Joop

Eenzaamheid is dodelijk

  •    •  
06-01-2016
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
209 keer bekeken
  •  
eenzaam_300
Over hoe een sociaal isolement direct effect heeft op je lichaam
Mensen zijn groepsdieren. Isoleer ze en ze kwijnen weg. Je ziet het bij baby’s die geen aandacht krijgen: ze sterven. Je ziet het bij mensen wier levenspartner overlijdt: de kans op dementie verdrievoudigt. Je ziet het bij mensen die via de pensioengerechtigde leeftijd uit hun sociale netwerken wegvallen: snel nemen allerlei klachten toe.
Er ligt een eenvoudig principe aan ten grondslag: als je bepaalde functies van de mens niet meer onderhoudt dan verdwijnen ze. Je geheugen gaat achteruit omdat in je gesprekken bepaalde onderwerpen wegvallen en de ‘anderen’ geen beroep meer doen op wat jij allemaal in je hersenen hebt opgeslagen. En dan verdwijnt het. Je wordt vergeetachtig zeggen mensen tegen je. Nee, niemand doet er nog een beroep op.
Er zijn heel wat serieuze onderzoekers geweest, die de relatie tussen eenzaamheid en slechtere gezondheid hebben aangetoond, maar het leek wel of niemand er echt naar wilde luisteren. Dat het echter wel degelijk een reden tot bezorgdheid is en nog veel verder gaat dan we dachten wordt onderstreept door de uitkomsten van een onderzoek die onlangs verschenen in PNAS. Die stomme afkortingen ook: PNAS staat voor Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. En daarin staat te lezen: Sociaal isolement heeft direct effect op processen in je lichaamscellen. Het grijpt in op je biologie en het is dus niet uitsluitend iets dat empathische artsen bedacht hebben en het vooral moet hebben van observerend onderzoek. Nee, het is echt waar: eenzaamheid is dodelijk.
De onderzoekers keken naar cel processen in witte bloedcellen. Die cellen zijn erg belangrijk voor het menselijk immuun stelsel. Ze Daar wordt een beroep op gedaan bij ontstekingsprocessen en dat zijn lang niet altijd hevige infecties met hoge koorts. Nee, we hebben steeds meer te maken met zogenaamd subklinische chronische ontstekingsprocessen, verstoringen van ons metabole systeem. Subklinisch wil zeggen dat we ze niet opmerken en metabole verstoringen zijn vaak terug te voeren op veranderingen in leefwijzen, zoals een toename van ontstekingsfactoren door te veel witte vetcellen in onze buiken en door cholesterolplakken.
En ja hoor, toen de onderzoekers keken naar die cel processen bij eenzame mensen en geïsoleerde apen zagen ze dat er minder opdracht was vanuit de genen om stoffen te maken om de witte bloedcellen op gang te krijgen. Ik probeer het hier wat simpel te beschrijven, maar voor wie het in zijn volle wetenschappelijke subtiliteit wil lezen: er was toegenomen expressie van genen die betrokken zijn bij ontstekingen en een verminderde expressie bij genen betrokken bij antivirale reacties in het lichaam.
Als in het verloop van de tijd werd gekeken konden de onderzoekers voorspellen hoe eenzaamheid dit proces steeds erger maakte en sociale steun en netwerken een gunstig effect hadden. Ze zagen ook hoe het effect had op een toegenomen bloeddruk.
Alles bij elkaar opgeteld ontstaat er een grimmig beeld: eenzaamheid is bijna even dodelijk als roken. Sociaal isolement zorgt voor een veel grotere kans op voortijdig sterven dan overgewicht of een gebrek aan lichaamsbeweging.
Het confronteert ons met een veelheid aan filosofische vragen. Bijvoorbeeld is dit het gevolg van een steeds individualistischere samenleving, waar bepaalde mensen buitengesloten worden? Of is het een zachtaardig evolutionair systeem om het lijden van eenzame mensen wat te bekorten?  Ik weet het niet en kijk liever naar de praktische vragen die het oproept. Daar houden politici namelijk erg van. Kost eenzaamheid onze samenleving niet heel erg veel? We maken ons druk over overgewicht omdat het de samenleving meer dan 5 miljard euro per jaar kost. Zoals ik het nu bekijk kost eenzaamheid de samenleving dus nog veel meer. Misschien is het beleid om iedereen zo lang mogelijk thuis te houden en tegelijkertijd de zorg afbouwen zodat de mantelzorg alles overneemt – en een op de drie mantelzorgers kan het vaak zelf niet meer aan en reageert zijn boosheid op een of andere manier af op de eenzame oudere – wel helemaal niet zo’n goed idee.
Misschien is het veel en veel slimmer om aantrekkelijke appartementen met gedeelde faciliteiten te ontwikkelen, zodat die witte bloedcelletje het nog een tijdje goed blijven doen. En misschien moeten we af van het idee dat het pensioen een zegen is omdat je dan niet meer hoeft te werken, maar dat het voor veel mensen gewoon een doodsvonnis betekent. Het zijn maar vragen natuurlijk, maar wat is onderzoek waard als het geen vragen oproept?
We weten het al een tijd zeker: eenzaamheid vergroot de kans op sneller overlijden. Het is een epidemie die heel wat groter is dan problemen waar we ons meestal druk over maken. Laten we het woord SAMENleving een nieuwe betekenis geven.
Cc-foto: Rob.
Delen:

