Een jaar #zeghet

Exact een jaar geleden zat ik onder mijn dekbek verdoofd te kijken naar mijn onophoudelijk piepende telefoon. Een paar uur eerder had ik samen met schrijver Stella Bergsma en actrice Anousha Nzume de hashtag #zeghet gelanceerd op Twitter. We riepen mensen daarmee op om hun eigen ervaringen met seksueel grensoverschrijdend gedrag te delen. ‘Hier gaan een stuk of twintig mensen wat mee doen’, dacht ik. ‘Hooguit honderd.’ Het werden er duizenden. In enkele dagen groeide #zeghet uit tot een landelijk fenomeen.

Politie Maar hoe ontstond #zeghet? In juli dat jaar werd ik aangerand door een date. In mijn eigen huis. Mijn poging tot aangifte liep uit op een deceptie waarbij de politie mij liet weten dat de kans op vervolging vrijwel afwezig was. Ze zouden hem niet eens uitnodigen. Ook moest ik beloven nooit meer een man in mijn huis te laten, want dan kun je dit soort dingen verwachten. Volslagen gedesillusioneerd schreef ik een blog over dat gesprek. Joop.nl pikte het op en een paar dagen later zat ik bij Pauw aan tafel om erover te vertellen.

Daarna begon het pas echt. Honderden tweets kreeg ik. Vele lief en steunend, maar ook veel haat. Kunstenaar Pikulina heeft er een paar uitgekozen en er aquarellen van gemaakt. Een daarvan zie je boven dit artikel. Die haat maakte dat Stella en Anousha besloten mij te steunen met een actie. In overleg besloten we het breder te maken. Een actie voor iedereen. #zeghet was geboren. Middenin de nacht van 1 op 2 november 2015.

Slachtoffers De volgende ochtend en de dagen en weken erna deelden slachtoffers uit het hele land, vrouwen en mannen, hun ervaringen. Veel verhalen gingen over grensoverschrijdend gedrag. Een man die zich voor je neus aftrekt in de trein, de hand van je vieze oom op je bil, een wildvreemde man die twintig minuten naast je blijft lopen en zegt dat hij je gaat neuken, terwijl jij alleen maar veilig naar huis wil. Dingen die maken dat je je onveilig voelt op straat, of op je werk, of waar dan ook.

Soms kwamen er verhalen van incest, van jarenlang misbruik door partners, vrienden, familieleden. De meeste daarvan kwamen via anonieme accounts die mensen speciaal voor #zeghet startten. Heel veel van hen stuurden hun verhaal persoonlijk aan mij. De schaamte rondom seksueel geweld en slachtofferschap is enorm. De impact ook. Mensen verloren vrienden, familie, hun werk zodra ze ermee naar buiten kwamen. Dat is ook de reden dat een andere groep mensen nog steeds niet durft te spreken, ook niet bij #zeghet.

Naast de stroom slachtoffers kwam er ook een stroom verbaasden op gang. Mensen die geen idee hadden dat dit zo vaak voorkomt en zo’n impact heeft op levens van slachtoffers en de mensen om hen heen. Zij werden zich opeens bewust van de omvang en beloofden beter op te letten en waar mogelijk in te grijpen.

Riool Tot slot ging er een riool open. Vrij snel na #zeghet kwam de hashtag #zeikwijven waarmee alle deelnemers weggezet werden als leugenaars of aanstellers. De mensen uit deze stroming schreven ook stukjes, waarin vaak de namen van Anousha, Stella en mij genoemd werden. Mensen die hun verhaal deelden onder #zeghet werd ‘echte’ verkrachting toegewenst. En soms marteling en moord.

Maar niet alleen op Twitter ging het los. Ook op Facebook en in de media was veel aandacht voor #zeghet. De politiek volgde snel. Ook de politie ging ermee aan de slag. En dat had effect. Mede door #zeghet is de verplichte wachttijd tussen een oriënterend gesprek en aangifte van een zedendelict bij de politie verdwenen. Die bleek er al niet officieel te zijn, maar werd wel gehanteerd. Ook spreekt men bij de politie nu van slachtoffers in plaats van aangevers. Klinkt als iets kleins, maar voor mensen die met veel schroom hun verhaal komen doen, is het een wereld van verschil. En verder? Op verschillende plaatsen in Nederland zijn nu Centra Seksueel Geweld geopend. Ook dat was iets wat al langer liep, maar nu versneld gerealiseerd is. In die centra kun je binnen zeven dagen na de aanranding of verkrachting terecht voor medische en psychologische zorg. Ook met je eventuele aangifte kunnen ze je helpen.

Hebben we met #zeghet seksueel geweld uitgebannen? Nee, natuurlijk niet. Dat zouden we wel willen, maar dat is onmogelijk. Nog bijna elke dag krijg ik nieuwe, verschrikkelijke verhalen van slachtoffers toegestuurd. Wat we wel gedaan hebben, is het op de kaart zetten. Het is bespreekbaarder dan het was en de opvang van slachtoffers is verbeterd. En dat is iets waar iedereen die meegedaan heeft heel erg trots op mag zijn.

PS: Naar aanleiding van alle victimblaming tijdens #zeghet schreef ik Hoe in het openbaar te spreken over seksueel geweld zonder haatberichtjes te krijgen , met meer illustraties van Pikulina.