Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Er dreigt een gigantische crisis

  •  
10-07-2013
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
BNNVARA fallback image
Alleen de overheid kan het tij nog keren, door nationale investeringsbanken op te richten
Niets leuker dan griezelverhalen zoals Roodkapje of Hans & Grietje. Wanneer het enger wordt dan wordt het snel horror en dan hoeft het voor mij niet meer. Hetzelfde geldt voor de economie. Een beetje conjunctuur met bergen en dalen is leuk want die zijn als de wisseling der seizoenen. Het is echter niet fijn meer wanneer we voor lange tijd een werkloosheid van meer dan 10% krijgen. Die kant gaan we wel op. De huidige crisis kan zich ontwikkelen tot een crisis van gigantische proporties.
Om dit te begrijpen moet je terugkijken naar 1980 en het begin van neoliberale dereguleringen. Deze begonnen al onder president Jimmy Carter en niet zoals vaak beweerd wordt pas onder Ronald Reagan. Jimmy Carter benoemde ook Paul Volcker die de inflatie begon te bestrijden. De enige claim die Reagan heeft is dat hij dit beleid enthousiast voortzette. Hoe dan ook, sinds 1980 heeft de wereld een vloedgolf van neoliberale dereguleringen gekend.
Veel economen noemen dit “economie van het aanbod” in tegenstelling tot de keynesiaanse “economie van de vraag”. Hun redenering is dat het aanbod is vergroot waardoor er meer mogelijkheden voor investeringen en werk kwamen. Tot op bepaalde hoogte is dat natuurlijk juist. Maar deze collegae vergeten dat de dereguleringen ook een stimulering van de vraag betekenden. Enorme kapitalen werden losgelaten van allerlei regels en spoelden over de wereld in de jacht op winst. Door dit effect op de vraag zijn de jaren 1981-2007 eigenlijk ook keynesiaanse jaren.
De dereguleringen op financieel terrein leidden vooral tot de bubbles in de prijzen van aandelen en huizen, wat dus een prijseffect is. Belangrijk is echter ook het reële effect, dat de wereld een tijdperk kreeg met tamelijk hoge investeringen en lage werkloosheid. Een bank kon gemakkelijk risico nemen want geld was ruim voorhanden en een verlies op het ene project werd goedgemaakt met grote winsten op een ander project. Kabelnetten werden aangelegd. Forse investeringen in software zoals Google werden gedaan. Het mobiele telefoonnet ontstond. Een bijzonder aspect was dat China de internationale markt betrad, waardoor de prijzen voor goederen relatief laag bleven.
In de VS was de productiegroei van 1980 t/m 1992 gemiddeld 2,9%, van 1992 t/m 2000 gemiddeld 3,7%, van 2000 t/m 2006 gemiddeld 2,5%, en van 2006 t/m 2012 gemiddeld 0,8% (met natuurlijk de dip in 2008-2009). Een grafiek is te zien bij de St. Louis FED.
Een uitermate belangrijke conclusie is dat deze groei in 1981-2007 tot stand is gekomen door zulk grof geschut. Ons economisch systeem is zo gebouwd dat met enorme stimulansen een klein beetje productiegroei bereikt wordt. De reden is dat de overheid de investeringen vooral aan de markt overlaat. Bedrijven en banken durven alleen riskante projecten aan wanneer ze zich heel erg zeker voelen of wanneer het geld door de gangen klotst. Zoals we in de periode na 2006 zien gaat het herstel maar moeizaam, met wel enige groei maar voortdurende werkloosheid.
Hebben we de middelen om andermaal neoliberaal te dereguleren en de markten te overspoelen met geld, zodat de bedrijven en banken weer gaan investeren, opdat de werkloosheid weer omlaag gaat? Nee, het is juist andersom. We gaan her-reguleren, en we worden voorzichtig met het geld. De conclusie is dat de bedrijven en banken uitermate voorzichtig zullen zijn met investeringen. Besparen op loonkosten en het saneren van dure arbeid is nog wel interessant, maar dat vergroot weer de werkloosheid.
De enige mogelijke uitweg is dat de overheid het voortouw neemt met de investeringen. We kunnen dit niet meer aan bedrijven en banken overlaten, want die doen het niet.
Overheidsinvesteringen zijn berucht wegens hun kosten en falen. Wat de overheid wel kan doen is marktconforme wegen bedenken hoe investeringen tot stand kunnen komen, zonder de fouten van het verleden te herhalen. De overheid zal de markt voor investeringen moeten herordenen, met een speciale rol voor nationale investeringsbanken.
Op 28 juni presenteerde Herman Wijffels het rapport van zijn Commissie Structuur Nederlandse Banken. In dat rapport ontbreken zulke investeringsbanken geheel. Wijffels stelt hogere kapitaaleisen aan de banken en hoopt dat zo het vertrouwen terugkomt zodat bedrijven en banken weer gaan investeren. De hoop is ijdel en gevaarlijk. Op die manier duurt de recessie langer en kan het zich ontwikkelen tot die giga-crisis. Wellicht zijn de banken zo gered, maar de economie is gevloerd.
Laat de overheid nationale investeringsbanken oprichten. Laten we dit in heel Europa doen. Doen we dat niet, dan ontstaan ook in Nederland Griekse toestanden, terwijl Griekenland zelf afglijdt naar Syrische toestanden. Laten we het alsjeblieft bij spannende sprookjes houden en de horror vermijden.
Zie hier voor mijn kritiek op het rapport van Wijffels.