Praat mee

Heb je een vraag, suggestie of wil je gewoon iets kwijt? Dat kan hier. Lees onze spelregels.

avatar

Reacties (11)

Opinius
Opinius8 jan. 2016 - 15:39

Beste Iwan, Wellicht is het niemand in die hoog ontwikkelde neurologische harsens opgekomen dat: het wellicht interessant zou zijn dat dementie (vergeten wat met kort geheugen begint) daar ook te beginnen. Wat gebeurde daar? je betogen over eenzaamheid,.. dementie versus actuele samenleving - in de houding naar ouderen etc. Men zou als ouderen toch spontaan willen vergeten......

lembeck
lembeck8 jan. 2016 - 14:43

Die appartementen met gedeelde faciliteiten zijn er al, Ivan. Maar dan wel in wooncoöperaties waar mensen milieubewust zijn. Hier bv: http://www.iewan.nl/ Alleen zijn kan schadelijk zijn, als mensen erdoor weg kwijnen. Dat is niet altijd het geval. Wat Bart hieronder beschrijft zijn er mensen die liever alleen zijn vanwege religieuze en/of spirituele redenen en vergeet de mensen met een psychiatrische stoornis niet, zoals schizofrenie en diverse vormen van autisme, maar ook HSP'ers en HSP'ers die voor een deel ook te maken hebben met Asperger. Voor deze mensen kan alleen zijn juist goed zijn. Je hebt het over echte eenzaamheid. Dat verschil zie ik wel om me heen. Omdat ik zelf HSP ben en niet eenzaam wil worden, werk ik als vrijwilligster in het bestuur van een huurdersvereniging. Dat zorgt ervoor dat ik dagelijks contacten heb via de mail en ze verder elke maand zie bij de maandelijkse vergadering. Tussendoor komen allerlei andere bijeenkomsten, cursussen en 'café's' voor waar ik naar toe ga om mijn kennis te vergroten. Toch heb ik soms ook even last van een gevoel van eenzaamheid. Zoals met Oud&Nieuw, toen ik het even wat lastiger had. Nu nog ben ik nog maar net gepensioneerd en ik hoop dit vrijwilligerswerk nog jaren te mogen en kunnen volhouden. Niet alleen ben ik er niet meer eenzaam door, maar merk ik dat mijn geheugen weer steeds beter gaan werken. Dat was achteruit gegaan door de enorme stress van het moeten leven van een bijstandsuitkering. Nu merk ik dat ik nieuwe verbindingen maak en meer en meer plezier in mijn leven begin te krijgen. Lachen is heel erg goed voor mensen. Veel lachen kan zelfs genezend werken. In ieder geval helend. Het punt is inderdaad hoe je de eenzame mensen vindt. Hoe herken je ze en hoe benader je ze? En willen ze dat wel? Er zijn veel initiatieven om mensen uit hun eenzaamheid te halen, maar in hoeverre ze succesvol zijn weet ik niet. Ook niet, of deze initiatieven er nog zijn, omdat gemeenten minder geld krijgen vanuit Den Haag en zulk soort zaken vaak laat liggen, of erger: de subsidie terughaalt. Hoe vertel je de politiek, lokaal, provinciaal en landelijk dat bepaalde vormen van eenzaamheid wel eens heel duur kunnen uitpakken? En wat zal hun reactie worden? Meer euthanasie? Dat klinkt hard, ja... maar daar ben ik wel beducht voor.

[verwijderd]
[verwijderd]8 jan. 2016 - 7:53

--- Dit bericht is verwijderd —

1 Reactie
José
José10 jan. 2016 - 15:42

Voor allen die houden van de eenzaamheid: . https://m.youtube.com/watch?v=jgaUdyhPars

anjojans
anjojans7 jan. 2016 - 14:58

Vanavond op BBC "Age of Loneliness....

