Europees luchtbeleid: drie keer geschoten, altijd mis

Het Europese luchtbeleid heeft de afgelopen twee decennia succes geboekt. Wij ademen nu gezondere lucht in dan tien jaar geleden en dat is grotendeels te danken aan de normen die Europa aan autofabrikanten en nationale overheden oplegde. Maar Europa is haar grip op de luchtkwaliteit aan het verliezen. Onder druk van lobbyisten wordt het ene na het andere beleidsplan van alle ambitie ontdaan. Vandaag [maandag 20 juni] bespreken de Europese milieuministers de aanscherping van de ‘nationale emissieplafonds’. Afgelopen week liepen de onderhandeling hierover vast, toen het Europees Parlement weigerde het zwaar verzwakte voorstel dat Nederland als EU voorzitter presenteerde te accepteren. Er lijkt weinig hoop dat het de milieuministers vandaag wel lukt om ambitieuze doelen te stellen, waarmee In Europa jaarlijks meer dan 400.000 voortijdige doden en een veelvoud aan zieken voorkomen zouden kunnen worden. Ook ander Europees luchtbeleid wordt stelselmatig afgezwakt.

Uit de pijp: de uitstootnormen

Hoeveel smerigheid mag er uit een uitlaat of een schoorsteenpijp komen? Europa bepaalt het. Door de uitstootnormen steeds iets aan te scherpen, wordt de lucht op den duur schoner, zo is het idee. Voor auto’s zien we echter de laatste jaren dat de verschoning op papier doorzet, maar in de praktijk niet of nauwelijks. Er wordt gesjoemeld met cijfers, software en techniek. Ondanks dat gaf Europa autofabrikanten eind vorig jaar een vrijbrief om ook de komende jaren de normen te mogen blijven overschrijden, onder zware druk van de autolobby. Sjoemeldiesels worden in Amerika van de weg gehaald, maar rijden in de EU nog vrolijk rond. Ook Nederland nam tot nu toe weinig actie om autofabrikanten aan te pakken.

In de lucht: de concentratienormen

Hoeveel schadelijke stoffen mogen er in de lucht zitten die je inademt? Ook daar heeft Europa regels voor opgesteld. Inmiddels weten we dat Nederland, ondanks verkregen uitstel, deze normen nog steeds voor zowel fijnstof als stikstofdioxide overschrijdt met grote gevolgen voor de volksgezondheid. Dit was aanleiding voor Milieudefensie om een rechtszaak te starten tegen de Nederlandse Staat. Alle wetenschappelijke studies wijzen erop dat de Europese concentratienormen veel te slap zijn om onze gezondheid te beschermen. De advieswaarde van de Wereldgezondheidsorganisatie voor fijnstof ligt 2 keer lager dan de Europese norm. In Nederland worden 12 miljoen mensen aan concentraties boven deze advieswaarde blootgesteld. Europa start voorlopig geen nieuwe ronde om de normen aan te scherpen, deels uit angst dat de goedgetrainde tegenlobby met het voorstel aan de haal gaat en de normen nog verder afzwakt.

Alle uitstoot opgeteld: de nationale emissieplafonds

Hoeveel vervuilende stoffen mag een land in totaal de lucht in pompen? Daarover gaan de nationale emissieplafonds. Uit onderzoek van het Europees Milieuagentschap bleek deze maand dat Nederland al 5 jaar in overtreding is van deze wetgeving. Vandaag wordt een nieuwe versie van de richtlijn na jarenlange discussie besproken door de Europese milieuministers. Een horde lobbyisten uit de fossiele en agrarische industrie, maar ook nationale overheden, hebben het voorstel de afgelopen jaren ernstig afgezwakt. Dat bleek begin deze maand uit onderzoek van tijdschrift Down to Earth. Ammoniak is volledig uit de richtlijn geschrapt en doelstellingen voor vrijwel alle stoffen, waaronder fijnstof, zijn drastisch omlaag geschroefd. Ook Nederland pleitte voor minder strenge eisen aan sommige stoffen. Zowel wetenschappers als burgemeesters van 135 steden hebben brieven geschreven aan staatssecretaris Dijksma. Hun verzoek in het kort: zorg voor een betere richtlijn, want het huidige voorstel is om te huilen.

Actie nodig op alle niveaus

Voor de verbetering van de luchtkwaliteit en de bescherming van onze gezondheid kunnen we onvoldoende vertrouwen op het uitgeklede Europese beleid. Nederland moet zich in Brussel keihard inzetten voor beleid dat zoden aan de dijk zet en daarnaast vooral zelf de verantwoordelijkheid nemen voor gezonde lucht in Nederland.