Europa laat Koerden in de steek

Een hongerstaking. Verder dan dat kun je niet gaan als vreedzaam activist. Een laatste redmiddel als alle andere pogingen je doel te bereiken zijn uitgeput. Wist u dat er op dit moment ruim 700 Koerden in Turkse gevangenissen aan een hongerstaking bezig zijn? De Turkse premier Erdogan doet het af als ‘een actie georganiseerd door terroristen’. Europa zwijgt. Want ook Europa plaatst de Koerdische kwestie vooral in de terrorisme-hoek. Hoog tijd de Koerdische kwestie weer op de mensenrechtenagenda te zetten, betoogt Fréderike Geerdink.

De kans dat u het wist, van die hongerstaking door 700 Koerdische gevangenen, is niet zo groot. De mannen en vrouwen, waarvan de meeste vastzitten om politieke redenen, willen dat PKK-leider Öcalan zijn advocaten weer kan zien (wat de staat al onmogelijk maakt sinds juli 2011), en ze willen vrij gebruik van de Koerdische taal in het onderwijs en in de rechtbank. De Koerdische beweging strijdt al dertig jaar voor deze en andere democratische rechten en verder dan cosmetische toezeggingen is ook de huidige AKP-regering niet gekomen.

Het proces tot verdere democratisering wordt onder andere in een verlammende greep gehouden door alles wat de Koerdische beweging doet te framen als terrorisme. Deze hongerstaking is daar niet het enige voorbeeld van. Koerdische journalisten worden opgesloten voor ‘banden met terrorisme’ met als bewijs de demonstraties en vergaderingen die ze versloegen en de interviews die ze publiceerden. Democratisch gekozen bestuurders zitten in de gevangenis wegens onbewezen banden met de PKK.

Het zijn deze mensen die nu in hongerstaking zijn. Hun democratische activiteiten hebben ze in het gevang doen belanden. En als ze voor de rechter verschijnen, mogen ze zich niet in het Koerdisch verdedigen. Welke andere optie dan een hongerstaking rest hen nog om vreedzaam te protesteren tegen de manier waarop Koerden nog altijd worden behandeld in Turkije?

Ook in Europa staat de PKK op de lijst van terroristische organisaties. Sinds 2002, na de aanslagen in New York. De EU en de VS hadden Turkije nodig in hun wereldwijde strijd tegen het terrorisme, en je kunt Turkije’s vriendschap niet makkelijker verdienen dan de PKK als terroristisch te bestempelen.

Daarmee kwam een eind aan de jaren waarin de EU de Koerdische kwestie zag voor wat hij werkelijk was: een mensenrechtenprobleem. De EU, en ook Nederland, heeft Koerden lang de ruimte gegeven zich in Europa te organiseren. Herinnert u zich bijvoorbeeld de rel tussen Nederland en Turkije toen in Den Haag in 1995 het Koerdisch parlement in ballingschap werd opgericht en voor het eerst vergaderde? Premier Kok en Minister van Buitenlandse Zakan Van Mierlo hielden hun poot stijf: Nederland kende vrijheid van vereniging en vergadering, en daarmee was de kous af.

Herinnert u zich, ook in 1995, de Europese Sakharovprijs voor Leyla Zana, Koerdisch mensenrechtenactivist en politica? Ze zit nu weer in het Turkse parlement en opnieuw is ze tot jarenlange gevangenisstraf veroordeeld omdat ze propaganda zou hebben gemaakt voor de PKK. Wat denkt u, zou ze die prijs nu weer krijgen? Nee, natuurlijk niet. Nederland en de EU willen geen rel met Turkije, ze willen het land te vriend houden, en daarvoor wordt het belang van mensenrechten geruisloos naar de achtergrond geschoven.

De Turkse regering klopt zichzelf graag op de borst met de Koerdisch-talige staatszender TRT6, die in 2008 de lucht inging. Geen Koerd die ernaar kijkt; het blijft een staatszender die vooral niets aan de hand-cultuur laat zien. Koerden kijken naar de Koerdische zenders die vanuit Europa uitzenden. NûceTV en StêrkTV bijvoorbeeld, en voorheen RojTV. Deense licenties, uitzendingen vanuit België. RojTV werd van de satelliet geknikkerd, NûceTV kreeg een tijdelijk uitzendverbod. Allemaal door toedoen voor Europese rechters en aanklagers.

Als ik rondreis in Koerdisch gebied in Turkije – en dat doe ik veelvuldig – vragen mensen me vaak hoe het toch komt dat Europa helemaal niets doet voor de Koerden. Europa is bezig met haar eigen ellende, antwoord ik dan. Economische ellende, wel te verstaan. De EU en de VS hebben Turkije nodig als bondgenoot in de woelige regio waarvan Turkije deel uitmaakt. Het werkelijk voor de Koerden en dus voor de mensenrechten opnemen, zou dat verstoren. Met andere woorden: voorbij zijn de tijden dat de EU zich liet voorstaan op haar respect voor universele mensenrechten. Europa laat de Koerden in de steek.

De EU heeft net de Nobelprijs voor de Vrede toegekend gekregen. De organisatie zou er goed aan doen weer naar de kernwaarden terug te keren en mensenrechten weer hoog op de agenda te zetten. De Koerdische kwestie is nog steeds, net als in de jaren negentig, in de kern een mensenrechtenprobleem, geen terrorismeprobleem, en verdient het zo te worden behandeld.

Fréderike Geerdink is de enige buitenlandse journalist in Turkije met als standplaats Diyarbakir. Ze werkt aan een boek over de Koerdische kwestie. Daarvoor heeft ze fondsen nodig. Bekijk de video op de crowdfundingsite Voordekunst.nl!