuurlijk een leugen verkopen. De verwachting dat de dader tot handelen over zal gaan is immers realistisch te noemen, en je wilt de keuzes van de dader geen ruimte geven. Maar de pointe is dat ieder individu een morele actor is die zelf morele verantwoordelijkheid voor zijn of haar handelen draagt. En zonder dwang blijft deze verantwoordelijkheid onaangetast. Dit geldt evengoed voor de kijker van een film, hoe gewelddadig deze ook is.
Delen:

Praat mee

Heb je een vraag, suggestie of wil je gewoon iets kwijt? Dat kan hier. Lees onze spelregels.

avatar

Reacties (40)

Nick the Stripper
Nick the Stripper7 okt. 2019 - 19:04

Oh, nee, niet die afgezaagde discussie weer, toch? Zoals de serial killer in Scream het zo treffend zegt: "Movies don't create psychos. Movies make psychos more creative!" End of.

1 Reactie
DanielleDefoe
DanielleDefoe9 okt. 2019 - 22:21

Nee hoor, dit komt regelmatig terug.

Louis Adams
Louis Adams7 okt. 2019 - 9:06

@libertain je hebt gelijk, maar als zou je het verbieden voor mensen die niet goed met die emoties om kunnen gaan. Zou je het voor iedereen preventief moeten verbieden die fictie en realiteit goed uit elkaar kunt houden, zou dat trouwens ook niet hetzelfde gelden voor religieuze doelstellingen?

Louis Adams
Louis Adams6 okt. 2019 - 12:25

Geweld is fun zolang het in films blijft.

2 Reacties
Louis Adams
Louis Adams7 okt. 2019 - 5:41

@ikzelf al kijkt u een film met enige mate van geweld erin waar u bij op het puntje van uw stoel zit, dan is dat vermaak. Geweld in films is om een bepaalde urgentie uit te beelden, je bent niet hetzelfde als de karakters die het geweld uitvoeren.

Libertain
Libertain7 okt. 2019 - 8:03

@Louis ("Geweld in films is om een bepaalde urgentie uit te beelden..") Het ligt werkelijk heel anders - geweld is bedoel om emoties bij de kijker uit te lokken, soms worden emoties dermate diep in het wezen van de kijker aangeraakt waar je niet weet wat de gevolgen zouden kunnen zijn. Emoties kunnen opwekken is een primair doelstelling binnen de media een tevens heeft het een zeer hoge commerciele waarde. Niemand die denkt over de mogelijke gevolgen van de urgent negatieve emoties.

Thuiszitter
Thuiszitter6 okt. 2019 - 11:26

Waar veel geweld uit voortkomt zijn de huidige “ gangster” raps en de druk van de Social media. Werd je vroeger eens op je plaats gezet omdat je een te grote bek had , accepteren en snel vergeten was het toen dat gaat nu niet meer op. Word je gedist dan staat het voor lul staan uitgebreid ook op de Social media zodat iedereen het weet. Dan moet er wraak worden genomen of anders gezichtsverlies lijden. Helaas wordt dikwijls voor de eerste optie gekozen.

Joop den Uil
Joop den Uil6 okt. 2019 - 10:53

waar ligt de grens tussen een documentaire (WO2) , een roman naar waarheid of een film ? artikel ruikt naar censuur in de dop.