Piet de Geus
Piet de Geus7 jan. 2016 - 4:46

"Het confronteert ons met een veelheid aan filosofische vragen." De eerste vraag die het bij mij oproept is wat we doen met deterministen als Schwaab (een waardig opvolger van de terecht verguisde Buikhuizen die in de traditie van de eugenetici stond, dat had Hugo Brand Cortius goed gezien) met zijn: wij zijn ons brein. Want wat is dat brein dan precies? Een blauwdruk die in de genen is vastgelegd? Externe factoren blijken keer op keer een enorme invloed te hebben op ons brein. Dat blijkt alleen al uit het feit dat na een hersenbeschadiging andere delen van de hersenen in staat zijn om taken van het beschadigde deel over te nemen. Het blijkt er ook uit dat niet iedereen met een genetische zwakte (wie heeft dat niet?) daar ook het slachtoffer van wordt: wie een aanleg voor verslaving heeft hoeft niet aan die verleiding toe te geven door alcoholist of obees te worden. Onze hardware legt ons beperkingen op maar een enkeling nagelaten die het wel erg slecht heeft getroffen vormt dat geen enkel excuus om er maar niets van te maken. Zowel jijzelf (doe desnoods de MAX geheugentrainer in plaats van weg te zakken in dementie) als je omgeving heeft alle ruimte om het er maximale uit te halen. Zo lang de gemiddelde mens maar een fractie van zijn capaciteiten gebruikt is determinisme slechts een excuus voor karakterzwakte. En onder karakterzwakte valt ook het bewust opzoeken van een omgeving die je beperkt in plaats van je te stimuleren, want niets is zo makkelijk als bevestiging zoeken dat je er werkelijk niets aan kunt doen dat je bent zoals je bent. Wie dat wil weet altijd wel een krabbenmand te vinden. Anderzijds is het 'eigen schuld dikke bult' net zo goedkoop. Voordat je dat kunt zeggen moet je er op zijn minst voor zorgen dat jij en de jouwen een omgeving vormen die mensen zoveel mogelijk stimuleren om het maximale uit zichzelf te halen. Wat op zich al een mate van geduld en begrip vraagt die niet altijd op te brengen valt. Maar dat is wel waarin echte winst te halen valt, omdat de meeste mensen met problemen zich ruimschoots binnen het maximum van wat ze hardwarematig zouden kunnen bereiken bevinden. Om dan de genen en de hormonen maar te manipuleren is niets anders dan dementerenden bij gebrek aan werkelijke interesse maar een knuffelrobot geven in plaats van echte aandacht.

3 Reacties
lembeck
lembeck8 jan. 2016 - 14:44

Waarom verbaast het me niet dat je het weer vooral legt bij: Karakter zwakte en niet verder kijkt dan je neus lang is?

Opinius
Opinius8 jan. 2016 - 15:50

Mensen worden versneld dement ,bij gebrek aan empathisch vermogen uit hun omgeving,ze vereenzamen omdat zij geen bijdrage meer leveren aan het "nationaal product" worden daaruit niet meer erkend zelfs door hun kinderen-met 2 auto's en een wurgende hypotheek .Ze moeten maar een max geheugentrainingstest doen. Jij bent toch niet meer te redden de Geus ,.in jouw kort geheugen.

Piet de Geus
Piet de Geus8 jan. 2016 - 18:27

"Waarom verbaast het me niet" Omdat je zo narcistisch bent dat je niet verder kijkt dan dat ene stukje dat uitgerekend op jou betrekking heeft.

Minoes2
Minoes27 jan. 2016 - 1:22

Yvan weer een interessant stuk. Ik denk dat dat best eens kon kloppen gezien vanuit de praktijk. Vroeger werd ook vaak gezegd dat mensen dan letterlijk 'verpieterden'. Ik denk ook dat het onzin is dat het kabinet zegt m.b.t. beleid t.a.v. ouderen en zieken; "Dit is wat mensen willen, zolang mogelijk thuis blijven wonen" Alhoewel een terechte opmerking denk ik dat ze dat geheel naar eigen voordeel toe interpreteren, dat mensen iets heel anders bedoelen met zo lang mogelijk in het eigen huis blijven wonen. Dat zeggen ze nl. met de nadruk op 'zolang mogelijk', in de wetenschap dat de mogelijkheid bestaat dat als de omstandigheden veranderen en het 'niet meer mogelijk cq. wenselijk is' men de keuze kan maken voor samenwonen in een verzorgingshuis of anderszins, in het besef dat er voorzieningen en mogelijkheden voorhanden zijn in het geval dat... Dat is iets geheel anders dan gedwongen worden alleen in je eigen huis te blijven als het onmogelijk is of onwenselijk omdat er geen andere mogelijkheden meer zijn. Dit veelal m.b.t. oude en zieke mensen. Ik heb ook nooit begrepen dat de overheid dit zo gemakkelijk kon verkopen zonder ook maar enige kritiek of weerwoord daarop van pers en organisaties. Men paste dit geheel bewust aan aan de wens van de overheid zelf om bezuinigingen hierop te realiseren door voorzieningen af te bouwen. Ook op andere vlakken denk ik dat het zou kunnen kloppen vanuit de praktijk gezien, denk hierbij ook aan alleenstaande moeders, werkelozen, wao-ers. Vergeet niet dat als je je werk verliest er heel veel sociale contacten verloren gaan en niet enkel die van collega vrienden. Zeker als je weinig meer te besteden hebt en niet meer kan meedoen met de meute.

1 Reactie
lembeck
lembeck8 jan. 2016 - 14:45

Dank Minoes. Duidelijk en de spijker op de kop.