Een vergeten politieke moord
Jeruzalem: hier is God wreder
Dan hij in één stad is geweest
De Klaagmuur: ik buig mijn hoofd neer
in een gebed dat beeft en vreest
Jacob Israël de Haan
De 'moeilijkheden' in Palestina begonnen na de stichting van de staat Israël in 1948 zo leest men strijk en zet. Maar dat is niet juist. Ze stammen van veel eerder. Omdat in te zien moet men zijn aandacht richten op een vergeten politieke moord… op een BN-er.
6 Mei 2002 werd Pim Fortuyn op het Mediapark in Hilversum omgebracht door de radicale milieuactivist Volkert van der G. Het was de eerste politieke moord op een Bekende Nederlander (BN-er) sinds tijden. Al snel gevolgd door nog een politieke moord, die op de filmregisseur en eveneens Bekende Nederlander Theo van Gogh op 2 november 2004 in de Amsterdams Linnaeusstraat door de moslimfanaat Mohammed Bouyeri. Daarvoor was al decennia geen politieke moord in Nederland geweest, zo wordt daar dan steeds trouwhartig bij vermeld.
Als laatste politieke moorden voorafgaande aan die op Fortuyn en Van Gogh worden dan genoemd de lynchpartij op de gebroeders De Wit in Den Haag door een woeste menigte op 20 Augustus 1672 en de gerechtelijke moord op 13 mei 1619 op Johan van Oldebarnevelt. Men kan inderdaad de gebroeders Johan en Cornelis De Wit en Johan van Oldenbarnevelt gerust de BN-ers van hun tijd noemen.
Maar... dat er tussen hun moord en die van Fortuyn en Van Gogh geen politieke moord op een BN-er heeft plaats gevonden, dat is niet zo. Die heeft het wel degelijk. Een moord die zeker zoveel stof deed opwaaien in zijn tijd, als de moorden op Fortuyn en van Gogh in de onze. Waarschijnlijk heeft het ongenoemd blijven van deze politieke moord er mee te maken dat dat plaats van het misdrijf niet in Nederland was, maar in Palestina.
Ik heb het hier over de moord op Jacob Israël de Haan in Jeruzalem op 30 juni 1924. De schrijver Jacob Israël de Haan, broer van de eveneens bekende schrijfster Carry van Bruggen, was een zeker BN-er in zijn tijd. Zijn boek met schetsen over de Amsterdamse wijk ‘de Pijp’ in 1904 , De Pijpenlijntjes had hem zelfs berucht gemaakt. Omdat daar een homoseksuele verhouding in voor komt. Vèr voor Gerard Reve dus. De goegemeente reageerde geschokt. De schrijver werd gedwongen te stoppen met lesgeven en werd de SDAP uitgezet. In 1908 deed De Haan niettemin er nog een schepje bovenop. In Pathologieën, de ondergang van Johan Vere de Witt wordt zelfs een homoseksuele verhouding met sadomasochistische inslag beschreven.
De Haan was in zijn tijd een erkend dichter. Ook nu nog. Lettrè Gerrit Komrij stelde een Bloemlezing uit De Haans gedichten samen: Ik ben een jongen te Zaandam geweest. In zijn Inleiding rekent Komrij De Haan tot de grootsten in de Nederlandse Dichtkunst. Dat is misschien wel wat veel gezegd, maar het is zeker waar dat van De Haans (omvangrijke) reeks kwatrijnen, er velen zijn, die niets van hun oorspronkelijke kracht verloren hebben. Zie bovenstaand kwatrijn over de Klaagmuur.
Komrij’s interesse in De Haan had zeker te maken met hun beider grote belangstelling voor persoon en werk van Oscar Wilde. De Haan bezoekt zelfs de gevangenis van Reading Goal, waar zijn literair idool Oscar Wilde zijn straf had moeten uitzitten wegens het verrichten van homoseksuele handelingen, in Wilde's tijd strafbaar in de UK.
Bekend is ook De Haans boek over zijn tocht langs Russische gevangenissen in 1918. Want De Haan was in zijn tijd behalve dichter ook een vooraanstaand strafrechtjurist en criminoloog.
Jacob Israël de Haan maakte zich in toenmalig Palestina, waar hij correspondent was voor het Algemeen Handelsblad, in zionistische kring niet geliefd door op te komen voor een gelijkwaardige behandeling van de Arabische bevolking. Hij woonde daarom ook ostentatief in de Arabische wijk van Jeruzalem.
Door de zionistische organisatie Hagana werd hij daarom geliquideerd op 30 juni 1924. Op bevel van Itzak Ben Zwi, de latere (ná Ben Goerion) president van Israël (1952-1963).
In 1992 wijdde Emile Fallaux een TV-documentaire aan de zaak De Haan, ‘Het einde dat men niet keren kan’,waarin Fallaux de man, die de drie dodelijke pistoolschoten op De Haan loste, wist te interviewen. Zijn naam: Avraham Tehomi, toen inmiddels een 89-jarige zakenman in Hongkong.