Meer over:

opinie, economie
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Reacties (21)

Timotheus2
Timotheus210 jul. 2013 - 10:55

Recent is in België "New B" opgericht, een coöperatieve bank die ten doel heeft enkel in de reële economie te investeren. Lees dat nog eens? Banken hebben op dit moment veel te veel portefeuilles die zich enkel en alleen met derivaten bezig houden. Afgeleiden van financiële produkten. Daar gaat 70 of 80x zoveel geld in om als in de reële economie. Als wij dus met geld uit de reële economie een bankenstimulus creëren, gaat 95% van dat geld naar die "gokkast". Volgens mij is één van de weinige oplossingen die we momenteel kunnen toepassen, het loskoppelen van die derivatenmarkt van de reële economie. Maak van de derivatenmarkt monopoliegeld, ahw. "devaluatie", zo u wilt. Alle andere maatregelen omzeilen de olifant in de kamer.

Winston2
Winston210 jul. 2013 - 10:55

Erik B, wo 10 juli 2013 22:42 schreef: "hebzucht is inherent aan menszijn. Mensen zijn egoisten." Nee, nee en nog eens nee. Mensen willen net als ieder ander levend wezen overleven en hebben daarmee een natuurlijke voedingsbodem voor egoïsme. Alleen een voedingsbodem dus. Echter, mensen hebben ook spiegelneuronen, waarmee ze ook een natuurlijke voedingsbodem hebben voor empathie en altruïsme. Zoals MArc Schouten zei hangt het van de omstandigheden welke van de twee het meest gevoed wordt. In een kapitalistische maatschappij waarin onze eigenwaarde wordt afgemeten aan de hoeveelheid materieel bezit voedt je de egoïst in de mens en vermoord je de altruïst. Erik, er is bijna niets inherent aan het mens zijn; wij zijn bijna voor 100% een afgeleide van de omgeving waarin we vertoeven.