Verver
Verver6 okt. 2019 - 9:19

Toen we vroeger een jaar of zeven waren en een mooie oorlogs- of cowboyfilm op de Duitse tv hadden gezien, deden we dit ook na. Maar het moreel besef was er wel dat we niet echt mensen gingen doden en dit ook na speelden en dan vervolgens heldere discussies kregen of iemand nou wel of niet dood was na de pief paf poef met stokjes als wapens. De film was wel aanleiding tot naspelen of imitatie gedrag, maar het moreel besef was er ook. M.a.w. als iemand deze joker in het echt gaat nadoen, is dat misschien een aanleiding, maar niet de bron. Die zit in de dader zelf en had evengoed een item uit het journaal kunnen 'gebruiken' om zijn daad op te baseren. Zo vond ik ook de humor (weliswaar discutabel) van een Duitse automobilist die vlechtjes uit de kofferbak had hangen, ook niet een aanzetting tot geweld. Iemand die dit als aanleiding nodig heeft, is al bedorven en dan is ieder zetje voldoende. Ik heb alleen voorspel gezien van de film en het lijkt me meer een maatschappelijke oproep te zijn om mensen die afwijken niet af te wijzen of te verstoten, omdat het dan alleen maar erger wordt. Lijkt mij een oproep aan onze maatschappij om de bezuinigingen op de geestelijke gezondheidszorg niet verder terug te draaien.

1 Reactie
Verver
Verver6 okt. 2019 - 9:22

-Lijkt mij een oproep aan onze maatschappij om de bezuinigingen op de geestelijke gezondheidszorg niet verder terug te draaien- Daar bedoel ik mee: Oproep voor onze maatschappij om de bezuinigingen terug te draaien, maar in elk geval niet meer te bezuinigen. Das helderderder...:-)

DanielleDefoe
DanielleDefoe6 okt. 2019 - 8:43

De zorgen van de ouders/opvoeders over de verderfelijke invloed van boeken op de jeugd (en nu ook films en games) zijn begrijpelijk, van alle tijden en ongegrond.

5 Reacties
Minoes&tuin
Minoes&tuin7 okt. 2019 - 5:25

Danielle Ik vind het niet ongegrond. Ligt veel aan de leeftijd en beïnvloedbaarheid. We hebben niet voor niets leeftijdsgrenzen!

Minoes&tuin
Minoes&tuin7 okt. 2019 - 5:35

Bovendien is huilend eruit komen minder erg in die zin dan lachend eruit komen! Tenzij het betreft een redding van de ondergang en dus opluchting, Ik kijk graag naar detectives maar het geweld op zich behoef ik niet te zien,. Die films daar houd ik niet van. Ook nooit iets gehad met horror etc.

DanielleDefoe
DanielleDefoe7 okt. 2019 - 14:21

Mijn bezwaar tegen censuur gaat niet over jonge kinderen, daar moeten de opvoeders (mede)bepalen wat ze aanvaardbaar vinden. Kinderen die slecht gaan slapen omdat ze bang zijn geworden van een film wil ook niemand. Maar als het gaat over gedragsbeinvloeding kan alleen maar worden gezegd dat daar geen aanwijzingen voor zijn. Ik heb ook mijn grenzen, maar niet wat betreft genre. De vampierfilm "Låt den rätte komma in " is briljant. Maatschappijkritiek verpakt als horror. Het boek waarop het script is gebaseerd is een stuk onprettiger. https://www.vpro.nl/cinema/films/film~4769740~let-the-right-one-in~.html

Minoes&tuin
Minoes&tuin10 okt. 2019 - 3:51

Dabielle Degoe Hoe moet ik het dan plaatsen dat door het spelen van video-games wel gedragsbeinvloeding is vastgesteld?

DanielleDefoe
DanielleDefoe10 okt. 2019 - 20:56

hangt er vanaf waar die bewering op is gebaseerd.

Libertain
Libertain6 okt. 2019 - 8:41

Wat het auteur in dit artikel aangeeft is precies wat de wapenlobby in de VS als redenering aanvoert voor het verkoop van vuurwapens. Het wapen zelf is niet het probleem, het mens is degene die beslist aan de hand van zijn eigen logica en driften om het wapen te gebruiken die de echte verantwoordelijke voor het daad is. Tuurlijk afgezien van het feit dat ik ooit in het trein heb aangehoord, iemand die zei omtrent het gewelddadige film op teevee het avond ervoor “wist ik niet dat er zoveel manieren waren om mensen te martelen en te doden. Moet je zo’n film kijken om het allemaal achter te komen”. Niet iedereen is een geboren killer.

