EU-regeringsleiders moeten Balkanlanden het kandidaat-lidmaatschap verstrekken

De Nederlandse bevolking is positiever dan gedacht over uitbreiding van de Europese Unie met de landen op de Westelijke Balkan. Uit een nieuw onderzoek blijkt dat 45% van de Nederlanders het een goede zaak vindt als Servië, Albanië, Montenegro, Noord-Macedonië, Bosnië-Herzegovina en Kosovo zich bij de EU voegen. Dit tegenover een minderheid van 34% die sceptisch is.

In de Nederlandse media werd aan dit onderzoek weinig aandacht besteed – alleen het Financieel Dagblad plaatste er een stuk over. Dat is jammer, want in het publieke debat en in de politiek heerst nog steeds de verkeerde aanname dat de Nederlandse bevolking tegen EU-uitbreiding is.

Jarenlang was het Nederlandse beleid ten aanzien van de Balkan dan ook om de boot af te houden. In de zes westelijke Balkanlanden die bij de EU willen stond Rutte tot voor kort bekend als ‘Mister No’, die de start van gesprekken over hun EU-toetreding lange tijd blokkeerde. Zelfs nadat Macedonië in 2018 met pijn in het hart zijn naam veranderde in Noord-Macedonië – een eis van Griekenland – bleef Nederland op de rem staan en mocht het land niet met de EU om tafel. Pas in 2020 ging de rem eraf.

Het heeft in deze landen veel vertrouwen kapot gemaakt, maar Rutte is inmiddels overstag. Vorig jaar ging hij op charmeoffensief naar Noord-Macedonië en Albanië om de landen te verzekeren van hun toekomst in de EU.

Vandaag hebben Rutte en andere regeringsleiders wederom een kans om vertrouwen verder te herstellen. In de Albanese hoofdstad Tirana spreken vandaag de leiders van westelijke Balkanlanden met de regeringsleiders van EU-lidstaten. Dit is de allereerste dergelijke top die in de Westelijke Balkan zelf plaatsvindt.

EU-regeringsleiders moeten het podium in Tirana vandaag aangrijpen om een concreet en geloofwaardig perspectief te bieden aan de Balkanlanden. Eerst resultaten, dan vervolgstappen, is altijd het adagium. En er is ook absoluut nog veel resultaat nodig in een land als Bosnië, maar pro-Europese krachten daar zien EU-moeheid bij hun bevolking en regering. Ze schreeuwen om een impuls die het proces uit het slop kan trekken. Die nieuwe hoop en energie kan geven. EU-regeringsleiders moeten er daarom voor kiezen om Bosnië eindelijk het kandidaat-lidmaatschap te verstrekken, waarna het pas kan beginnen met onderhandelingen. Daarbij moeten concrete tussendoelen worden uitgestippeld, zodat het land weet waar het aan toe is.Juist zonder handreiking van Europa blijven noodzakelijke hervormingen in de democratische rechtsstaat uit.

Teleurgestelde Balkanlanden zullen dan steeds meer de andere kant op gaan kijken, naar autocratische machtsblokken als China en Rusland, die beide al hevig in de regio investeren: wie de Macedonische hoofdstad Skopje bezoekt, kan zich daar laten rondrijden in 23 moderne dubbeldekker bussen – een donatie van China. Als de EU geen perspectief biedt, doen zij dat wel.

De bijeenkomst tussen EU-landen en Balkanlanden in Tirana vandaag is tevens de eerste sinds het uitbreken van de Russische oorlog tegen Oekraïne. Regeringsleiders zouden dus meer dan ooit het belang moeten inzien van het behouden van bondgenoten aan de grenzen van onze unie, en het versterken en beschermen van de democratie in deze landen tegen de dreigende autocratie.

In 2003 werd de Balkanlanden EU-lidmaatschap in het vooruitzicht gesteld. Sindsdien wordt elk jaar wel een dergelijke top gehouden, waar beloftes worden uitgesproken en verklaringen opgetuigd. Maar voor de meeste landen had het nog net zo goed 2003 kunnen zijn: inmiddels is er slechts één, Kroatië, geslaagd voor het toelatingsexamen van ’s werelds meest exclusieve blok. Het zou mooi zijn als twintig jaar later, in 2023, alle landen in ieder geval kandidaat-lid zijn. Daarna is er nog een hele weg te gaan, maar gelukkig weet de Balkan inmiddels als geen ander dat geduld een schone zaak is.