kooskoets
kooskoets10 jul. 2013 - 10:55

Deze crisis is niet te vergelijken met veel andere crisissen, een aantal zaken zijn we namelijk nog niet eerder tegengekomen en gaan verder dan een conjuncturele crisis. Een aantal zaken vooropgesteld: -De crisis is niet enkel een Nederlands probleem, maar ook een Euro probleem, niet langer kunnen we zelf maatregelen nemen, maar zijn we afhankelijk van de EU. -Niet alleen moeten we onze eigen broek ophouden, maar zijn we ook gekoppeld aan de schulden van de Zuid-Europese landen -In het verleden konden mensen een crisis makkelijker opvangen, alleen rijke mensen hadden een koopwoning, en pensioen, och dat was allemaal mooi meegenomen. -Nederland is een export land, maar de concurrentie vanuit de opkomende landen is enorm, in het verleden was het natuurlijk allemaal spannend om met dat soort landen zaken te doen, maar de digitale communicatie maakt het mogelijk om binnen enkele minuten een order in China te plaatsen. Overigens grappig dat Auteur roept om investeringsbanken op te zetten, is Auteur soms vergeten dat de overheid eigenaar is van ING, ABN en SNS? En dat juist deze banken helemaal niet zo happig zijn om geld uit te lenen? Mijn aanbevelingen voor het bestrijden van de crisis: -De overheid moet zich gaan richten op kerntaken, kortom basis bestuur, veiligheid en rechtspraak, bezuinigen = bezuinigen, geen lastenverzwaring. -Maak van de crisis een deugd, kortom iedereen weer betrekken bij de maatschappij, niemand zit thuis voor de buis, maar verricht maatschappelijke taken. -De grootste spaarpot ligt bij de burger, maak het aantrekkelijk om deze gelden in Nederlandse bedrijven te investeren. Conclusie, de overheid moet faciliterend zijn en de bedrijven in staat stellen deze crisis te boven komen.

2 Reacties
JoopSchouten
JoopSchouten10 jul. 2013 - 10:55

Corporatief denken is de doodsteek als neoliberale uitgangspunten gehandhaafd blijft; het winst op winst principe. Alleen een volledig transparante democratische overheid die directe invloed van burgers toelaat biedt oplossingen. Dit is in deze particratie niet het geval. Hetzelfde geldt voor bedrijven. Hun beleidsvoering is feodaal. Werknemers hebben geen werkelijke invloed op beleid. Een ander verontrustend punt is dat overheden verweven zijn met deze feodale bedrijven.

ThomasCoolColignatus
ThomasCoolColignatus10 jul. 2013 - 10:55

@Koos Koets: "Overigens grappig dat Auteur roept om investeringsbanken op te zetten, is Auteur soms vergeten dat de overheid eigenaar is van ING, ABN en SNS? En dat juist deze banken helemaal niet zo happig zijn om geld uit te lenen." Niet vergeten. Voorzover ik weet hebben deze "staatsbanken" de opdracht te doen alsof ze niet in handen van de overheid zijn (behalve het overtreden van wetten en regels). Per saldo zijn het geen investeringsbanken zoals hier bedoeld. Overigens is daarvoor ook het EMU criterium aan te passen. @Joop Schouten: "De SP wenst overigens ook een investeringsbank." (a) De notie van nationale investeringsbanken als een noodzakelijke pilaar voor onze economie staat al jaren in mijn boek DRGTPE. (b) Dat van de SP herinnerde ik me niet, wellicht gezien, wellicht niet gezien. Aardig is dan ook het antwoord van Wouter Bos te googlen: http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2009/09/29/brief-inzake-initiatiefnota-een-nieuwe-nationale-investeringsbank.html Zoek zelf de drogredenen. Terwijl de NIB decennia blijkbaar redelijk heeft gewerkt, legt Wouter uit dat dit om een aantal theoretische redenen eigenlijk niet waar kan zijn.

