Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Een alternatief voor het neoliberalisme

  •  
05-02-2022
  •  
leestijd 3 minuten
  •  
953 keer bekeken
  •  
verzet

© cc-foto: JohannesW

Neoliberalen doen vaak alsof er slechts de keuze is tussen een marktgestuurde samenleving en een staatsgestuurde samenleving.
Wie kritiek levert op het neoliberalisme omdat het leidt tot polarisatie, toenemende kloof tussen arm en rijk, steeds meer bureaucratie en minder zorg voor elkaar krijgt van de voorstanders vaak te horen dat het communisme en socialisme tot veel erger en onmenselijker uitwassen heeft geleid. De vraag is dus of het historisch socialisme en communisme een goed alternatief voor het huidige neoliberalisme bieden. Neoliberalen doen vaak alsof er slechts de keuze is tussen een marktgestuurde samenleving en een staatsgestuurde samenleving. Maar er zijn veel andere mogelijkheden.
Als we de geschiedenis van na de Tweede Wereldoorlog in ogenschouw nemen dan heeft de samenleving verschillende grotere en kleinere transformaties gekend. In de eerste jaren na de oorlog stond alles nog in het teken van de wederopbouw onder het motto: hard werken, sober leven. Maar in de zestiger jaren van de vorige eeuw was het vooral de jeugd die zich hiervan wilde distantiëren, en dat leidde tot protestbewegingen en het zoeken naar alternatieven zoals provo en flowerpower. Er ontstonden nieuwe samenlevingsvormen zoals de communes, de vrouwenemancipatie kwam op, en zelfontplooiing werd sterk gestimuleerd. Parallel daaraan taande de invloed van de kerk, en er werden nieuwe inzichten toegepast in het bedrijfsleven, zoals zelfsturende teams, of in de zwakzinnigenzorg en psychiatrie met minder opsluiting en met integratie en communicatie met omwonenden.
Ook voor de liberale markteconomie bestaan er alternatieven. Het is goed mogelijk om basisvoorzieningen voor iedereen, zoals onderwijs, gezondheidszorg, huisvesting, vervoer en energie los te maken van het markmechanisme. Wanneer de marktwerking leidt tot ernstige verstoringen in de persoonlijke budgetten zoals nu op de huizenmarkt en de energiemarkt, neemt de roep naar de overheid om in te grijpen toe. Dat zien we ook als kleine scholen of ziekenhuizen met sluiting worden bedreigd. Van de huidige politiek moeten we niet veel verwachten. Hoewel Rutte zich graag manifesteert als politieke cultuurveranderaar komt het in de praktijk niet veel verder dan brandjes blussen, zich verschuilen achter bestaande afspraken en politieke barometer visie. Het ontbreekt ten enenmale aan een echte visie op een andere samenlevingsstructuur als antwoord op het huidige egocentrisme. Wel is het mogelijk om aan de decentralisaties van zorg, onderwijs en ondersteuning van jeugd en gezin het idealistische idee van gedragenheid door de gemeenschap te koppelen. Maar dan moeten decentralisaties wel als zodanig invulling krijgen van gemeenten en losgekoppeld van aanbesteding en marktwerking.
Waar het uiteindelijk om gaat is dat er wel degelijk andere samenlevingsvormen mogelijk zijn, waarbij het marktgericht denken plaats maakt voor sturing naar een gezonde samenleving in harmonie met elkaar en met de omgeving en natuur. Voor verschillende menswetenschappen ligt er de taak en de uitdaging om een samenleving te conceptualiseren waarin samenwerking en zorg voor elkaar en omgeving het centrale gedragsmotief wordt, in plaats van materieel gewin en zelfmanifestatie. Er is daarvoor een omslag in denken en doelen nodig, misschien vergelijkbaar met het denken van  afval tot grondstof. Hier zijn we ons gaan richten op hergebruik van materiaal in plaats van weggooien of verbranden. Er moeten nog veel inconsequenties in voorwaarden, en in ons denken en gedrag worden geslecht, denk  maar aan prijzen van gezond versus ongezond voedsel, of korte omloopcycli in de modebranche, of milieuvervuilende productie in lageloonlanden, enz. Maar waar een wil is, is ook een weg. Kortom samenwerken aan samenleven.
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.