AMK2
AMK26 okt. 2019 - 7:07

De meeste bioscoopbezoekers zijn zoals u en ik. Na het zien van deadpool..1 én 2 had ik ook niet veel behoefte aan het zinloos doodschieten van mensen. Zieke geesten die dat wel hebben, hoeven daar heus niet eerst voor naar een 'instructiefilm' in de bioscoop te gaan.

Tom7
Tom76 okt. 2019 - 5:59

Moet bij het verhaal aan de film "Doodslag" denken, met Theo Maassen als ambulance broeder. Op weg naar een noodgeval worden hij als Chauffeur en een Marrokaanse verpleegster, tegengehouden door een groep Marrokaanse jongens, na een woorden wisseling haalt de Ambulance broeder uit, waarbij de Marrokaanse jongen komt te overlijden. Daarna wordt de gebeurtenis uit"gespeelt" door de Media en een cabarretier. Dat de Westerse maatschappij zoals hij nu is zoals TigresApril hieronder aangeeft, hier een grote oorzaak voor is, wordt door de zichzelf verheven orerende Moralisten onder het tapijt geveegd. De zichzelf verheven mannelijke Moralisten vertonen dit gedrag vaak omdat ze thuis volledig onder de plak zitten, of omdat ze op school pas als laatste werden gekozen bij een partijtje bij Gymnastiek, of omdat ze het gevoel hebben sexueel niks klaar te spelen. Het Morele verheven gedrag is dan ook niet meer dan het hervinden van een Dominant zelfbeeld waar de Virtuele wereld zich uitstekend voor leent, de natuurlijke correctie kan immers niet plaatsvinden. Doodslag -Trailer - https://m.youtube.com/watch?v=0XOzWakpkgM

Katootje2
Katootje25 okt. 2019 - 20:34

Waarom kijkt iedereen toch zo graag naar films vol geweld? Waarom die bevrediging in het geval van een happy end?

Phil2
Phil25 okt. 2019 - 16:58

Ach, de grootste Joker zit natuurlijk in het Witte Huis, met z'n vette wijsvinger op de red button. Dat lijkt me een veel groter gevaar.

1 Reactie
Loebkesman
Loebkesman5 okt. 2019 - 22:50

**facepalm**

Jabuka
Jabuka5 okt. 2019 - 16:44

Beelden en een verhaal kunnen wel zeker leiden tot kopieergedrag.

1 Reactie
Loebkesman
Loebkesman5 okt. 2019 - 22:50

Maar goed. Daar hebben we de Buma/Stemra voor.

Griezel in post-gezellig Nederland
Griezel in post-gezellig Nederland5 okt. 2019 - 15:24

dat soort zaken spelen in nederland toch niet of is dat het zoveelste debiele wat wat van de vs gaan overnemen?

DenFlexwerker
DenFlexwerker5 okt. 2019 - 14:53

Ik mis tegenwoordig die oude opvoedkundige wijsheid: "Als Pietje in de put springt, dan hoef jij er niet achter aan". Het zal wel de slachtoffercultuur zijn: iets anders de schuld geven in plaats van zelf verantwoordelijkheid nemen.

Zwerfstein
Zwerfstein5 okt. 2019 - 14:30

Goed verhaal wel. Toch kan ik me een incident herinneren bij de film Hotel Mumbai in Pathé Den Haag, daar waren een paar gasten die zich ineens over de zaal verspreidden. Dat overkomt je toch niet snel als je naar een romantische komedie gaat. En gezond verstand zegt me ook dat je minder gewelddadig wordt van Bambi dan van Rambo. https://www.ad.nl/den-haag/paniek-in-bios-tijdens-film-over-aanslagen-mannen-staan-op-en-verspreiden-zich~ae961cdb/

4 Reacties
Nick the Stripper
Nick the Stripper5 okt. 2019 - 20:29

Ik ken geen enkele film die zoveel kinderen voor het leven getekend heeft als Bambi.

