Federaal Europa stimuleert racisme

Terecht waarschuwt minister Timmermans tegen rassenhaat. Maar wat hij niet inziet is dat het zijn eigen beleid is dat bijdraagt aan de opleving van racisme en hypernationalisme.

Door schade en schande wijs geworden kwamen de bewoners van dit continent na WOII tot de conclusie dat ze elkaars grenzen hadden te respecteren. Fransen en Duitsers gingen samenwerken om conflicten te vermijden en gaande weg raakten meer landen bij die samenwerking betrokken. Ondertussen leidde een nieuw conflict, dat tussen de VS en de Sovjetunie, af van het aloude Frans-Duitse geschil. Algehele oorlogsmoeheid deed de rest: West Europa leek te hebben afgerekend met oorlog.

Maar mettertijd vergaten onze leiders de lessen die konden worden getrokken uit de voorgeschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. Ze begrepen weliswaar het gevaar van nationalisme, maar helaas maar half: de eigenlijke les is dat je een nationale identiteit, hoe ingebeeld ook, moet erkennen. Je moet mensen die zich een groep voelen hun zelfbeschikkingsrecht gunnen. En je moet ze niet kleineren zoals we in Weimar hebben laten gebeuren. Grenzen kun je maar beter respecteren.

Met sociale wetgeving, onderwijs, dienstplicht en af en toe een sportevenement kweek je een gematigd, constructief nationalisme. Zo vermijd je dat burgers zich tegen elkaar gaan keren als katholieken versus protestanten, christenen versus joden, of als christenen en joden versus islamieten. Zolang ze zich een natie voelen kun je een beroep doen op hun groepssolidariteit, zodat ze bijdragen aan de kosten van hun bijvoorbeeld sociale wetgeving.

Nationalisme is niet goed of slecht, het ‘is’. Het is een natuurverschijnsel, misschien nog het best te vergelijken met liefde, of zelfs geilheid. En voor seks gerelateerde trauma’s hebben we Freud, die weliswaar in veel opzichten achterhaald is geworden, maar wat dit betreft niet: wie een natuurlijke aandrang verbiedt kweekt doorgedraaide en gefrustreerde mensen. Een groot aantal van hen zal over de schreef gaan.  Hun gevoelens zullen zich hoe dan ook manifesteren. Aan de samenleving de opdracht om dat in goede banen te leiden.

De eerste decennia na de oorlog begrepen onze leiders dit. Nationalistische gevoelens konden zich uiten in onze trots op het Verzet (al werd dit flink aangedikt, maar dat terzijde), trots op onze Deltawerken, op onze verzorgingsstaat, op onze sportprestaties, ons liberale ethische klimaat en vooral ook onze gastvrijheid. Daarnaast boden het verenigingswezen, de dienstplicht en de Kerk geborgenheid, al werd de sociale controle vaak ook als verstikkend ervaren.

Uiteraard is geen enkele periode ideaal en moeten we oppassen voor romantiseringen. Ook vroeger was ‘vroeger’ beter. Toch is het denk ik legitiem om te stellen dat er voor het cement van de samenleving in de eerste 45 jaar na de oorlog meer respect bestond dan nu. Toegeven, het individualisme heeft de burger bevrijd van Kerk en Partij maar ook de sociale cohesie aangetast.

Een deel van onze bevolking – het deel dat vroeger in schoolbesturen en buurtcomités zat naast een goed betaalde job – kijkt nu naar Brussel, naar New York of Peking. Het is duidelijk dat de aspiraties van de bestuurlijke elite veel grootschaliger zijn geworden. Een ander deel van de bevolking kent de hogergeplaatste Nederlanders alleen nog maar van TV, of als een burgemeester hun wijk moet bezoeken om een rel te sussen.

Het is deze trend die de afstand tussen mensen vergroot. Misschien is sprake van een collectieve eenzaamheid die we op allerlei manieren trachten te bestrijden. Onze bestuurdersklasse doet dat door gelijkgestemden uit andere landen te zoeken en daarmee een Federaal Europa te vormen. Bij de rest wordt de  Europese identiteit echter nauwelijks geaccepteerd bij gebrek aan een Europese eenheidstaal.

Effectiever voor de directe behoeftebevrediging, maar desastreus voor de maatschappelijke cohesie is dat mensen beginnen hun identiteit te ontlenen aan dingen die de samenleving op kosten jagen of anderszins ondermijnen. Als de natie geen geborgenheid meer biedt zoeken mensen het in sektes, bendes en al dan niet ingebeelde syndromen. Het ergst zijn diegenen die hun identiteit willen ontlenen aan een zeer eng gedefinieerde etnische identiteit, zoals bijvoorbeeld Front National doet. Het zelfde geldt voor nieuwkomers die nauwelijks worden gestimuleerd om te integreren, als er niets is om in te greren .

De behoefte om deel uit maken van een groep zit zo diep in ons kuddedieren dat onze samenleving die behoefte in banen moet leiden, wil het voorkomen dat ze ontaardt. Geven we ruimte aan gematigde vormen van nationalisme en betonen rijke- en arme burgers zich wederzijds solidair dan komt het wel goed. Maar ondermijnen we onze sociale cohesie nog verder, dan valt de boel uit elkaar en zal onherroepelijk het wantrouwen tussen groepen toenemen. Timmermans’ bedoelingen zijn ongetwijfeld goed. Maar zolang hij niet begrijpt hoe hij met zijn antinationale beleid zelf aan het verval bijdraagt, lost zijn speech helemaal niets op.