JoopSchouten
JoopSchouten10 jul. 2013 - 10:55

Goed idee Thomas. Bedankt. De SP wenst overigens ook een investeringsbank. http://www.sp.nl/economie/nieuwsberichten/6931/090905-gesthuizen_wil_nationale_investeringsbank.html ... Ik heb echter wel mijn bedenkingen. Er blijft een koppeling van 'geldwaarde' gedicteerd door het IMF en ECB en de private banken. Zij dicteren woekerrentes. Het geld van de investeringsbank zal daar ook aan gekoppeld zijn. Door de internationale verwevenheid kapitaal lijkt het mij bijna onmogelijk dit verband te verbreken. Je verhaal doet me tevens denken aan een antwoord die je mij eerder gaf en waar ik het belang ervan later pas inzag.: 'Oppotten van geld wordt al tegengegaan door inflatie dus extra ontwaarding zoals Silvio Gesell voorstelt zou niet hoeven. De ECB streeft naar 2% ontwaarding. Ikzelf ben voorstander van stabiel geld, dus 0%, zodat 2% in het ene jaar toch wel degelijk een target van -2% oplevert. Dan heeft Gesell gelijk dat oppotten dreigt. Daar zet ik dan de Nationale Investerings Banken tegenover. Het heeft geen zin om die discussie hier te voeren. .... Als mensen dat niet begrijpen dan moeten we wellicht een nog veel grotere economische crisis hebben.' Zie.: Thomas Cool, do 08 maart 2012 09:54 - http://www.joop.nl/opinies/detail/artikel/12861_samsom_versus_plasterk/ Kapitalisten zullen hun geldmacht niet willen verliezen en zijn oppermachtig (...). Het oppotten zal daarom doorgaan. Als alternatief lijkt me daarom nog steeds voor de hand liggen een eigen geldsysteem op te zetten. Ik verwacht dat de genadeslag, de gigantische crisis, onafwendbaar is en er een combinatie van alternatieven oplossingen kunnen bieden.: Een Investeringsbank met als regel dat winsten uit dit geld verplicht wordt ingezet en er anders een liquiditeitsheffing kan worden geheven en jouw ‘belastingplan voor de 21e eeuw’.

1 Reactie
kooskoets
kooskoets10 jul. 2013 - 10:55

Je hebt het over oppotten, maar besef je ook dat er mensen zijn die gewoon een reserve willen opbouwen omdat ze bijvoorbeeld die mooie boot willen kopen? Of mensen die een buffer opbouwen omdat ze voor hun zelf willen beginnen? Zoals ik al eerder stelde: Maak het aantrekkelijk om spaargeld in Nederland te investeren, ik zie bijvoorbeeld wel mogelijkheden om geld dat in Nederlandse economie word geïnvesteerd minder of niet te belasten.

denmol
denmol10 jul. 2013 - 10:55

Volgens sommige wegkijkers hier bestaat het neoliberalisme niet en is het scheldwoord van links tegen alles wat ze tegen staat. Dream on zou ik zeggen tegen de rechtse slapers die nog geloof hebben in de neoliberale heilstaat.

2 Reacties
kooskoets
kooskoets10 jul. 2013 - 10:55

@Dennis Mollis, kunnen we eens op houden met dat links-rechts denken, het neo Liberalisme heeft niets met links of rechts te maken maar met een ongezonde situatie waarbij bedrijven zich onder overheidsbescherming kunnen verrijken, het heeft bijvoorbeeld ook helemaal niets met marktwerking te maken omdat dat vaak ontbreekt in dit soort sectoren. Komt beetje op zelfde neer dat de SP altijd maar roept dat marktwerking niet goed is, maar daarbij altijd voorbeelden aanhalen van privatisering.

TheRealHandyman
TheRealHandyman10 jul. 2013 - 10:55

Maar dat is ook zo, neoliberalisme betekende wat in de jaren 30, maar vanaf de jaren 70 wordt het meer als scheldwoord gebruikt met een onduidelijke betekenis. De orginele betekenis is marktwerking met een beetje regulering van de overheid. Tegenwoordig wordt het gewoon gebruikt door veelal linkse mensen als term om hun ongenoegen te uiten, maakt niet uit wat er verkeerd is, als je het verkeerd vind, is het neoliberaal en ben je meteen niet meer verplicht een uitleg te geven. Lekker makkelijk.

[verwijderd]
[verwijderd]10 jul. 2013 - 10:55

Betrefd het stukje werkloosheid, waarom meent u dat in een optimale economie er werkgelegenheid zou moeten zijn voor iedereen? Het gaat er alleen maar om dat er zoveel mogelijk welvaart is en deze goed wordt gespreid. Of is het zo slecht met ons gesteld dat we allemaal bezigheidstherapie nodig hebben?

