Joop

Er valt altijd te praten over een goed gesprek

  •  
11-11-2021
  •  
leestijd 3 minuten
  •  
Afghaanse kinderen Heumensoord naar school in Nijmegen

© JEROEN JUMELET

Er is geen tijd om stil te staan, alles gaat door, waardoor de spreekwoordelijke emmer bij veel leerlingen (bijna) vol is.
“Kijk, meneer, dat is de frietkraam van mijn oma geweest!” Nick komt naar me toe gerend en wijst enthousiast naar de snackbar die tegenover het gebouw ligt waar we de eerste workshopronde gaan volgen. Het is de donderdag voor de herfstvakantie en het weer is, op z’n zachtst gezegd, onstuimig. Alle brugklasleerlingen gaan deze dag een aantal kunstworkshops volgen op locatie en op school. Het begeleiden van een groep leerlingen vergt verantwoordelijkheid en de gesprekken die we onderweg hebben zijn van grote meerwaarde. Tussen de diverse workshops door doen de leerlingen mij in wisselende samenstellingen uitgebreid verslag van onder andere hun gescheiden ouders, recente verhuizingen, judocarrières in de dop, pasgeboren puppy’s, de drukte thuis en de oom van een vader die architect was en veel gebouwen in de buurt heeft ontworpen. Het is mooi om te merken hoe ook de rustige leerlingen hun zegje willen doen.
Wanneer ik in de namiddag thuiskom, ligt er een nieuwe editie van het onderwijsmagazine Van12tot18 in de bus. Het is een themanummer, waarin dit keer ‘Edubesitas’ – een samensmelting van educatie en obesitas – centraal staat. Het voorwoord is geschreven door de voorzitter van de VO-raad, Paul Rosenmöller. Hierin beschrijft hij het onderwijs als een ‘duizenddingendoekje’, waarbij vaak verwacht wordt dat elk maatschappelijk probleem tegenwoordig klakkeloos kan worden toegevoegd aan het onderwijsprogramma. Hij denkt hierbij aan actuele zaken, zoals onder andere gezonder leven, de klimaatproblematiek, kansen(on)gelijkheid, EHBO-lessen en het op een juiste manier nastreven van de verkeersregels. ‘Natuurlijk zijn dit allemaal belangrijke zaken, maar niet alles kan in het curriculum gepropt worden. Er is namelijk maar beperkte tijd beschikbaar’ , schrijft hij.
Verderop in het magazine wordt beschreven dat de overladenheid van het onderwijs echter geen recent verschijnsel is. Reeds in 1813 werd voor het eerst gepubliceerd over de kwalijke gevolgen hiervan: ‘Dat men door dien overvloed van leerstoffen in den grond niets, tenminste niet volkomen leert, toont de dagelijksche ondervinding genoeg. Doch deze overlading is niet alleen gelijk alle andere schadelijk, en het beste middel om alles weder spoedig te vergeten, maar is bovendien het gevaarlijkste vergift voor de geheele innerlijke onderwerpelijke vorming van den jongen mensch, en heeft een heer van velerlei kwade gevolgen.’
Om aansluiting te blijven houden in onze snel veranderende maatschappij wordt er veel van ons gevraagd en verwacht. Zo is het onderwijs bijvoorbeeld meer dan ooit onderhevig aan regelgeving en de handhaving hiervan. Scholen staan onder toezicht van een overkoepelend bestuur en de Onderwijsinspectie. Ze horen zich daarnaast te houden aan een onderwijscurriculum, waarin de te behalen (kern)doelen en eindtermen staan beschreven. Het ministerie van Onderwijs stelt vast waaraan dit curriculum hoort te voldoen. Aan de hand hiervan wordt er door de leerlingen en docenten veelal toegewerkt naar het behalen van goede resultaten in de vorm van proefwerken, presentaties en werkstukken, met als ultieme einddoel het met goed gevolg afronden van het centraal schriftelijk eindexamen.
Maar er is daarnaast ook juist meer aandacht nodig voor zaken die het overladen onderwijscurriculum overstijgen. Hierbij moet worden gedacht aan het sociaal-emotionele aspect, waar momenteel steeds meer behoefte aan is. De tijd is namelijk hectisch, onzeker en de pandemie ontregelt en drukt nog steeds, in meer of mindere mate, een nare stempel op ieders leven. Er is geen tijd om stil te staan, alles gaat door, waardoor de spreekwoordelijke emmer bij veel leerlingen (bijna) vol is. Een manier om ervoor te waken dat deze emmers daadwerkelijk dreigen over te lopen, is bijvoorbeeld op regelmatige basis het gesprek aangaan en signalen opvangen van collega’s en ouders. Tijd kunnen vrijmaken om de leerling te zien en het persoonlijke verhaal aan te horen staan, juist nu, aan de basis van een gezond leerproces. Het maakt voor het curriculum niets uit of dit nu gebeurt in een les, de pauze, na school óf misschien wel tijdens een natte herfstwandeling, op weg naar een workshop.

