Joop

Europese soft power voor Oekraïne

•

Opinie

•

04-03-2014

•

leestijd 5 minuten

•

De politiek van 'soft power' van Europa werkt, in veel gevallen best goed, al zijn dat vaak langzame processen die niet zo in de gaten lopen

De situatie op de Krim legt de zwakte van de EU bloot. De enige oplossing is een gemeenschappelijke buitenlandse politiek, waarbij de EU eigenstandig kan opereren en beschikt over een militaire arm die direct en zonder ruggespraak met nationale overheden kan worden ingezet.

Hoe het precies zal lopen op de Krim weet niemand, en misschien is de situatie al veranderd tussen het moment van schrijven en publiceren. Wat we wel weten is dat er sprake is van een ernstige crisis: Rusland heeft de Oekraïense troepen een ultimatum gesteld om zich over te geven, wat duidt op de intentie van de Russen om de boel nog een stukje verder te laten escaleren en het indien nodig op gewelddadigheden te laten uitlopen. Het is eigenlijk te laat om er echt iets aan te doen: als men militair had willen ingrijpen, hadden de tankdivisies al in Kiev moeten staan en zou het gebrul van de F-16’s al in Kerch te horen moeten zijn.

Soft power Ik heb sterk de indruk dat de Europeanen ‒ om verwarring te voorkomen heb ik het even niet over ‘Europa’, ik heb het over de burgers ‒ plotseling zijn wakker geschud. Door Europeanen, en Nederlanders voorop, wordt al heel lang niet meer gedacht in termen van (militaire) machtspolitiek, en als machtspolitiek wordt uitgeoefend is dat meestal door de Amerikanen en meestal in NAVO-verband, waarbij de EU of sommige lidstaten hooguit een ondersteunende rol spelen en waarbij iedere actie op flinke kritiek kan rekenen.

Op zichzelf is dat edel: het is te gemakkelijk om te blijven hangen in een ‘realistisch’ wereldbeeld waarbij de mensheid gedoemd is te blijven zoals hij is, waarbij geweld, militarisme en onderdrukking mens eigen zouden zijn. Daardoor ontstaat het idee dat het bestaan van een profijtelijk militair-industrieel complex, een Bismarckiaanse realpolitik, en daarmee ook een notie van het recht van de sterkste, noodzakelijk en dus gerechtvaardigd zijn. Ik denk dat de laatste halve eeuw ons laat zien dat de mens misschien niet intrinsiek ‘beter’ wordt of verandert, maar dat hij wel in staat is problemen in toenemende mate geweldloos en door onderhandeling, samenwerking en overleg op te lossen. De politiek van ‘soft power’ van Europa werkt, in veel gevallen best goed, al zijn dat vaak langzame processen die niet zo in de gaten lopen.

Maar nog niet goed genoeg, en zeker niet als in een groot land met een martiaal verleden een man opstaat als Poetin die het ressentiment van verloren glorie weet te kanaliseren. Zeker veel Nederlanders hebben, soms bewust, soms onbewust, het idee dat mensen onder alle omstandigheden redelijke wezens zijn waarmee te praten valt, en dat zolang jij je zelf niet bewapent of vijandig opstelt, de ander dat ook niet zal doen. Ik denk ook dat het besef nu doordringt dat die geweldloze wereld (nog) niet bestaat. Misschien komt het ooit zo ver, en misschien is die tijd ook niet eens zo heel ver weg, maar daar zijn we nog niet.

Ik verzet me al een tijdje tegen het gemakkelijke anti-Amerikanisme van velen, waarvan ik al een tijdje zag aankomen dat het afleidde van de zeer reële dreiging vanuit Rusland. Waar iedereen te hoop liep tegen de Amerikaanse expedities in verschillende delen van de wereld, werd in Tsjetsjenië de aarde doordrenkt met bloed zonder dat de wereld daar erg veel aandacht voor had. Amerika heeft problemen, en er is zeer veel, zeer terechte kritiek op de VS mogelijk, maar uiteindelijk is het, behalve een bondgenoot, een land waarmee ‒ om in bovengenoemde termen te blijven ‒ te praten valt.

Kippenhok Hoe dan ook, nu wreekt zich dat de Europeanen ‒ burgers, partijen, politici en lidstaten ‒ zich onvoldoende hebben gerealiseerd dat de buitenwereld soms iets bozer is dan we willen geloven. Pogingen van de EU tot een gemeenschappelijke buitenlandse politiek en zelfs een gemeenschappelijk leger zijn stukgelopen op onwil om delen van de soevereiniteit over te dragen.