2 Reacties
ThomasCoolColignatus
ThomasCoolColignatus10 jul. 2013 - 10:55

@Marga Leunissen: "Betrefd het stukje werkloosheid, waarom meent u dat in een optimale economie er werkgelegenheid zou moeten zijn voor iedereen?" De definitie van volledige werkgelegenheid is dat iedereen die wil werken ook werk kan vinden. Bij veel werkzoekenden kan het loon dalen, daar zit een aspect van verdeling in. Er zijn goede redenen waarom het mogelijk moet zijn voor iedereen werk mogelijk te maken op een aanvaardbaar niveau. Zie http://thomascool.eu/SvHG/Hulst/WerkloosheidEnArmoede.pdf "Het gaat er alleen maar om dat er zoveel mogelijk welvaart is en deze goed wordt gespreid." Dit zijn klassieke vragen met klassieke antwoorden. Mijn analyse geeft aan waar de overheid de zaak in de soep heeft gedraaid. Door die fouten weg te nemen ontstaat weer een situatie waarmee velen goed zouden kunnen leven. "Of is het zo slecht met ons gesteld dat we allemaal bezigheidstherapie nodig hebben?" Dat laatste is ongetwijfeld zo. Maar het bekende advies is hier: maak van je hobby je werk.

hovenees
hovenees10 jul. 2013 - 10:55

In de wijk waar ik woon wordt een groot deel van de overlast veroorzaakt door jongeren zonder een zinvolle tijdsbesteding, -we noemen dat werk-, samen met anderen. Bedenk dat niet iedereen zichzelf kan vermaken of de tijd zinvol kan gebruiken. In die zin is werk dus erg belangrijk, net zoals voetbal dat is voor het afreageren van emoties.

Timotheus2
Timotheus210 jul. 2013 - 10:55

edit: typo 7 of 8x zoveel geld, niet 70 of 80x. De reële economie wereldwijd, beslaat zo'n $10.000 miljard. De derivatenmarkt zat enkele jaren geleden op $700.000 miljard.

1 Reactie
adriek
adriek10 jul. 2013 - 10:55

Volgens globalresearch is het ongeveer 20 keer ( http://goo.gl/X8WBh ). Alle macht van banken en financiele instellingen is erop gericht om deze factor in stand te houden of te vergroten, dat is een vrijwel onuitputtelijke bron van nieuw geld zolang er niet uitbetaald hoeft te worden. Dit systeem heeft werkelijk alle kenmerken van een piramidespel, en de wereldeconomie zit tegen de grens aan van hoeveel voeding ze kan opbrengen om dit spel in stand te houden. Als het instort blijkt dat al dat geld dat in aandelenconstructies, pensioenpotten en aanverwante langlopende beloftes zit er domweg niet is en er ook nooit zal komen. Dat is de crisis en verder niks.

JoopSchouten
JoopSchouten10 jul. 2013 - 10:55

Aanvulling. Joris geeft weer een mooi inkijkje in de wereld van banken.: http://www.nrc.nl/joris/2013/07/11/de-enige-zonde-die-je-ze-niet-kunt-aanwrijven-is-luiheid/

1 Reactie
lembeck
lembeck10 jul. 2013 - 10:55

Goed stukje van Joris. De haat jegens Thatcher is in East Yorkshire in elk geval nog springlevend, merkte ik vorige week. Er hangt een woede in de straten, achter de winkelstraat. Het aantal Britse vlaggen verdwijnt en de Engelse vlaggen komen ervoor in de plaats. Maar steeds meer mensen raken wanhopig en hier gebeurt hetzelfde.

frankie50
frankie5010 jul. 2013 - 10:55

Beste Thomas, Op welke manier kunnen burgers daar een rol in gaan spelen, en dan denk ik aan wat er nu in België gebeurt waar uit onvrede een nieuwe bank wordt opgericht die bij investeringen wel het maatschappelijk belang moet laten prevaleren, heeft dit een kans van slagen en zouden wij in Nederland dat voorbeeld ook moeten gaan volgen?

