Europa moet eindelijk de rug rechten

Er waait een vreemde wind door de wereld. Terwijl de Verenigde Staten steeds dieper wegzakken in hun eigen oligarchische moeras, probeert Washington opnieuw de toon te zetten in Europa. De nieuwe Amerikaanse veiligheidsstrategie is geen diplomatieke notitie maar een machtsverklaring: een waarschuwing verpakt als vriendschap. De boodschap is duidelijk en al decennia dezelfde: volg ons, sluit je aan, blijf binnen onze invloedssfeer en doe vooral niet alsof je zelf richting kunt bepalen.

Maar Europa is niet langer die volgzame partner. Het is niet naïef, het is vooral moe. Moe van het Amerikaanse zelfbeeld als fake-democratie, moe van het kapitalistische evangelie dat vrijheid predikt maar vooral afhankelijkheid oplegt, moe van de rol van junior speler in een wereld waarin Europa juist de meest doorleefde politieke traditie heeft. En misschien zijn we vooral moe van de routineuze reflex om Amerikaanse belangen als vanzelfsprekend te beschouwen.

Want laten we eerlijk zijn: het Amerikaanse model is nooit ons model geweest. Europa is niet groot geworden door de markt boven de mens te plaatsen, maar juist door begrippen als solidariteit, rechtsstaat en publieke verantwoordelijkheid centraal te zetten. We hebben systemen opgebouwd die niet alleen rendement dienen, maar ook bescherming bieden. De kern van wat Europa tot Europa maakt.

Precies daarom veroorzaakt een zelfbewust Europa zoveel nervositeit in bij Trump in Washington. Omdat ze weten dat een onafhankelijk Europa een alternatief vormt voor hun neoliberale dominantie. Een continent dat laat zien dat je welvaart kunt creëren zonder de samenleving te fragmenteren, dat technologie kunt inzetten zonder burgers uit te verkopen aan tech-miljardairs, dat internationale samenwerking kunt zoeken zonder jezelf op te heffen. Dat Europa is een bedreiging voor een Amerika dat steeds meer leunt op private macht, op mannen als Musk die de democratie naar hun hand zetten, op een politiek die alleen nog spreekt in termen van groei, risico’s voor investeerders en mondiale marktdiscipline.

Het Amerikaanse model, ooit glimmend gepresenteerd als de toekomst, toont nu vooral zijn rafelranden. Dakloosheid als straatbeeld, zorgstelsels die instorten onder hun eigen marktlogica, een democratie die kraakt onder de druk van geld, desinformatie en cynisme. Wie goed kijkt ziet een land dat vooral exporteert wat het zelf niet meer kan beheersen: politieke chaos, digitale dominantie, economische afhankelijkheid. Dat Europa eindelijk, na maanden van diplomatieke beleefdheid, terugduwt tegen Amerikaanse inmenging is een begin, maar het is niet genoeg.

Wat nodig is, is een Europese ontwaking. Een besef dat onze kracht niet zit in militaire spierballen, maar in sociale systemen die ongelijkheid beteugelen; niet in megacorporaties, maar in publieke waarden die niet te koop zijn; niet in retoriek, maar in een diepgewortelde cultuur van samenwerking en pluraliteit. Europa hoeft niet te kiezen tussen wereldmacht of wereldvolger. Europa moet kiezen voor autonomie, een volwassen, waardegedreven onafhankelijkheid die niet uit vijandigheid ontstaat, maar uit zelfrespect.

De vraag is dat we stoppen onszelf te verlagen tot bijrolspeler. We hoeven alleen te erkennen wat al voor ons ligt: een Europa dat kan bouwen op waarden die de wereld hard nodig heeft. Waarden die niet door marktlogica worden uitgehold, maar die de samenleving dragen. Waarden die in tijden van geopolitieke waanzin stabiliteit bieden.

Europa is geen provincie van een Amerikaanse droom die in werkelijkheid een nachtmerrie is geworden voor miljoenen Amerikanen zelf. Europa is een beschavingsproject, Dat project verdient een rechte rug, een duidelijke stem en een politieke koers die niet buigt voor inmenging of druk. Europa is volwassen. Tijd dat we ons zo gaan gedragen.