In plaats van een statenbond die naar buiten toe één gezicht en één politiek kan uitstralen en efficiënt kan handelen met ruggensteun van enorme economische kracht die de EU vertegenwoordigt en de militaire kracht die een gemeenschappelijk leger zou kunnen vormen, is de EU een kippenhok van staatjes die allemaal hun benepen politiekje voeren en zich in hun particularisme uit elkaar laten spelen. Het is een selffulfilling prophecy: door nationalisme en populisme kan Europa geen vuist maken, waardoor door diezelfde stromingen kritiek wordt geleverd dat de verschillen tussen Europese landen zo groot zijn: ‘Zie je wel? Kan nooit worden’. Poetin kijkt toe, lacht in zijn vuistje en stuurt een divisie naar de Krim.

Voldongen feit ‘Wat te doen?’ om maar eens beruchte Russische machtspoliticus te citeren. Zoals gezegd heb ik mijn twijfels over of aan de kwestie de Krim nog iets te doen is: Poetin speculeert erop dat Europa en Amerika geen afdoende vuist kunnen maken: Europa om bovengenoemde redenen en Amerika omdat het oorlogsmoe is, de krijgsmacht overstrekt is en de binnenlandse situatie te veel aandacht naar zich toe trekt. Poetins inschatting is juist: in het Amerika-kritisch wensdenken is de ondergang van het Avondland al te vaak voorspeld, maar de grootmacht heeft op dit moment beslist niet zijn beste tijd. De kans dat het land (weer eens) de hete kolen voor Europa uit het vuur zal halen is klein. Bovendien is de bezetting van de Krim een voldongen feit en Rusland een nucleaire macht.

Dus Europa moet zich er (eindelijk) op voorbereiden het zelf te moeten doen. Voor een deel kan dat buiten het militair-politieke spectrum en daarbij kunnen afzonderlijke lidstaten op eigen initiatief heel veel actie ondernemen, zoals een energiepolitiek waarbij de afhankelijkheid van landen als Rusland wordt beperkt, wat de vrijheid van handelen vergroot. (Overigens zou een ook hier een gemeenschappelijk beleid efficiënter zijn, maar het is niet noodzakelijk.)

Maar dat kan en mag niet het enige zijn. Van doorslaggevend belang is een gemeenschappelijke buitenlandse politiek, inclusief voor noodgevallen een forse militaire arm die op eigen autoriteit ingezet kan worden door de EU. Door welk instituut moet nog worden bepaald, als het maar op eigen initiatief kan besluiten ‒ dus zonder eindeloze ruggespraak met en navelstaren door nationale politici die vooral bezig zijn met hun eigen electorale postzegel. Ja, dat houdt overdracht van soevereiniteit in, en flink ook, en op korte termijn. Maar als we ons de volgende keer niet willen laten ringeloren door een potentaat als Poetin, is dat een noodzakelijk offer, hoe zwaar sommigen dat ook zal vallen.

Meer over:

opinie, wereld

Praat mee

Heb je een vraag, suggestie of wil je gewoon iets kwijt? Dat kan hier. Lees onze spelregels.

Reacties (13)

Sorteren op:

JoopSchouten20144 mrt. 2014 - 12:29

'De enige oplossing is een gemeenschappelijke buitenlandse politiek' Die staan in het handvest van de Verenigde Naties. Hoofdstuk I definieert de doelstellingen inclusief het behouden van de internationale vrede. Het woord 'politiek' wordt verkeerd geïnterpreteerd.

Bouwman24 mrt. 2014 - 12:29

Je hoort wel eens bewonderend zeggen dat president Putin zo ontzettend slim is. Een prettig type ook nog, leuk om het glas mee te heffen. Maar die affectie lijkt me toch meer een gevolg van de nationale drang tot huldigen dan dat er nu sprake is van een uitbarsting van authentiek intellect van de zijde van de heer Putin. In feite geeft Putin alleen een reprise van wat ooit, lang geleden in Sudetenland gebeurde. Daar kwam ook iemand op voor de belangen van een minderheid in een ander land. Nee, Putin en slim is meer wat Louis van Gaal daarover tegen journalisten zei. Sir Neville Chamberlain is door de geschiedenis weggezet als een domme tikje naieve man, die met een papiertje stond te zwaaien waarvan iedereen -achteraf- vertelde dat je kon zien dat het waardeloos was. Verguizing was zijn deel, tot op de dag van vandaag. Evenwel de Britten die toen helemaal niet toegerust waren voor de strijd sloegen daarna aan het herbezinnen, zodat ze later alsnog als overwinnaars werden binnengehaald. Dat was pas doortrapt, het doen lijken of je vrede wilt maar je intussen prepareren voor de oorlog. Wat ik nu zo stom vind aan Putin is, dat als er al sprake was van goedgelovige domheid en sloomheid bij de EU, de VS en de NATO ze nu wel beter weten. Natuurlijk zijn er ook in Nederland mensen die niets van de VS, de NATO willen weten en de EU haten, maar Putin wel prijzen als een groot licht. Erg bezwaarlijk is dat nauwelijks, mijn hond Burka slaapt ook gewoon door, al gooit iemand een lawinepijl naast haar hok.

