Een avondje NRC Handelsblad

Woensdag was NRC-hoofdredacteur Peter Vandermeersch te gast in VillaLux, de kleinere maar chique dependance van cultureel centrum Lux in Nijmegen. Op initiatief van boekhandel Roelants gaf Vandermeersch daar zijn presentatie ‘NRC on Tour’, een lezing vergezeld van een indrukwekkend uitgebreide Powerpoint-presentatie.

De opener van Vandermeersch was een korte anekdote waarmee hij zich excuseerde voor zijn Vlaamse tongval. Op bezoek bij Nederlandse collega’s wordt hij door hun kinderen regelmatig aangezien voor een bewoner van Plopsa-land. Vandermeersch vertelde dat hij persoonlijk bevriend is met de oprichters van Plop-bedenker Studio 100. Hij sloot de inleiding af met het verhaal over hoe op de dag dat hij het contract voor zijn hoofdredacteursschap ging tekenen in 2010, de straten overspoeld werden door in Oranje uitgedoste feestvierders. Dit alles -en Vandermeersch deed hier niet eens een poging het sarcasme in zijn stem te onderdrukken- om te vieren dat “Nederland tweede was geworden met voetbal”. Vandermeersch zette daarmee direct de ongedwongen sfeer die de hele avond in stand bleef.

Oplages en adverteerders Op een van de eerste slides zagen we het verloop van de oplagecijfers tussen 2000 en 2012. NRC Handelsblad daalde van 260.000 naar 180.000, een trend die volgens Vandermeer in de gehele industrie parallel verliep. De oplages van nrc.next daarentegen namen over de periode van diens bestaan toe, van 50.000 bij aanvang in 2006, tot zo’n 75.000 op dit moment.

Vandermeersch hamerde op het belang van de oplage- en dus verkoopcijfers, omdat NRC voor 80% afhankelijk is voor de inkomsten uit de verkoop van kranten. Advertenties nemen slechts 20% van de inkomsten voor hun rekening. Volgens Vandermeersch is de situatie bij veel buitenlandse kranten anders, en liggen de cijfers voor de New York Times precies andersom.

Betrokken lezers Vandermeersch vertelde over de betrokkenheid van lezers bij hun krant, iets wat maar weer eens overduidelijk bleek uit de response op de enquête die de krant uitzette kort nadat deze was overgestapt op het compactere tabloid-formaat in 2010. Vandermeersch kreeg 13.000 reacties. Smalend vertelde hij dat de enquête werd aangeboden met de opmerking dat het invullen 20 minuten in beslag zou nemen, maar dat de redactie wist dat daarvoor minstens de dubbele tijd nodig was.

De laatste vraag was een open vraag, lezers konden hierin al hun opmerkingen kwijt. Volgens Vandermeersch namen 7.000 mensen de moeite om daar wat in te vullen. Naar eigen zeggen las hij alle reacties persoonlijk. ’s Avonds in bed. 60% van de lezers oordeelde tevreden over de krant, 20% was neutraal, en nog eens 20% was ontevreden tot zeer ontevreden over de krant na de jongste veranderingen.

Negatief Vervolgens gaf Vandermeersch een aantal voorbeelden van acties van de krant waarop de lezers bijzonder negatief reageerden. De paginagrote foto bij het bericht over de zelfmoord van acteur Antonie Kamerling op de voorpagina was er één van. Over het onderwerp ‘sport’ lopen de gemoederen onder lezers ook hoog op. Een-derde blijkt tevreden te zijn over de hoeveelheid aandacht die sport nu krijgt, voor nog eens een-derde hoeft er helemaal geen sport in de krant te worden opgenomen, en de resterende groep ziet in het uitbreiden van de sportverslaggeving onder andere een mooie kans om kinderen en jongeren geïnteresseerd te krijgen.

Friso Op dat moment kwam er een vraag uit het publiek over het standpunt van Vandermeersch rond de berichtgeving over prins Friso. Vandermeersch ging andermaal diep door het stof bij het behandelen van dit onderwerp. Hij vertelde over de “ik”-vorm van het interview, die gekozen was uit transparantie-overwegingen maar die later een grote angel in de discussie bleek te worden. En over zijn optreden bij De Wereld Draait Door op maandag, waarin hij het stuk nog met verve verdedigde, om enkele dagen later en na voortschrijdend inzicht bij Pauw & Witteman de fouten van de krant toe te geven.

Dat de zaak zeer hoog opgenomen werd, moet volgens Vandermeersch onder andere blijken uit het aanstellen van voormalig Volkskrant-ombudsman Thom Meens, “van onze voornaamste concurrent”, om zo een zo groot mogelijk transparantie te bewerkstelligen bij het onderzoek naar de oorzaken. Meens oordeelde hard over de redactie en hoofdredacteur, opmerkingen die Vandermeersch ter harte heeft genomen. Volgens Vandermeersch kon Jannetje Koelewijn zich echter niet vinden in de aantijgingen uit het rapport, en is zij ondanks pogingen van Vandermeersch om haar daarvan te weerhouden, onlangs opgestapt bij de krant.

