Engelstalig onderwijs heeft geen meerwaarde

In 2018 wil de Erasmus Universiteit helemaal tweetalig zijn. Engels en Nederlands staan dan op gelijke voet. Alle medewerkers worden de komende tijd aan een taaltest onderworpen. Wie onvoldoende Engels spreekt, moet een bijspijkercursus doen. Zonder uitzondering.

Zulke uitzonderingen bestaan er wel voor wie het Nederlands niet machtig is: voor wetenschappelijk personeel en onderzoekers wordt een uitzondering gemaakt, aldus het universiteitsblad Erasmus Magazine. De universiteitsraad  – zo lezen wij bovendien – vergadert al in het Engels. Dat is niet uitzonderlijk: het schijnt dat het college van bestuur van de Universiteit Limburg al jaren in die taal zit te brabbelen.

Het invoeren van Engels als voertaal typeert het soort managers dat tegenwoordig in het hoger onderwijs de dienst uitmaakt. Ze hebben gelezen dat internationalisering van onderwijs en onderzoek belangrijk zijn, omdat je anders als instelling achterop raakt en daarom voeren ze het Engels maar in. Dat is immers een wereldtaal. Als die docenten ophouden met in dat provinciaalse Nederlands college te geven, dan kan de hele wereld het immers volgen.

Niets is minder waar. Wie aan een internationaal gezelschap college geeft, kan niet zomaar zijn lesmateriaal omzetten. Die moet rekening houden met de zeer verschillende achtergronden van zijn studenten. Anders wordt het verhaal onbegrijpelijk en op zijn best irrelevant.  Dat een universiteit onderwijs in het Engels aanbiedt is nuttig als er veel buitenlandse studenten een cursus bezoeken, maar het is absurd om de moedertaal terzijde te schuiven als er alleen maar Nederlanders in de zaal zitten en – geloof mij – dat is heel, heel erg vaak het geval. Onderwijs in de moedertaal is altijd superieur, omdat zowel de docent als de studenten nuances aan kunnen voelen die verloren gaan als er een aangeleerde taal wordt gebruikt, waarvan alle betrokkenen maar enkele duizenden woorden kennen. Je kunt die prijs betalen als je werkelijk een internationaal gezelschap voor je hebt, maar anders zijn de gevolgen alleen maar contraproductief. Het is net zo absurd om uit misplaatste internationaliseringsgedachten in het Engels te gaan vergaderen. Dat komt de kwaliteit van de besluitvorming niet ten goede.

Tegelijkertijd neemt de kennis van de vreemde talen in Nederland sterk af. Tot in de jaren zeventig vond geen student het vreemd als er op de leeslijst van verplichte boeken werken in het Duits of het Frans figureerden. Daar hoef je tegenwoordig niet meer aan te komen. Het werk van vooraanstaande Franse of Duitse geleerden bereikt Nederland vaak pas als een of andere Amerikaan zich verwaardigt heeft hun werken te vertalen. Dat is bijvoorbeeld met Foucauld zo gegaan. Tegenwoordig hebben de meeste studenten vanwege de eenzijdige focus op het Engels alleen maar toegang tot Britse en Amerikaanse wetenschappelijke literatuur. De rest van de wereld blijft voor hen letterlijk een gesloten iPad. Als de colleges van bestuur het Nederlands hoger onderwijs echt willen internationaliseren, dan moeten ze dat probleem aanpakken: de geringe kennis van Frans en Duits bij de jonge generatie van tegenwoordig. En dan doe ik er Spaans en Portugees maar bij. Ook stel ik vast dat Russisch, Hindi, Chinees en Arabisch alleen nog maar op geïsoleerde uithoeken in het onderwijs worden gedoceerd.

Internationalisering is heel wat anders dan per decreet afkondigen dat er voortaan Engels zal worden gesproken en geschreven. Dat betekent het scheppen van een internationale onderwijs- en onderzoekscultuur. Dat heeft meer met mentaliteit te maken dan met taal.

En natuurlijk is het een goed idee Engelstalig onderwijs te organiseren dat ook inhoudelijk is toegesneden op een internationaal publiek, maar geen buitenlandse student schiet er veel mee op als hij moet aanschuiven bij een college waar zowel de docent als de studenten het Engels maar matig beheersen en in een soort Dunglish proberen hun gedachten geordend voor het voetlicht te brengen.

Van Engels spreken wordt het Nederlands hoger onderwijs niet internationaler. Integendeel misschien.