Praat mee
Reacties (23)
Goed dat er aardacht is voor de mandaat-periode in Palestina, in het interbellum. Het was het voorspel van de grootschalige etnische zuiveringen in 1948, en het daarop volgende apartheidsregime. Toen werden Palestijnen ook al onderdrukt. Hun recht op zelfbeschikking werd ondergeschikt gemaakt aan een Joods Nationaal Tehuis, net zoals het nu ondergeschikt is aan de Joodse staat. Een jarenlange opstand tegen de Britse bezetters werd wreed neergeslagen. Groot Brittanie is nog geen haar beter overigens, gezien Sunaks schaamteloze steun aan het apartheidsregime uitsprak.
Ik kende de geschiedenis van de heer De Haan niet, de documentaire lijkt me interessant. Kleine kanttekening: De moorden op de gebroeders de Witt, van Oldebarnevelt, Fortuyn en Van Gogh vonden plaats op Nederlands grondgebied, de moord op De Haan niet. Er zijn wel meer BN' ers in het buitenland vermoord. voornamelijk journalisten: https://t.ly/WxZhr
Zojuist onderstaande documentaire bekeken. Het is even uitzitten, bijna 2 uur, maar het is de moeite waard, het geeft een prachtig beeld van het leven en tijdsbeeld van De Haan, de oorsprong van de staat Israël, het verschil tussen orthodoxe joden en zionisten, plus een interview met de toen 89-jarige moordenaar. https://vimeo.com/112696674
Dank voor de tip. Prachtige documentaire. Bizar dat de moordenaar van De Haan nog steeds trots is op zijn daad en er zo achteloos over vertelt.
De zeer getalenteerd en veelzijdige Jacob Israël de Haan, broer van Carry van Bruggen, was mij bekend. Van Avraham Tehomi (1903 - 1991) afkomstig uit Odessa daarentegen had ik nooit gehoord. Schatrijk overleden. Geen woord over de moord: https://www.jewishvirtuallibrary.org/avraham-tehomi
De Haan is een held in de ultra-orthodoxe joodse gemeenschap in Israël, omdat die ook anti-zionistisch zijn. Om maar weer aan te geven hoe complex dat land is.
Hij veranderde van Zionist tot anti-Zionist op basis van zijn ervaringen ter plekke.
Niet alle orthodoxe joden zijn anti-semitisch. In tegendeel zelfs, veel kolonisten zijn juist orthodoxe joden die het als hun heilige plek zien daar te gaan worden en heel Israel weer joods te maken.
Beetje slordig commentaar, Volrin, met een stuk of drie 'tik'-foutjes. Ik neem aan dat je met anti-semitisch anti-zionistisch bedoelt. En dan klopt jouw verhaal mijns inziens wel. Voor de goede orde: je hebt dus zo'n drie stromingen binnen Israël: de (ultra-) orthodoxen, de seculiere zionisten en de religieuze zionisten. Merkwaardig genoeg begin ik zo langzamerhand steeds meer waardering te krijgen voor de ultra-orthodoxen, van wie de staat Israël helemaal niet zo nodig lijkt te hoeven.
[' In tegendeel zelfs, veel kolonisten zijn juist orthodoxe joden die het als hun heilige plek zien daar te gaan worden en heel Israel weer joods te maken.'] Helemaal waar. En daar begint het probleem. Deze orthodoxe joden richten hun leven in naar de wetten en leefregels van hun 4000 jaar oude "heilige schriften". Zij beschouwen zichzelf als het "Uitverkoren Volk" en ontlenen daaraan het eigendomsrecht van hun "Beloofde Land". Op basis hiervan zijn zij hun oudtestamentische genocide op de daar al langer wonende broedervolken (Anno nu de Palestijnen), die begon met de val van Jericho in het vruchtbare Jordaandal heropgestart. En zij zullen niet rusten voordat alle Palestijnen dood of verjaagd zijn. Tenzij zij hardhandig tot stoppen gedwongen worden.
PS Natuurlijk zijn er ook nog andere groepen Israëli, zoals bijvoorbeeld seculiere niet-faniek Joodse inwoners die het i.h.a. vreselijk vinden en zich verzetten tegen wat de Palestijnen wordt aangedaan. (PPS Mogelijk verschijnt mijn reactie eerder dan een eventuele correctie van jouzelf.)
@Eric Idd wat typfoutjes door kleine toetsenbord van telefoon icm auto correct.
