Een draaikont is niet sexy

CDA-leider Sybrand van Haersma Buma laat van zich horen. De langstudeerboete, ooit zelf door het CDA voorgesteld, moet toch van de baan. Opluchting en verbazing alom, maar de onzekerheid blijft. VVD-kamerlid Klaas Dijkhoff vindt het namelijk niet direct een reden om de boete te schrappen, zo liet hij afgelopen dinsdagavond in Nieuwsuur weten.

Die langstudeerboete maakt onderdeel uit van een reeks bezuinigingen die al eerder zijn ingezet, zoals het bijna onmogelijk maken van het volgen van een tweede studie voor mensen die dat niet kunnen betalen. De gevolgen daarvan zijn inmiddels zichtbaar. Veel hbo’ers die een master willen volgen op de universiteit, zien hier toch maar vanaf. Ze kunnen het eerdere tarief voor een tweede studie (€ 1500) wél, maar het huidige tarief (rond € 8000) níet betalen.

Ik vind de bezuinigingen op het onderwijs schrijnend. Na het invoeren van voornoemde maatregel vreesde ik al voor de ‘verdomming van onze samenleving’. Vervolgens kwam die langstudeerboete in beeld, die als een olifant in een porseleinkast woest om zich heen trapte en menig student schrik aanjoeg. Volgens studentenorganisaties ISO en LSVb gaat het om zo’n 70.000 langstudeerders die vanaf september 2012 met de boete te maken krijgen. Dat is best veel.

De vlotheid waarmee de langstudeerboete door de strotten van deze mensen wordt geduwd, doet mij denken aan de manier waarop foie gras wordt geproduceerd. Als de maatregel namelijk tóch doorgaat, zou het op sommigen het effect kunnen hebben dat zij het bijltje er vroegtijdig bij neergooien. De huidige langstudeerders hebben immers nooit de tijd gehad om zich op deze maatregel voor te bereiden. Heiligt het doel (een begrotingsgat opvullen) eigenlijk wel de middelen? En ben ik naïef als ik denk dat een samenleving met meer opgeleide mensen op termijn ook meer geld oplevert?

Natuurlijk kun je best de discussie openen over hoe bezuinigingen wél doorgevoerd kunnen worden. Laat de hbo’er die docent wil worden wel een universitaire master volgen, en mensen zoals ik niet. Ik deed er ruim acht jaar over. Dat is inclusief het schrijven van twee scripties tijdens een fulltime baan. Ik zal direct toegeven dat het niet makkelijk was. Maar financieel was het mogelijk; ik studeerde namelijk in de tijd dat studenten door de overheid nog gestimuleerd werden om een opleiding te volgen.

Door een verstoorde ouderrelatie kreeg ik rond de € 450 euro per maand aan (uitwonende) studiefinanciering. Geen docent kon me destijds uitleggen wat voor baanperspectief ik na mijn ‘hobbystudie’ Nederlands had. Ik voelde toen al aankomen dat ik na het behalen van mijn master geen grootverdiener zou worden. Dus besloot ik niet te lenen bij de IB-groep, terwijl veel van mijn medestudenten dat wel deden.

In mijn derde jaar wees de studiecoördinator me erop dat ik in plaats van een minor voor hetzelfde geld een tweede studie kon volgen. Het werd Theaterwetenschap, weer een ‘hobbystudie’. Was dit achteraf nodig? In theorie niet, hoewel ik er persoonlijk alleen maar profijt van heb gehad.

Ik vind oprecht dat studenten bewuster met geld om moeten leren gaan. Maximaal lenen moet niet de norm zijn. De norm zou moeten zijn: wat kan ik zelf financieel bijdragen? Door bijvoorbeeld een bijbaantje te nemen. Wat er dan nog overblijft aan vaste lasten, is het bedrag dat eventueel geleend kan worden. Er zijn voldoende manieren te bedenken om studenten hiervan bewust te maken. Maar het invoeren van de langstudeerboete is mijns inziens geen oplossing. Het is een maatregel die bij de huidige groep studenten het afstuderen bemoeilijkt. Daarnaast kan het ertoe leiden dat toekomstige studenten geen bijbaantjes willen uit angst dat het studievertraging oplevert. Zullen die dan juist weer extra bijlenen? Dit lijkt me niet wenselijk.

Terug naar Buma. Die maakte zich ook zorgen over de vervreemding, de verharding, de ik-cultuur en het gebrek aan respect. Een draaikont is niet sexy, maar prediken over normen en waarden is dat ook niet. De toekomstige generaties goed onderwijs laten genieten lijkt mij een goed middel om normen en waarden in stand te houden. Bezuinigingsmaatregelen moeten niet als effect hebben dat het volgen van een studie, of het afmaken van een studie, moeilijker wordt. Onderwijs is een belangrijke pijler voor beschaving. Laten we niet vergeten wat kennis en innovatie ons hebben gebracht: de mogelijkheid om onderwijs op een goede manier in te richten en om bezuinigingen op een slimme manier door te voeren.

Het wordt hoog tijd dat we dat gaan doen.

Alexandra debuteerde in 2011 met de roman Schemervlucht, volg haar ook op Twitter