1 Reactie
ThomasCoolColignatus
ThomasCoolColignatus10 jul. 2013 - 10:55

@Frank Schutte: "Op welke manier kunnen burgers daar een rol in gaan spelen". Ik leg aan studenten uit dat het een ludieke aktie kan zijn om de analyse uit te leggen aan hun hoogleraren, dan vallen die van hun stoelen van verbazing. Waar ik zelf iebel van wordt is dat een partij als de PvdA een gesloten bastion is, dat de SP alleen zieltjes wil winnen, dat D66 onbetrouwbaar is wegens de kroonjuwelen, enzovoorts. Waar is in dit land nog een verstandig mens te vinden, of waar is een journalist die op een nette manier verslag doet ? Enfin. Hoe dan ook, in de bijlage van mijn artikel met kritiek op het rapport Wijffels staat een aanpak van de hypotheekmarkt met een "bad bank". Ga je gang.

MarcKaptijn
MarcKaptijn10 jul. 2013 - 10:55

Het valt mij ook op dat continu (niet alleen in dit artikel) "Keynesiaans" wordt afgeschilderd als een economie waarin de overheid alleen maar stimuleert. Dit is volgens mij een misvatting. Het idee van Keynes was juist om op anti-cyclische wijze het "boom-bust" karakter van een "vrije markt" economie tegen te gaan. Althans dat heb ik ooit zo geleerd op school... Dat betekent toch dat in tijden dat de economie krimpt de overheid zou moeten stimuleren, maar als de economie groeit, en vooral te snel groeit de overheid juist af zou moeten remmen om op deze manier de inflatie tegen te gaan? Het zogenaamd Keynesiaans denken heeft in het verleden een slechte naam gekregen, volgens mij, omdat politiek gezien het stimuleren van de economie beter te verkopen is dan het afremmen van de economie. Lijkt mij een duidelijk voorbeeld waarin de politieke agenda de bestuurlijke agenda tegenwerkt. Wij willen altijd groei, en vinden dat dus een rechtvaardiging om de overheid te bewegen vooral te blijven stimuleren in de economie. Dit is precies wat er gebeurde tijdens de jaren '90, waarin de economie floreerde, maar tegelijkertijd de overheid grote infrastructurele projecten heeft opgezet als de HSL, betuwelijn (de effectiviteit van die projecten is dan weer voer voor discussies) en ook de huizenmarkt werd veel te veel gestimuleerd o.a. door het in stand houden van de HRA. Het neoliberale idee dat de inflatie in bedwang moet worden gehouden is tijdens de jaren '90 en de zero's totaal mislukt als je kijkt naar de ontwikkeling van de huizenprijzen. Als dat geen inflatie is, dan weet ik het niet meer. De overheid opereerde onder politieke druk volledig cyclisch en riep hiermee precies die problemen over de maatschappij af die Maynard Keynes juist wilde voorkomen. De overheid had in de jaren '90 de winst van de economische groei moeten afromen (via belastingmaatregelen), om op deze manier de staatsschuld verder af te lossen dan nu gebeurd is. Dan had de overheid veel meer speelruimte gehad om de economie te stimuleren op het moment dat het nodig zou zijn (zoals nu). En die grote infrastructurele projecten hadden ze best mogen bedenken (kost immers jaren), maar zij hadden kunnen wachten met de uitvoering totdat de economie echt een stimulering nodig zou hebben. Op die manier zou de conjunctuur ongetwijfeld nog steeds bestaan, maar zou het zich beperken tot het rijzen en dalen van heuvels i.p.v. boom-bust, en zouden we nu i.p.v. een crisis slechts met een neergaande conjunctuur te maken hebben gehad.

1 Reactie
ThomasCoolColignatus
ThomasCoolColignatus10 jul. 2013 - 10:55

@Marc Kaptijn: "Het valt mij ook op dat continu (niet alleen in dit artikel) "Keynesiaans" wordt afgeschilderd als een economie waarin de overheid alleen maar stimuleert. Dit is volgens mij een misvatting. " Mee eens. Mijn excuses, ik had beter "vulgair-keynesiaans" kunnen schrijven. Keynes is inderdaad veel rijker dan alleen stimuleren. PM. voor het begrip van mijn analyse adviseer ik om ook op mijn website te kijken, en niet alleen op Joop.nl.