DanielleDefoe
DanielleDefoe6 okt. 2019 - 8:59

Mijn ex vertelde ooit dat hij had gehoord dat er kinderen huilend de zaal werden uitfgedragen na het zien van Bambi. Zwaar getraumatiseerd voor de rest van hun leven vrees ik.

Minoes&tuin
Minoes&tuin7 okt. 2019 - 5:30

DanielleDefoe Misschien een gevolg van al bestaande angsten en onzekerheden. Het leven zit vol onzekerheden en angsten. Het is maar precies aan welke de film op dat moment refereert!

DanielleDefoe
DanielleDefoe7 okt. 2019 - 14:26

Sarcasme. De meeste kinderen eten zonder te klagen dier als ze dat thuis voorgezet krijgen.

TigressApril
TigressApril5 okt. 2019 - 13:54

"Het is deze positieve typering waarmee eenzame individuen (waaronder ‘incels’) zich kunnen identificeren, en in die zin kan het een drempel wegnemen die de zieke geest vooralsnog weerhield om tot actie over te gaan." Is het probleem dan niet dat onze prestatie gerichte maatschappij eenzame individuen creëert die zo ontvreemd zijn van de samenleving (welke hun veracht en buitensluit) dat ze bereid zijn geweld te gebruiken? Ik ben tegen elke vorm van censuur trouwens ongeacht wat wetten zeggen.

MartinvanderLinde
MartinvanderLinde5 okt. 2019 - 12:11

Ik denk dat de angst bij Joker zit in het realisme. In de jaren 50 werden DC en Marvel door een strenge overheid min of meer gedwongen hun personages en verhaallijnen wat zachter en minder realistisch te maken. Het geweld zou te grof zijn en zou burgers bang maken. Beide uitgeverijen gingen hiermee akkoord en zo ontstond een stripstijl, die later in films en games werd gecontinueerd, die balanceerde tussen grap en gruwel. Kijk naar de Batman tvserie uit de jaren 60 met Adam West. Ik keek er als jongetje naar en had moeite het te plaatsen, het was niet spannend maar ook niet echt leuk. Het was camp. Het was vooral in de herbewerking van Chris Nolan dat Batman een veel realistische en daardoor grimmiger karakter kreeg. Niet alleen door meer op de achtergronden van Batman en de Joker te focussen maar ook door er maatschappelijk relevante vraagstukken in te stoppen. Mag je geweld gebruiken om groter geweld te stoppen? En hoever mag je daarin gaan. In Nolans laatste Batmanfilm werd duidelijk een lijn getrokken naar het hedendaagse populisme dat door de burgers als aantrekkelijk alternatief wordt gezien voor de bestaande elite naar uiteindelijk ontaardt in terrorisme en dwang. Ook in Joker zie je dat die lijn getrokken wordt. Joker is niet alleen een triest personage, hij voedt zijn woede met hetzelfde als waar populisten zich mee voeden, het gevoel van achterstelling en de vermeende kloof tussen elite en burgerij. Die actualiteit geeft de film zijn realisme bezorgt de burger zijn angst dat sommigen met een vergelijkbaar zwakke persoonlijkheid zijn voorbeeld zullen volgen. Net als de mannen in Noorwegen, New Zealand, in tallozen in de VS. We kijken in Joker naar het ontstaan van terrorisme. Van rechts terrorisme. En we zien hoe onzichtbaar de lijn is die loopt tussen goedbedoeld populisme en werkelijk terrorisme. Dat verklaart de angst. Zeker in de VS waar aanslagen van dit soort mensen aan de orde van de dag zijn. Toch ligt het werkelijke probleem in de VS niet in een film of een game maar in het gebruik van geweld en het geaccepteerde bezit van wapens, zoals Robert de Niro terecht opmerkte over de film waar hij zelf een belangrijke rol in speelt.

