Esmah Lahlah en de kwetsbaarheid van vertrouwen

Het lek rond de sollicitaties van Esmah Lahlah legt iets bloot dat veel dieper gaat dan een politiek incident. In procedures voor een burgemeesterschap geldt een geheimhoudingsplicht, en niet voor niets. Die plicht is in dit geval geschonden: het feit dat zij heeft gesolliciteerd is naar buiten gekomen, terwijl dat strikt vertrouwelijk hoort te blijven. Daarmee is niet alleen de privacy van één kandidaat geschaad, maar ook het fundament waarop onze bestuurlijke processen rusten: veiligheid en vertrouwen.

Wat hier gebeurd is, gaat veel verder dan een incident of een menselijke fout. Het raakt het fundament van vertrouwen en veiligheid, voorwaarden die essentieel zijn voor groei, zowel voor mensen als voor organisaties en samenlevingen. Wanneer die voorwaarden verdwijnen, ontstaan angst, wantrouwen en stilstand.

Het lek gaat verder dan het feit dat iemand heeft gesolliciteerd. Het is onduidelijk of alleen dat bekend is geworden, of dat ook de inhoud van de gesprekken is gelekt. Juist die onzekerheid maakt de situatie zo kwetsbaar: solliciteren is een moment waarop iemand zich volledig blootgeeft in vertrouwen dat het veilig blijft. Zodra dat vertrouwen wordt geschaad, zelfs mogelijk, raakt dat zowel de procedure als de persoon zelf.

Het doet mij denken aan het onderwijs. Iedere schoolleider weet dat een sterk pedagogisch klimaat de basis vormt voor leren. Leerlingen en professionals floreren pas als er een gevoel van veiligheid heerst: de zekerheid dat fouten maken mag, dat kwetsbaarheid niet tegen je wordt gebruikt, dat je er mag zijn. Zonder dat fundament stokt ontwikkeling. Precies dat geldt ook voor de politiek.

Hetzelfde zien we bij jongerenwerkers. Zij investeren in relaties met jongeren, vaak in een context waar vertrouwen niet vanzelfsprekend is. Juist doordat jongeren ervaren dat wat zij in vertrouwen delen ook privé blijft, groeit hun bereidheid zich te openen, te leren en zich te ontwikkelen. Zodra die vertrouwelijkheid wordt geschonden, klapt de deur dicht en is het opgebouwde vertrouwen in één keer weg.

Een vertrouwelijke sollicitatieprocedure is vergelijkbaar. Het is een plek waar mensen zich kwetsbaar tonen: zij geven aan dat ze bereid zijn verantwoordelijkheid te nemen, dat ze zich willen inzetten voor het publieke belang. Als zelfs het feit dat iemand solliciteert niet langer veilig is, leert dat mensen één ding: dat kwetsbaarheid onveilig is. En zodra kwetsbaarheid onveilig wordt, verdwijnt de bereidheid om verantwoordelijkheid te nemen. Dan blijven alleen de meest geharde of de meest cynische over.

We leven in een tijd waarin transparantie een groot goed is. Burgers willen weten hoe besluiten worden genomen en wie waarvoor verantwoordelijk is. Maar eerlijk en zorgvuldig bestuur vraagt ook om discretie: sommige processen moeten vertrouwelijk blijven, juist om veiligheid en vertrouwen te waarborgen.

De schade van dit lek is daarom groter dan we nu kunnen overzien. Niet omdat één persoon is geraakt, maar omdat het signaal dat hieruit spreekt, dat zelfs binnen formeel vertrouwelijke processen niet altijd discretie geldt, ons collectieve vertrouwen aantast.

Juist in zo’n situatie is steun van de directe omgeving van groot belang. Wie geraakt wordt door een schending van vertrouwen, verdient het gevoel dat er mensen achter haar staan. In dit geval zou het krachtig zijn als haar eigen partij, en in het bijzonder de lijsttrekker, dat gevoel van steun en verbondenheid actief uitdragen. Niet omdat zij iets met het lek te maken hebben, maar omdat het laten zien van solidariteit bijdraagt aan herstel van veiligheid. Het laat zien dat niemand er alleen voor staat wanneer vertrouwen wordt geschonden, en dat een gemeenschap juist op zulke momenten haar kracht toont.

Veiligheid en vertrouwen ontstaan niet vanzelf. Ze zijn het resultaat van een cultuur waarin dit de norm is: waarin we elkaar aanspreken, feedback geven, en laten zien dat kwetsbaarheid geen risico hoeft te zijn. Alleen in zo’n cultuur durven mensen zich open te stellen, verantwoordelijkheid te nemen en zich te ontwikkelen. Dat is de kern van hoe wij samen kunnen werken en samen kunnen groeien.