Einde onafhankelijke rechtspraak in Turkije met ceremonie gevierd

Na de couppoging van 15 juli jl. ontstond een erg kunstmatig overkomende indruk van eenheid in Turkije. De oppositievoerende Republikeinse Volkspartij (CHP) en de Partij van de Nationale Beweging (MHP) leken opeens volledig verbroederd met de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP).

De hypocrisie droop er van af, want bij andere gelegenheden hebben parlementsleden van deze partijen elkaar letterlijk voor de kop geramd. Wat een poging tot staatsgreep door (onder andere) tot de Gülen-beweging militairen allemaal niet teweeg kan brengen.

HDP Alleen de pro-Koerdische Democratische Volkspartij (HDP) werd van de eenheid uitgesloten. Terwijl die partij zich toch ook geschokt toonde over de staatsgreep en Gülenisten heel wat hebben ondernomen om bij seculiere Koerden in Zuidoost Turkije de poten onder de stoel vandaan te zagen.

Wie weet gaan we binnenkort horen over banden tussen HDP-leider Selahattin Demirtas en de Gülen-beweging. Ik kijk nergens meer van op nu zelfs de uiterst seculiere krant Sözcü aan een onderzoek wordt onderworpen wegens vermeende betrekkingen met FETÖ.

What’s next? Artikelen in regeringsgezinde kranten over een vriendschap tussen Fethullah Gülen en Mustafa Kemal Atatürk, de stichter van Turkije en de grondlegger van het Turkse secularisme? Zoals ik zojuist al schreef, ik kijk nergens meer van op.

Opening juridisch jaar Gezien de scherpe tegenstellingen in de Turkse politiek zat het er al niet in dat al dit eensgezinde gedoe lang stand zou houden. De aanleiding tot het einde ervan werd gevormd door de ceremoniële opening van het juridische jaar op 1 september, die dit keer voor het eerst in het presidentieel paleis werd gehouden. President Erdogan hield daarbij een toespraak. Nooit eerder sprak een Turkse president bij de opening van het juridisch jaar. Erdogans voorgangers luisterden alleen.

De CHP beschouwde de locatie van de opening van het juridische jaar als een bevestiging dat het gedaan is met de onafhankelijkheid van de rechtspraak in Turkije. CHP-leider Kemal Kilicdaroglu was furieus, noemde het een schande en zijn partij weigerde bij de ceremonie aanwezig te zijn.

De Unie van Advocatenorden (TBB) sloot hierbij aan. Daar vond men het in strijd met de scheiding der machten om het juridisch jaar op het presidentieel paleis te openen. De weigering van de TBB is geen kleinigheid, want normaal gesproken houdt een vertegenwoordiger daarvan een toespraak bij deze gelegenheid.

Symboliek De ceremonie was geladen met symboliek. Toen de zaal door onder andere Erdogan, parlementsvoorzitter Kahraman en premier Yildirim betreden werd, kregen zij een staande ovatie van de aanwezige rechters en aanklagers. Die sloten ook nog eens hun mantel voor Erdogan, wat in Turkije als een teken van respect wordt beschouwd. Dat viel erg op, want om hun onafhankelijkheid symbolisch te benadrukken zitten op de mantels van magistraten doelbewust geen knopen.

CHP-volksvertegenwoordiger Sezgin Tanrikulu wond zich mateloos op: ‘Heb je ooit vertegenwoordigers van de rechtelijke macht gezien die zich opstellen als jaknikkers?’

Baas Dat de rechters voor Erdogan opstonden leidde ook op de sociale media tot veel verontwaardiging. Daar werden foto’s verspreid van Erdogan en de Amerikaanse president Obama. Daar kwam uit naar voren dat Amerikaanse rechters zitten terwijl ze naar Obama luisteren, terwijl ze in Turkije voor Erdogan gaan staan.

Die rechters hebben natuurlijk weinig keuze. Na de couppoging zagen ze meer dan 2700 collega’s van hun taak ontheven worden. Om ieder risico uit te sluiten dat hen een zelfde lot beschoren is staan ze op voor Erdogan en sluiten ze hun mantel, om aldus hun ondergeschiktheid aan hem te betuigen. Met dergelijk symboliek kunnen ze niet duidelijker maken dat de onafhankelijkheid van de rechtspraak – en daarmee de rechtsstaat – tot het verleden behoort, en dat er maar een man de baas is in Turkije.

De mislukte staatsgreep van 15 juli was heel erg, daar kan geen twijfel over bestaan; er zijn geen woorden voor. Maar moet daarom vergeten worden dat Erdogan een succesvolle greep naar de macht heeft gedaan ten aanzien van onafhankelijke staatsinstanties?