De belangrijkste lessen waren volgens Vandermeersch dat de krant de regie over de stukken niet meer zelf in de hand had, maar hiervoor was uitgeleverd aan ‘Innsbruck’. Vervolgens is het onverstandig om een journalist die dusdanig nauwe persoonlijke banden heeft met actoren uit een verhaal aan zo’n artikel te laten werken. Tenslotte bleek er ook geen tweede bron beschikbaar om feiten te dubbel-checken.

Opzeggingen Naar aanleiding van de berichtgeving rond Friso zegden 200 lezers het abonnement op de krant op. Volgens Vandermeersch konden 160 daarvan nog overtuigd worden om hierop terug te komen. De gevolgen van het incident hebben niet zo zeer betrekking gehad op het lezersaantal, maar hebben volgens Vandermeersch wel tot een enorme reputatieschade geleid.

Over cartoons zijn de meningen van NRC-lezers ook verdeeld. Vandermeersch vertelde dat van 20% van de lezers “Fokke en Sukke direct onder het schavot mogen”. Over de columnisten blijken de meeste lezers zeer tevreden te zijn. Vandermeersch rekent Youp van ’t Hek tot zijn beste columnisten en verklaarde een groot fan te zijn “totdat hij over mij schreef tijdens het Friso-incident”.

Luxe kattenbak Over de bijlagen Lux en DeLuxe kon Vandermeersch hilarische reacties van lezers oplepelen. Hoe hij teruggestuurde exemplaren van het katern ontving met een briefje “dit zat afgelopen zaterdag per ongeluk tussen mijn krant”, tot aan de grote hoeveelheden Nederlandse kattenbakken die volgens lezers “direct met de Lux gevuld worden”. Vandermeersch stak echter niet onder stoelen of banken dat het katern van groot belang is voor adverteerders. Deze zouden namelijk graag willen adverteren in een context van luxe en lifestyle, en niet bij dreigende berichten uit het nieuws. Vandermeersch verzekerde een toehoorder na diens vraag dat een adverteerder bij NRC geen enkele invloed heeft op de redactionele inhoud, en dat dat ook gold voor Lux.

Hij verdedigde overigens met verve de opname van dergelijke lifestyle-katernen in de krant. Zijn grote voorbeeld is de New York Times, die volgens hem niet alleen de beste buitenlandjournalisten, maar ook de beste mode-journalisten ter wereld herbergt. NRC Handelsblad moet volgens hem gelezen worden voor “Catshuis, Midden-Oosten, Ajax, een goed verhaal en supermarktwijnen”.

iPad-lezers Vandermeersch stelde dat 180.000 mensen bereid zijn 2 euro te betalen voor een krant op papier. Maar dat het aantal mensen dat wil betalen voor diezelfde krant op de computer nul is. Digitalisering leek dus een moeilijke weg, tot dat daar de oplossing kwam van “Steve Jobs, zaliger”. De iPad bleek wel een drager te zijn waarop mensen willen betalen voor de inhoud. 270.000 lezers hebben in potentie op dit moment toegang tot de iPad-versie van de krant (de meeste als onderdeel van hun reguliere abonnement), 25.000 lezers lezen de krant exclusief op de tablet.

Opvallend is dat veel lezers aangeven erg te hechten aan het ontvangen van een papieren versie van de zaterdag-krant. Vandermeersch erkent dat de huidige iPad-krant nog maar een hele vroege versie is, een afbeelding van de krant op papier. Gebruikerservaringen in de Verenigde Staten hebben echter geleerd dat de lezer bijvoorbeeld niet zit te wachten op extra materiaal in de vorm van meer foto’s. Welke weg dan wel bewandeld moet worden is nog niet helemaal duidelijk.

Een aanwezige vroeg zich af waarom het met de iPad-versie van de krant niet mogelijk is om een artikel te kopiëren of door te sturen aan anderen. Vandermeersch reageerde resoluut dat ze dat niet willen, om te voorkomen dat inhoud vrijelijk verspreid wordt. Hij voegde er wel aan toe het interessant te vinden om te onderzoeken of lezers bereid zouden zijn om kleine bedragen, een paar cent, te willen betalen om wel artikelen te kunnen delen.

Ikjes Nadat Vandermeersch zijn presentatie had afgesloten, volgde er nog een discussie-sessie met het publiek. Zo leerden we dat de krant jaarlijks 10.000 “ik-jes” ontvangt, en er daarvan maar 300 kan plaatsen. En dat de politieke kleur van de redacteuren niet maatgevend is, maar dat bij interne testjes op de stemwijzer de meeste redacteuren (waaronder de gehele hoofdredactie) bij D66 uitkwamen.

Het is op zich lovenswaardig dat een hoofdredacteur van een landelijke krant de moeite neemt om een dergelijk verhaal in een kleine kring te komen vertellen, want de commerciële effecten ervan zullen gering zijn.