RaymondenJoop4 mrt. 2014 - 12:29

"De situatie op de Krim legt de zwakte van de EU bloot" Dankzij een EU is de jeugd kansloos in zo'n beetje heel Zuid-Europa, dankzij een EU zitten we met een Euro die iedere degelijke oplossing in de weg staat, dankzij een EU zitten we met een Europese commissie die onaantastbaar is en die de oorzaak van de crisis niet WIL aanpakken, dankzij de EU staat ons nog een hoop ellende te wachten ondanks het beetje herstel wat we nu hebben. De Krim is een bende, maar de zwakte van de EU is al 10-15 jaar meer dan duidelijk. Daar heeft de Krim niets mee te maken. Het is alleen het zoveelste bewijs dat Brussel niet werkt. En als Brussel nog méér Brussel als enige oplossing ziet, tegen de wens van haar burgers in, dan ligt De Krim straks hier.

JanB24 mrt. 2014 - 12:29

Ik verzet me al een tijdje tegen het gemakkelijke anti-Amerikanisme van velen, waarvan ik al een tijdje zag aankomen dat het afleidde van de zeer reële dreiging vanuit Rusland. FAIL! De echte dreiging komt uit China. Maar zolang ik Wientjes nog feestjes zie bijwonen op de chinese ambassade denk ik niet dat de gemiddelde Nederlander doorheeft wat voor 5e colonne momenteel binnen Europa aan het werk is. Een kompleet continent wordt uitverkocht aan een dictatuur met expansionistische aspiratie's, met hulp van het angelsaksische (financiele) systeem en gevoed door de neoliberale ideologie die als een kankergezwel vanuit de angelsaksische wereld door het Oude Continent is gewoekerd.

Michiel Online4 mrt. 2014 - 12:29

Misschien is het wel gemakkelijk praten maar dan wil ik wel zien dat de criminaliteitscijfers van de VS niet reeel zijn. Vooralsnog vertrouw ik die cijfers wel en dat in combinatie met hun machtspositie en economie vind ik dat de VS gewoon zijn mond moet houden: http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_intentional_homicide_rate

Bouwman24 mrt. 2014 - 12:29

Bij de Putin-huldigers heeft zich nu ook VK economieredacteur Peter de Waard geschaard. Putin blijkt ook een economisch genie te zijn. Door de crisis op de Krim is de roebel hard in waarde gedaald ten opzichte van de dollar en de euro. Hierdoor zijn producten uit het buitenland wel duur geworden, maar die kopen Russen toch niet als ze alles al zelf hebben. Het wordt hooguit een beetje rustiger op Cyprus. Rusland zelf is daarentegen nu zo goedkoop geworden dat ze in de niet Russische landen nu eindelijk zich de kaviaar en de wodka kunnen veroorloven die de Russen dagelijks tot zich nemen. Bovendien zijn Petersburg en Moskou echt reuze goedkoop geworden. Dus pak meteen je koffers om nu eens met eigen ogen te zien hoe fijn nationalisme uitpakt. Wie mazzel heeft kan zien hoe opposanten van Putin in elkaar worden geslagen. Nee, Putin hoeft alleen Wilders als gezelschap te dulden. Ook die vindt dat devaluatie de sleutel is van de deur naar het paradijs. Eindelijk begrijp ik nu ook waarom zo veel wilders protagonisten tevens zo van Putin houden. Die herkennen namelijk de genialiteit in de gekte.

