Europese Unie laat Rusland begaan in Oost-Oekraïne

De conclusies van de EU Raad van Buitenlandse Zaken van 17 november over Oekraïne tonen dat Europa de ernst van de situatie in Zuid-Oost Oekraïne nog altijd niet goed beseft.

Al maanden is uit verifieerbare bronnen eenduidig op te maken dat er niet alleen vele duizenden Russische huurlingen in Oost-Oekraïne actief zijn, maar ook grote aantallen Russische militairen. Zelfs  Russische media, bijvoorbeeld Echo Moskvi en Novaya Gazeta, en Russische bloggers berichtten in detail over de grote aantallen gewonde militairen in ziekenhuizen in Rostov en Sint-Petersburg en over gesneuvelde militairen.

Russische militairen in Oekraïne De ‘Vereniging van Moeders van Soldaten’ bracht geregeld informatie naar buiten over dienstplichtigen die gedwongen werden om in Oekraïne te vechten. Kort voor de G20 top in Australië maakten de Oekraiënse autoriteiten melding van een nieuwe golf Russische militairen en voertuigen die bezet Oekraïne binnentrokken. Die informatie werd door de Navo en de onafhankelijke OVSE bevestigd.

Ook zijn er sinds maanden al bewijzen dat de zogenaamde ‘separatisten’ vanaf het eerste begin actief gesteund werden, en ook aangestuurd, door Rusland. Serieuze opiniepeilingen rond april toonden dat een meerderheid van de bevolking in Oost-Oekraïne geen aansluiting bij Rusland wilde, wel grotere bevoegdheden voor hun regio. Rapporten van de VN Mensenrechten Raad en Amnesty International lieten geen spaan heel van beschuldigingen als zouden “etnisch-Russische Oekraïners” in het Oosten slachtoffer zijn geweest  van discriminatie, dreigingen of geweld.

Nieuwste bewijs Gisteren kwam geheel onverwacht het laatste bewijs van de zware Russische betrokkenheid van één van de hoofdrolspelers zelf. In een interview met de Russische rechts-nationalistische krant Zavtra’ (Morgen) vertelt de Rus Igor Strelkin, voormalig ‘Minister van Defensie’ van de zelfuitgeroepen ‘Volksrepubliek Donetsk’, over zijn cruciale rol in de gevechten in Oost-Oekraïne: “Ik was degeen die de trekker van deze oorlog overhaalde…. Als onze eenheid de grens niet was overgetrokken dan zou alles als een nachtkaars zijn uitgegaan zijn, net als in Kharkov en Odessa”. Girkin benadrukte dat hij geen militair was maar iemand van de geheime dienst.

In deze context besloot de EU Raad voor Buitenlandse Zaken slechts om de sancties tegen de separatisten aan te scherpen vanwege het organiseren van zogenaamde ‘verkiezingen’ in hun zelf-uitgeroepen ‘Volksrepublieken Donetsk en Lugansk’ op 2 november. De Raad stelde verder gealarmeerd te zijn door ‘recente zware beschietingen’ en berichten over konvooien die vanaf de Russische grens het door separatisten bezette gebied zijn ingetrokken met aanzienlijke hoeveelheden zware wapens, tanks en troepen zonder insignia.

Blijkbaar was dat onvoldoende reden om de sancties tegen Rusland uit te breiden, of tenminste aan te kondigen dat te doen indien Rusland zich niet zou terugtrekken. De Raad beperkte zich tot een appèl op Moskou om de situatie te verbeteren.

Zwijgen is onbegrijpelijk Het Europese zwijgen over verdere maatregelen is nog onbegrijpelijker als je bedenkt dat de Unie afgelopen juni al van Rusland eiste zijn huurlingen, militairen en militair materieel uit het gebied terug te trekken. Ook verlangde de EU toen al dat Rusland actief zou mee werken om samen met Oekraïne en de OVSE de Russisch-Oekraïense grens te bewaken.

Sinds maanden kan Kiev de driehonderd kilometer lange grens tussen Rusland en bezet Oost-Oekraïne niet meer controleren. Daardoor hebben de ‘separatisten’ en Moskou vrij spel. Door Russische tegenwerking mogen OVSE-waarnemers slechts op twee grensposten surveilleren. Na maanden touwtrekken werden eindelijk de ‘drones’ geleverd die de grens vanuit de lucht moeste bewaken. Al snel werden die vanuit het bezette gebied uit de lucht geschoten.

Zo is het overduidelijk dat Rusland viereneenhalve maand later nog altijd niet aan fundamentele Europese eisen voldaan heeft. Integendeel, de Russische aanwezigheid in bezet Oost-Oekraïne is aanzienlijk versterkt.

Niet duidelijk is wat de Unie bezield heeft tot haar zwakke stellingname in de laatste Raad van Buitenlandse Zaken. Sommigen wijzen erop dat de top van Europese Staats- en Regeringsleiders in December nog altijd verdergaande maatregelen tegen Rusland kan nemen. Een serieuze Europese diplomatie zou deze mogelijkheid echter tenminste in de Raadsconclusies hebben vermeld. De nieuwe EU Hoge Vertegenwoordigster voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid Mogherini benadrukt dan weer dat sancties alleen het werk niet kunnen doen, dat diplomatie ook belangrijk is en dat het Europa met Rusland in gesprek moet blijven. Dat is natuurlijk allemaal waar. Een belangrijker waarheid is echter dat diplomatie zonder het gelijktijdig inzetten van effectieve drukmiddelen niet geloofwaardig is en gedoemd is te falen.

Op dit cruciale moment in haar betrekkingen met Rusland had de Unie tenminste met verdere maatregelen moeten dreigen. De laatste Raadsconclusies zullen President Putin zeker niet bewegen in te binden, Russische strijders en militairen zullen in Oost-Oekraïne blijven en wellicht nog meer terrein bezetten. Bovendien heeft de geloofwaardigheid van de EU, die zo graag een vooraanstaande rol op het wereldtoneel wil spelen, een zoveelste knauw gekregen.