4 Reacties
Katootje2
Katootje25 okt. 2019 - 16:37

Gezien de enorme druk die er op publieke persoonlijkheden -politici, showbizz-"personalities" en sporthelden wordt uitgeoefend om zich van hun verantwoordelijkheid als "rolmodel" bewust te zijn is de angst dat mensen met een zwakke persoonlijkheid het slechte voorbeeld zullen volgen blijkbaar allesoverheersend, alleen niet in het geval van een film, want die film(-persoonlijkheid) is fantasie en het rolmodel is dat niet.

Audio
Audio5 okt. 2019 - 20:16

@Martin "Van rechts terrorisme. En we zien hoe onzichtbaar de lijn is die loopt tussen goedbedoeld populisme en werkelijk terrorisme. Dat verklaart de angst. Zeker in de VS waar aanslagen van dit soort mensen aan de orde van de dag zijn." Jouw opmerking dat aanslagen van rechts aan de orde van de dag zijn in de VS, neigt naar fake news. Het aantal aanslagen door moslimterroristen wereldwijd is daarentegen niet meer te tellen. De honderdduizenden jihadisten met hun tientallen miljoenen aanhangers zijn de grootste bedreiging voor de wereld sinds de nazi's. Deze dreiging moet dan ook op dezelfde manier aangepakt worden.

tempest
tempest6 okt. 2019 - 8:53

Je verhaal over Joker is inderdaad de lijn die in de main-stream-media weer wordt gegeven. Dit soort verhalen zijn van alle tijden. Van rock-en-roll, waar je losbandig van zou worden, tot video-games (Doom, Mortal Kombat in begin jaren 90). Maar ook de angst voor scheld-woorden, naakt, porno etc. Waar het vroeger de Christelijk rechts was dat uit hun plaat leek te gaan, zijn het nu de zogenaamde progressieven. Ik vind het niets meer dan ophitserij. De studio wil dit ook, vanwege de gratis promo. En voor de media is het makkelijke clickbait. Politici misbruiken het meestel om hun boodschap onder de aandacht te brengen, echt geloven in deze onze doen ze niet.

MountEverest
MountEverest6 okt. 2019 - 16:12

@Tempest "Waar het vroeger de Christelijk rechts was dat uit hun plaat leek te gaan, zijn het nu de zogenaamde progressieven." In die hoek wordt ook regelmatig gepleit voor het verder inperken van de VvMU. Sommigen vinden zelfs dat we alles wat minderheden zou kunnen kwetsen, achterwege moeten laten (KOZP is slechts het topje van de ijsberg). We hebben een aantal jaren geleden kunnen zien waar het beledigen van de Profeet toe kan leiden... Een voor

Wilma3
Wilma35 okt. 2019 - 11:32

Verantwoordelijk voor eigen gedrag dat lijkt me vrij normaal. Als kinderen aangezet worden tot geweld door een film dan gaat er in de opvoeding ook iets fout lijkt me. Het is trouwens de standaard opmerking van mannen die hun vrouw mishandelen: door haar gedrag moest hij haar wel slaan. Rare onbegrijpelijke logica.

2 Reacties
DanielleDefoe
DanielleDefoe6 okt. 2019 - 8:48

Zolang het als smoes werkt snap ik de logica wel.

Minoes&tuin
Minoes&tuin8 okt. 2019 - 6:06

Ik moet helaas erkennen dat ik het eigenlijk gewoon niet weet. Misschien kunnen zieke geesten iets gemakkelijker getriggerd worden. Feit is wel dat er een verschuiving is in de maatschappij m.b.t. gebruik geweld. Maar wat daar precies aan ten grondslag ligt en wat de wetenschap daarover zegt, weet ik niet. Ik dacht dat ze het wel aan de gewelddadige video-games hebben geweid waar je feitelijk zelf in acteert. Maar in hoeverre dat alles wetenschappelijk bewezen geacht wordt, weet ik echt niet.