Rootman4 mrt. 2014 - 12:29

De crisis in oekraine is geheel en uitsluitend door inmenging van de VS en de EU (NATO dus) veroorzaakt. De corrupte Janukovich had nog slechts een jaar te regeren! Zijn zwakke beleid heeft wel veel valse verwachtingen gewekt. Victoria Nuland heeft toegegeven al 5 miljard besteed te hebben aan ´democratisering´. De EU regeringsleden stonden in de rij om hun steun te betuigen. Militia commandos, vermoedelijk getrained in Eindelijk was een deal bereikt op 21 februari: een paar uur later was Klitsko eruit, Janukovich ondergedoken en de coup met Nulands favoriete technocraat Jatseniuk werd voltrokken. http://www.youtube.com/watch?v=eaR1_an9CnQ http://21stcenturywire.com/2014/02/28/the-rape-of-ukraine-phase-two-begins/ in Tsjetsjenië moest een failed state, geterroriseerd door salafisten in het gareel gebracht worden, erfenis van Jeltsin. Het gaat er nu veel beter. Op CNN hoorde ik gisteren opnieuw Stephan Hadley de leugen verkondigen dat Rusland Georgie had aangevallen. Dus het hele verhaal wordt al extreem gekleurd en partijdig aangeleverd! ´De enige oplossing is een gemeenschappelijke buitenlandse politiek, waarbij de EU eigenstandig kan opereren en beschikt over een militaire arm die direct en zonder ruggespraak met nationale overheden kan worden ingezet.´ De lidstaten zijn verdeeld: GB, Polen en Frankrijk willen meteen oorlog, terwijl bv. Duitsland veel genuanceerder denkt. De EU heeft ook nog ernstige tekortkomingen in democratie, is zwak en vergeven van lobbyisten. Dit idee is dus een garantie dat de VS/ NATO de offensiepolitiek gaan bepalen (die wij moeten betalen). ´Op zichzelf is dat edel:´ Niks edel! We zijn toch niet gek??? ´Maar als we ons de volgende keer niet willen laten ringeloren door een potentaat als Poetin, is dat een noodzakelijk offer, hoe zwaar sommigen dat ook zal vallen. ´ Dus om de vermeende dictatoriale eigenschappen van Putin dienen wij ons nog meer te laten knechten door beslissingen over oorlog en vrede over te laten aan onze meesters in Brussel??? Het is een modewoord, maar ik heb er slechts een antwoord op: EPIC FAIL!!!

2 Reacties

JanB24 mrt. 2014 - 12:29

Hear!

0 Rapporteren

nikita724 mrt. 2014 - 12:29

bij mijn weten is de huidige dictator van Tsjetsjenië een zetbaas van Rusland, maar ik kan mij vergissen.

0 Rapporteren

[verwijderd]4 mrt. 2014 - 12:29

Het is voor de EU heel moeilijk een statement te formuleren waarbij de agressieve VS en VN politiek buiten schot blijft terwijl ze dan nog een mogelijkheid blijven zien Rusland aan te pakken. Aangezien de aggressie de laatste descennia voornamelijk uit het westen komt kun je moeilijk zeggen dat de Russen 19e eeuwse of jaren 30 politiek bedrijven. Dat zou betekenen dat wij hier nog veel erger zijn en je kan het westen overal van betichten behalve van zelfreflectie. Ik denk ook niet de de EU zonder leugen en bedrog een statement weet te formuleren aangezien de EU nog niets zonder leugen en bedrog heeft kunnen doen.

1 Reactie

arieroos4 mrt. 2014 - 12:29

[Ik denk ook niet de de EU zonder leugen en bedrog een statement weet te formuleren aangezien de EU nog niets zonder leugen en bedrog heeft kunnen doen.] Aha. En over welke leugens en bedrog heb je het hier ? Of zeg je dit slechts om de aandacht af te leiden van de leugens van je grote held Vladimir ?

0 Rapporteren

RaymondenJoop4 mrt. 2014 - 12:29

De EU strooit weer met bakken geld. Volkomen terecht natuurlijk, daar help je ook echt de bevolking mee. Oh nee, wacht... http://www.volkskrant.nl/vk/nl/30323/Onrust-in-Oekraine/article/detail/3607975/2014/03/05/Gelekt-gesprek-Lid-nieuwe-coalitie-Kiev-gaf-opdracht-te-schieten-op-demonstranten.dhtml Wat bezielt Barosso cs? Intense minachting jegens eigen EU-bevolking of id?

1 Reactie

arieroos4 mrt. 2014 - 12:29

[http://www.volkskrant.nl/vk/nl/30323/Onrust-in-Oekraine/article/detail/3607975/2014/03/05/Gelekt-gesprek-Lid-nieuwe-coalitie-Kiev-gaf-opdracht-te-schieten-op-demonstranten.dhtml] Wat bezielt de Nederlanders toch ? Dat gelekt gesprek is natuurlijk het ultieme zwaktebod van Putin. Het is het enige dat hij kan gebruiken om zijn scherpschutterssmoesje kracht bij te zetten, en het is niet meer dan een quote van iemand die een gerucht gehoord heeft ... Normaliter zou dit onmiddellijk ontmaskert worden als vrij domme propaganda, maar kennelijk trappen mensen er maar al te graag met open ogen in ...

0 Rapporteren