@Volrin - orthodox is geen ultra-orthodox. @Eric - misschien toch een keer wat meer in verdiepen. Of de film Unorthodox kijken. De ultra-orthodoxen willen wel degelijk een staat Israël, maar pas als de Messias komt. Nu profiteren ze van de staat Israël zonder iets bij te dragen; ze werken nauwelijks, gaan niet in dienst en zorgen ervoor dat vrijzinnige joden in veel opzichten geen vrijheid hebben omdat er geen scheiding is tussen staat en religie. En zoals Eric al schrijft zijn er meer stromingen. Gewone religieuze joden en seculiere joden bijvoorbeeld, zoals Yuval Noah Harari. Of de geweldig getalenteerde zanger Idan Raichel die samen met arabische artiesten optreedt. Ook dat is Israël.
@Eric De ultraorthodoxe joden zijn misschien minder zionistisch, maar het lijkt me een gruwel. Alleen maar joodse theologie studeren, afhankelijk van de staat of van de vrouwen, die natuurlijk ondergeschikt zijn.
@Beisser Ook jij maakt ten onrechte geen verschil tussen orthodoxe joden en religieus zionisten. https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Religieus_zionisme
Bij de ultraorthodoxe joden werkt de man niet maar moet de vrouw de kost zien te winnen. Uiteraard is zij wel ondergeschikt aan de man en moet ze bovendien veel kinderen krijgen. Het armoedecijfer onder de orthodoxen is ook bovengemiddeld hoog. Enkelingen proberen de weg naar buiten te vinden. https://www.nrc.nl/nieuws/2022/07/28/voor-ultraorthodoxen-in-israel-schuurt-het-op-de-werkvloer-a4137654
@Middenman "@Volrin - orthodox is geen ultra-orthodox. @Eric - misschien toch een keer wat meer in verdiepen. Of de film Unorthodox kijken. De ultra-orthodoxen willen wel degelijk een staat Israël, maar pas als de Messias komt. Nu profiteren ze van de staat Israël zonder iets bij te dragen; ze werken nauwelijks, gaan niet in dienst en zorgen ervoor dat vrijzinnige joden in veel opzichten geen vrijheid hebben omdat er geen scheiding is tussen staat en religie." Orthodox betekent je streng aan de regels van het geloof, meestal in de vorm van tekst, houden. Niet één specifieke stroming binnen het geloof. De settlers die het als hun heilige plicht zien te koloniseren zijn net zo ultra orthodox als degenen die er tegen zijn. Ze interpreten de regels waarin ze zich vastbijten anders, maar ze zijn daar beide net zo fanatiek en rechtlijnig in. "En zoals Eric al schrijft zijn er meer stromingen." Aangezien ik nooit anders heb beweerd is dit deel van uw reactie een non-sequitur op zijn best en een stropop aanval op zijn slechtst. " Gewone religieuze joden en seculiere joden bijvoorbeeld, zoals Yuval Noah Harari. Of de geweldig getalenteerde zanger Idan Raichel die samen met arabische artiesten optreedt. Ook dat is Israël." Nogmaals, niet iets dat ik ooit ontkent of anders beweerd heb, dus die stropop mag u zelf verbranden.
@Eric "Ook jij maakt ten onrechte geen verschil tussen orthodoxe joden en religieus zionisten." Die twee begrippen sluiten elkaar niet uit. Niet in de praktijk en niet in de werkelijkheid. Zie hier: https://www.jewishvirtuallibrary.org/ultra-orthodox-settlements-in-the-west-bank https://www.timesofisrael.com/activists-establish-first-ultra-orthodox-illegal-west-bank-outpost/ "Rotman listed several reasons why the activists had decided to establish the new outpost, including the religious commandment in Jewish law to settle the land of Israel."
Eric Minnens ['@ Beisser Ook jij maakt ten onrechte geen verschil tussen orthodoxe joden en religieus zionisten. '] Dat is niet meer dan een graadverschil. Doet er niet toe. Waar het om gaat is dat "de kerk", in dit geval "de sjoel", het geloof in en de gehoorzaamheid aan een "Alziende, Alwetende, Almachtige" externe autoriteit de integriteit, de medemenselijkheid, de redelijkheid, kortom, de menselijke moraliteit verdrongen heeft en vervangen door een nietsontziende, agressieve, destructieve machtswellust en hebzucht, waardoor een relatieve minderheid de politiek heeft kunnen kapen en al deze ellende heeft veroorzaakt.
@Volrin Hier heb ik (voorlopig?) niet van terug en ik zal dan ook de raad van @Middenman opvolgen en mij verder verdiepen. (Goede raad voor iedereen trouwens.)(Ik doe dat -mijn hele leven al- met een zekere weerzin, dat ondoorgrondelijke kutconflict ook... Dus ik beloof niet dat ik daar vandaag reeds mee verderga...) 🙄
een mooie opfrisser voor het geheugen dat zo broodnodig is om niet in simpel zwartwit denken te vervallen, dank je wel
Ik weet niet waar de auteur dit: "De 'moeilijkheden' in Palestina begonnen na de stichting van de staat Israël in 1948 zo leest men strijk en zet. " leest, maar in ieder geval niet in de meeste kwaliteitskranten of wetenschappelijke publicaties over het conflict.