Een nieuw bericht uit het Land van Slot en Grendel

Ze zat al zes maanden vast en de rechter had nog maar net bepaald dat zij langer in detentie mocht blijven als de Staat dat wilde. En voor de rechter had de Staat het tegendeel niet beweerd. Waarom ze vrij kwam weten we niet.

Haar zaak wordt beschreven in een vervolgrapport, Vreemdelingendetentie: in strijd met mensenrechten van Amnesty International. In dat rapport noemden wij haar nog bij haar alias, ‘Justine’.Dat vervolgrapport brengt Amnesty International,  vandaag uit, op een symposium in Amsterdam.  Het vervolgrapport beschrijft hoe in Nederland het regime van vreemdelingendetentie te weinig is verbeterd sinds een eerder rapport van Amnesty in 2008, The Netherlands: The detention of irregular migrants and asylum-seekers .De minister voor Immigratie en Asiel kan vandaag helaas niet komen, ambtenaren van het ministerie van Veiligheid en Justitie mogen van de politieke leiding niet komen, althans niets zeggen.

Justine, Sita dus, kwam als dertienjarige in 2003 naar Nederland. Haar vader heeft hier een verblijfsvergunning en haar moeder is in de Congolese oorlog vermist geraakt. Sita studeert aan het Albeda College en loopt stage in de thuiszorg wanneer zij zich – nu een half jaar geleden – wegens illegaal verblijf in Nederland moet melden op het politiebureau. Vandaar uit wordt zij, in de boeien geslagen, naar een detentiecentrum gebracht. Bij aankomst moet ze zich helemaal uitkleden. In de maanden die volgen gaat iedere dag haar celdeur om vijf uur op slot. Ze voelt zich als een crimineel behandeld. Met haar gevoel lijkt mij niks mis. Met haar behandeling wel, want ze is geen crimineel.

Los van de vraag of het veilig is voor een alleenstaande jonge vrouw om terug te keren naar Congo vraag ik me af wat de overheid met haar detentie voor ogen stond? Rechtvaardigt het enkele feit dat haar verzoek om een verblijfsvergunning is afgewezen deze detentie? Zijn er echt geen andere middelen om haar terugkeer te bewerkstelligen? Waarom moest zij eigenlijk zes maanden achter slot en grendel? En waarom nu plotseling niet meer?

Misschien wilde de Staat haar wel in de gelegenheid stellen deel te nemen aan het symposium van Amnesty International. Het verhaal van Sita staat niet op zichzelf. In 2008 bracht Amnesty International een rapport uit over vreemdelingendetentie. Het rapport bevat naast scherpe kritiek ook tal van aanbevelingen. Nu twee jaar later is de balans opnieuw opgemaakt. Wat is er van onze aanbevelingen terecht gekomen? Te weinig. Personen in vreemdelingenbewaring worden nog steeds vaak gedetineerd alsof zij een straf uitzitten. En er wordt nog steeds te snel naar het middel van de vreemdelingendetentie gegrepen.Sita zat zestien uur per etmaal op cel, met een medegedetineerde. Contact met de buitenwereld had zij nauwelijks.

Maximaal twee uur per week mocht er iemand bij haar op bezoek. Geen telefoon, geen e-mail. Op sommige punten is het detentieregime voor vreemdelingen zelfs zwaarder dan voor strafrechtelijk veroordeelden. Deze vreemdelingen mogen bijvoorbeeld niet werken of studeren.Volgens internationale mensenrechtennormen mag het recht op vrijheid worden beperkt of ontnomen met het oog op uitzetting of in het kader van toegangsweigering. Tot zo ver kun je dus zeggen dat vreemdelingendetentie niet in strijd is met deze normen. Maar: vrijheidsbeneming mag alleen in het uiterste geval en moet altijd van zo kort mogelijke duur zijn. En vreemdelingendetentie is een administratieve maatregel die de vreemdeling niet verder in zijn rechten en vrijheden mag beperken dan voor het doel van de maatregel – uitzetting – gerechtvaardigd is.Voor de Sita’s van deze wereld zijn tal van andere maatregelen denkbaar, zoals een meldplicht en een borgsom. Misschien moeten we daarover toch eens serieus gaan nadenken in het Land van Slot en Grendel.