Een criminele overheid

Het boek De Hypocrisie van de Achterdeur (Balans 2012), dat ik samen met mijn kantoorgenoten Gerard Spong en Tim Vis schreef, heeft de afgelopen week het nodige stof doen opwaaien. Met name ons standpunt dat de overheid door de wietpas criminaliteit stimuleert bleef niet onopgemerkt.

De VVD-politici die de wietpas wilden invoeren begonnen te draaien. Burgemeester Hoes (VVD) liet dezelfde dag dat wij het boek presenteerden, weten dat hij van de pas af wil. Premier Rutte (VVD) gaf een dag later aan dat daar met hem over te praten viel en staatssecretaris Teeven (VVD) zei in reactie op het boek dat hij praktische oplossingen zou zoeken.

De ‘wietpas’ is bedoeld om buitenlandse ‘drugstoeristen’ uit de Nederlandse coffeeshops te weren. Door het toevoegen van twee nieuwe gedoogcriteria wordt de coffeeshop een besloten club waarvan alleen ingezetenen van 18 jaar en ouder lid kunnen worden. Het systeem moet per 1 januari 2013 in heel Nederland gaan gelden maar werd medio dit jaar al in het zuiden van het land ingevoerd. Daar heeft het geleid tot een enorme toename van criminaliteit.

Het begon op 1 mei 2012 met een protest van coffeeshophouders in Maastricht. Toen zij hun shops een dag sloten zorgde dat volgens de burgemeester voor ‘ontwrichting van de lokale samenleving’. Inmiddels is het een komen en gaan van straatdealers in de Maasstad, met alle gevolgen van dien. De overheid creëert haar eigen openbare orde probleem en de strafrechter mag het oplossen. Maar tijdens een zitting van de rechtbank Maastricht bleek vorige week dat de strafrechter die oplossing niet kan bieden. Het bezit van minder dan 30 gram blijft ‘slechts’ een overtreding en de strafmogelijkheden zijn beperkt.

De hypocrisie druipt er van af. Coffeeshophouders hebben nakijken. Zij zien hun klantenkring in rook opgaan. Waar zij eerst door de lokale overheden werden binnengehaald als de redders van de openbare orde, laat diezelfde overheid hen nu in de kou staan. Ze worden bij de achterdeur vervolgd voor de aanvoer van softdrugs naar hun coffeeshop en aan de voordeur zien zij de straatdealers hun klanten, gestimuleerd door de wietpas, wegsnoepen. Want er zijn maar weinig cannabisgebruikers die behoefte hebben zich officieel als lid in te schrijven. 75 procent van hen is tegen de wietpas, zo bleek uit onderzoek van het Bonger Instituut. Velen zijn dan ook niet van plan die aan te schaffen. Het laat zich raden waar deze consumenten hun cannabis vandaan zullen gaan halen. Slechts 12 procent overweegt immers na de invoering van de pas helemaal te stoppen met blowen.

De noodzaak van zo’n pasjessysteem is overigens volstrekt onduidelijk. Het College Bescherming Persoonsgegevens liet zich op 20 april 2012 middels een wetgevingsadvies kritisch uit over de pas. De minister maakt volgens het College onvoldoende duidelijk waarom hij zo’n ingrijpend middel wil inzetten.  Zo kan niet blijken dat ‘andere, minder ingrijpende, methoden om de coffeeshops beter beheersbaar te maken, zijn onderzocht’. Een in juli 2012 uitgelekt onderzoek van Tilburgse wetenschappers leerde dat de illegale straathandel in het zuiden fors was toegenomen. In tegenstelling tot de coffeeshop is de straathandelaar nu eenmaal niet gehouden kwalitatief hoogwaardige wiet te leveren, minderjarigen buiten te sluiten of aan voorlichting te doen. Zelfs de Politiebond liet op 23 juli 2012 bij monde van haar voorzitter Gerrit van de Kamp weten dat de wietpas ‘niet helpt’.

De gevolgen voor de volksgezondheid zijn niet te overzien. Van een gereguleerde (gedoogde) handel door betrouwbare partners (coffeeshophouders) verdwijnt de wiet nu naar de straat. Daar is de burger overgeleverd aan de grillen van onbetrouwbare opportunisten. De enige die blij is met de wietpas is de straatdealer. Hoe dat precies past in de stoere verkiezingsslogans van Staatsecretaris Teeven blijft onduidelijk.

Nog hypocrieter is dat de overheid door het invoeren van zo’n pas zelf crimineel gedrag uitlokt. Het kopen en verkopen van cannabis is en blijft strafbaar, gedogen doet daar niks aan af. Het is toch op zijn minst vreemd dat de overheid een pas wil invoeren waarmee burgers een illegale activiteit kunnen ontplooien. Inmiddels is ook een initiatief gestart op om 12 september ‘wijzer’ te stemmen, op partijen die tegen de wietpas zijn. Zouden dit de eerste verkiezingen worden die in de coffeeshop worden bepaald?

Sidney Smeets is co-auteur van De Hypocrisie van de Achterdeur