Meer over:

opinie, onderwijs
Delen:

Praat mee

Heb je een vraag, suggestie of wil je gewoon iets kwijt? Dat kan hier. Lees onze spelregels.

avatar

Reacties (4)

Effie2
Effie212 nov. 2021 - 9:24

De vinger op de zere plek. Ons systeem eist van ons dat we voortdurend aan 'een prestatienorm' voldoen. En dat wordt vaak op een nare manier afgedwongen. Dat mensen er een privéleven op na houden dat de belastbaarheid voor werk/overwerk/studie soms ernstig doet afnemen, lijkt door 'het systeem' systematisch te worden genegeerd. Het individu wordt geacht zelfredzaam te zijn, en aan een standaard te voldoen, die voor iedereen gelijk is. En daarop word het individu te vaak wantrouwend bejegend en streng beoordeeld. Overbelasting en afhaken dreigt, als iemand wordt verplicht te werken om z'n studie te kunnen betalen, of als ingehuurde medewerker van een werkgever, zich doorlopend moet bijscholen, of van deze vaak moet overwerken om z'n baan niet te verliezen. 'Niet het uiterste eisen, een harmonieuze omgeving creëren, waarbij de student of werkende voldoende toekomt aan het verwerken en herstellen, voorkomt ziekte en uitval die het gevolg zijn van overbelasting'. Doorgeslagen efficiëntie om meer te kunnen produceren werkt in mijn beleving averechts.

pahan
pahan12 nov. 2021 - 5:29

De kern van je betoog lijkt me de zin: 'Tijd kunnen vrijmaken om de leerling te zien en het persoonlijke verhaal aan te horen staan, juist nu, aan de basis van een gezond leerproces.' Het tijd kunnen vrijmaken heeft waarde, maar ik zie de link niet goed met het gezonde leerproces? In alle tijden is aangetoond dat je lessen er ook gewoon in kan slaan, en dat onder alle omstandigheden het opnemen van leerstof mogelijk is. Ik zou dat niet een gezond leerproces noemen, maar denk wel dat je de capaciteiten van leerlingen schromelijk onderschat met deze insteek. En dat je zelf te veel waarde toekent aan het praatje onderweg. Dat het voor jou meerwaarde heeft is logisch, iedereen heeft behoefte aan het vinden van waarde in werk. Maar voor de leerlingen?

1 Reactie
Zandb
Zandb13 nov. 2021 - 11:33

pahan Natuurlijk kan je er lessen in slaan maar het is natuurlijk wel de niet te beantwoorden vraag, wat je dan leert en wat je er mee kan en of je er beter van wordt. U gelooft in de veerkracht van mensen? Prima. Maar zoiets aantonen is onmogelijk; je kunt nooit weten wat er gebeurd zou zijn, als je dingen anders aangeleerd zou hebben. En uw en mijn gezonde verstand (en de vele goede onderzoeken) tonen denk ik aan, dat je je geen illusies hoeft te koesteren bij leerwijzen die met harde hand opgedrongen worden. We kunnen niet direct de mate van ogenschijnlijke resultaten (succes bv) relateren aan de mate van geestelijk (of lichamelijk) 'gezond zijn'. Als nu veel mensen bv achteraf zeggen, dat ze blij zijn dat 'iets naars' (of iets anders) hen gevormd hebben, wat zou er dan gebeurd zijn als dat dan niet had plaats gevonden? En des te indringender vraag ik u dat, omdat u nota bene spreekt van 'een veerkracht' die nogal wat kan 'corrigeren'. Maakt het uit dan, als je die veerkracht nodig hebt om te corrigeren of als je die veerkracht 'ongehinderd' kan inzetten om nog beter terecht te komen!

Bunzige Vunzing
Bunzige Vunzing12 nov. 2021 - 4:46

Bij leerlingen is de emmer vol, maar dan toch ook bij de leraren? Nu moeten ze bovenop hun takenpakket van lesgeven, opvoeden en het geven van maatschappelijke duiding, ook nog tijd maken voor herfstwandelingen met de leerlingen en het aanhoren van ieders persoonlijke verhaal, om daar dat iets mee te doen. Waar zijn de ouders eigenlijk?