Engels leer je door Engelse les niet door les in het Engels

Volgens een onderzoek van de Volkskrant wordt zestig procent van de academische cursussen niet meer in het Nederlands gegeven. In plaats daarvan hanteert men een soort Engels of liever gezegd verscheidene soorten Engels, dat van de docent en dat wat bij de studenten voor Engels doorgaat. Beide partijen zullen er grote moeite mee hebben om de precisie te bereiken die voor een wetenschappelijk betoog noodzakelijk is want dat lukt eigenlijk alleen in je moedertaal. Geen wonder: als je in een vreemde taal zesduizend woorden uit je geheugen kunt vissen, ben je al een hele baas.

Natuurlijk komt hierop de reactie dat veel wetenschap in wiskundige formules wordt weergegeven maar dat is het verweer van de brigade steenkolenengels. Dat zouden ze wel willen. Op zich komt het overal ter wereld voor dat academisch onderwijs standaard in het Engels gegeven wordt waar dat juist niet de moedertaal is. Dat zijn dan meestal voormalige Britse koloniën die voor de lieve vrede Engels als officiële taal hebben aangehouden omdat het politiek onverkoopbaar is één stamtaal boven de andere te verheffen. Om dezelfde reden wordt er in weer andere, meest Afrikaanse, landen in de collegezaal Frans gesproken.

Vreemdetalenonderwijs op een zijspoor Dat is dan een Frans of een Engels dat op een veel hoger niveau staat dan wat de gemiddelde Nederlander ervan bakt. Het vreemde talenonderwijs is op de middelbare scholen steeds meer op een zijspoor geraakt. De meeste leerlingen leggen alleen eindexamen af in het Engels. Dat spreken zij dan gemiddeld veel slechter dan een leeftijdgenoot uit India of de Filipijnen die op een goede, qua uitrusting en bemensing met het Nederlandse havo of atheneum vergelijkbare school heeft gezeten.

Dat in landen als India of de Filipijnen op de universiteit in het Engels gedoceerd wordt, leidt er toe dat veel talent verloren gaat omdat de ouders geen dure vooropleiding konden betalen. In Afrika is het van hetzelfde laken een pak. ‘t Is, om het in goed Nederlands te zeggen, hier een tikkeltje off topic maar het is nuttig om te weten dat dit een van de effecten is die met de heiligverklaring van het Engels als onderwijstaal wordt gesorteerd. Of dat in Nederland op het moment ook gebeurt, laat zich niet zomaar vaststellen. Toch: de mogelijkheid bestaat.

Primitieve taal Er wordt door sommige lieden beweerd dat het Engels zoals gesproken in Australië, Canada, de Verenigde Staten of Engeland geen maatstaf hoeft te zijn omdat de meeste geleerden uit de rest van de wereld zich behelpen met een soort wetenschappelijk pidgin , een primitieve taal die alleen voor bepaalde, meest zakelijke, contacten wordt gebruikt. Die gedachte is geruststellend. Je moet alleen niet verbaasd staan kijken als je in de internationale race om onderzoeksplaatsen dan door een Nieuw-Zeelander of een Amerikaan wordt weggeconcurreerd omdat die een geloofwaardiger voorstel indiende in correct, zeer precies en helder Engels met de punten en de komma’s op de juiste plaats. (Wist U dat de regels voor interpunctie in het Engels sterk van de Nederlandse verschillen, nee hè?)

Er is geen enkele reden om cursussen in andere talen dan het Nederlands te geven, tenzij ze expliciet voor een internationaal publiek worden georganiseerd, niet voor de vorm zoals te vaak maar in het echt. En als de studentenpopulatie niet voor een belangrijk deel uit Nederlandstaligen bestaat. In zulke internationaal aangeboden cursussen dienen de Nederlandse universiteiten het beste van het beste te bieden en hoge eisen te stellen aan de actieve en passieve kennis van het Engels bij de docenten. En ook bij de studenten. Het is zelfbegoocheling om te denken dat je beter aansluiting vindt op de mondiale academische netwerken door met elkaar lekker Engels te gaan zitten brabbelen. Dan leer je elkaar voornamelijk taalfouten. En je blijft even provinciaal. Een cursus wordt niet internationaal door de taal maar door de inhoud.

Urgentieprogramma Het is genoegzaam bekend dat de kennis van de vreemde talen aan de universiteiten op een veel lager peil staat dan de civitas academica en de omgeving geneigd is te geloven zoals zal blijken uit het gemakzuchtig commentaar dat hieronder zal volgen over hoe men het al dertig jaar voortreffelijk doet en dat sinds mensenheugenis geen bèta nog in het Nederlands promoveert. Er is dan ook een urgentieprogramma nodig om deze achterstand weg te werken. Dat doe je niet door in het Engels te doceren maar door Engels te doceren. Universiteiten hebben wel talenlaboratoria maar in het algemeen is hun capaciteit te gering. Het zou een erg goed idee zijn als het verslag doen en het mondeling presenteren van onderzoeksresultaten in het Engels een verplicht onderdeel zou worden van elke opleiding. Dat is dan een merkbare verzwaring van de studie als het effect wil sorteren maar die investering is wel nodig, als Nederland inderdaad een kennismaatschappij wil worden en als de universiteiten belangrijke spelers willen blijven in de internationale wetenschappelijke netwerken. Ondertussen dienen we de kwaliteit van het onderwijs beter door waar mogelijk in het Nederlands te doceren, de taal die studenten en docenten het best beheersen. (En het buitenlandse personeel? Laat dat vooral onderzoek doen)

Een gastcollege in het Engels kan dan best maar van vaste docenten dien je te eisen dat ze het Nederlands op een hoog niveau leren beheersen. Dat kan best als je bereid bent in een eerste klas cursus Nederlands te investeren. Dat is gewoon een onderdeel van goed werkgeverschap.

Andere talen Als we dan toch bezig zijn, kunnen we misschien ook de kennis van andere talen sterker dan tot nog toe bevorderen. Zodat we uit de eerste hand kunnen vernemen wat elders te berde gebracht wordt en we niet hoeven te wachten tot Britten of Amerikanen het laten vertalen: Chinees, Russisch, Turks, Arabisch, Urdu en Hindi liggen dan meteen voor de hand. Waarom is dat een noodzakelijke investering? Die talen worden gesproken in delen van de wereld waar men niet per se het beste met ons voor heeft. De kennis van andere Europese Unietalen is evenzeer belangrijk omdat Nederland daarmee een concurrentievoordeel krijgt. Wie denkt dat je met Engels in Duitsland tegenwoordig prima zaken kunt doen omdat men het daar ook spreekt, is een dief van zijn eigen portemonnee.

Ooit stonden goed opgeleide Nederlanders bekend om hun kennis van vreemde talen. Daarmee wekten zij in kuuroorden of badplaatsen en op wetenschappelijke congressen de bewondering en de verbazing van de buitenlandse relaties en collegae. Het wordt tijd dat ons land die positie terug verovert.

Nog een advies aan studenten met guts (ballen kun je niet meer zeggen nu het vooral meisjes zijn). Weiger een college in steenkolenengels te aanhoren. Loop weg. Staak. Leg de decaan en het college van bestuur uit waarom. Houd vol. Maak opnames van het gebodene en zet die als bewijs op het internet. Haal de media erbij. Voor het collegegeld dat je betaalt, voor de schuld die je opbouwt, mag het in orde zijn wat ze bieden.