Dweilen met de Groningse gaskraan open

De gasbeving in Groningen afgelopen dinsdag had voor minister Kamp een ongelukkige timing. Begin oktober wordt het definitieve gasbesluit bekend gemaakt en het is nu al duidelijk dat de NAM en Economische zaken gebroederlijk besloten hebben de oorzaak van het probleem, de te hoge gaswinning, niet aan te pakken. Ze praten veel liever over het weer oplappen van de schade en compensatie

Minder gaswinning als oplossing? Moet de gasproductie verder omlaag? Het advies van toezichthouder Staatstoezicht op de Mijnen van 2013 stelde van wel, en kreeg bijval van tal van geologen. Minder gaswinning vermindert de kans op zware gasbevingen en dus de kans dat er in Groningen huizen instorten.

Kan de gasproductie verder omlaag? Minister Kamp stelt dat dit niet kan, en beroept zich op het belang voor de energievoorziening, de leveringsplicht aan het buitenland en de gasbaten. Het zou me niet verbazen als hij er in het volgende debat ook Oekraïne bijhaalt als argument. Heeft hij gelijk?

Even snel ergens anders gas vandaan halen is onmogelijk evenals het binnen een jaar vervangen van 20 miljard kuub aardgas door een alternatief. En ja, het scheelt enkele miljarden op de staatsbegroting. De dreigende gascrisis in de Oekraïne kan escaleren en in Europa deze winter een te kort aan aardgas veroorzaken.

De EU heeft in alle stilte haar lidstaten een stresstest laten ondergaan om uit te vinden hoe ernstig de situatie is. De uitkomsten daarvan worden in de loop van oktober bekendgemaakt. Mocht de situatie escaleren dan wordt er zeker een beroep gedaan op het Groninger veld en lijkt het dus of we moeten kiezen tussen de veiligheid van Groningse burgers en Oost Europese burgers die anders doodvriezen. Lijkt..  Want er zijn wel degelijk andere keuzes te maken. Toegegeven; de combinatie een Groningse en een Oekraïense gascrisis gaat ongebruikelijke en drastische stappen vergen. Maar het is uitvoerbaar. Het vergt alleen politiek lef.

Piek in vraag naar gas Voor de komende winter is de situatie nijpend. Tegelijkertijd is het vooral een winters probleem. De gasvraag piekt in de winter. Afgelopen zomer is er voor een recordhoeveelheid gas opgeslagen in oude gasvelden, om aan die vraag te kunnen voldoen. Als de gasopslag leeg raakt aan het einde van de winter en het wordt opeens koud dan gaat in Groningen de kraan open.

Maar er is ook een andere kraan waaraan gedraaid kan worden. Er kan een beroep gedaan worden op een relatief beperkt aantal grootverbruikers in Nederland en Europa om het gasgebruik bij koud weer terug te brengen. Ook dat heeft een prijs. Het betekent dat tuinders hun oogst verliezen en bedrijven als Hoogovens tijdelijk stil komen te liggen. Maar dat zijn verliezen die berekend worden in euro’s en niet in mensenlevens en het is alleen nodig in het geval van nood.

Als de winter mee valt en er een oplossing komt voor de Oekraïense kwestie dan is van een gascrisis geen sprake. We kunnen hopen op het beste en plannen maken voor het ergste scenario en ervoor zorgen dat we in de winter van 2015 niet voor het zelfde probleem staan.

Force Majeure Daarbij hoort ook een beroep doen op een crisissituatie om onder de leveringsplicht aan andere EU lidstaten uit te komen, een Force Majeure. Een niet ongebruikelijke stap in de olie- en gasindustrie. De lopende Europese besprekingen over het opvangen van de Oekraïense gascrisis is de plek om onze Europese bondgenoten te melden dat de Groningse gaskraan dicht gaat en niet beschikbaar is om Russisch gas te vervangen.

Prioriteiten Dan rest ons nog het gat in de begroting. En daar is op korte termijn helaas geen oplossing voor. Het nu verder dichtdraaien van de gaskraan zou ons echter wel afhelpen van een financieel gat in de toekomst. Met het huidige winningsplan duiken we na 2023 in een gat. Er kan na dat jaar niet meer genoeg gas geproduceerd worden om het huidige gasbatenstelsel in stand te houden. Als we de gaswinning nu vertragen levert dat nu tekorten op maar wordt het gat na 2023 wel kleiner. Dus is de vraag wat er belangrijker is: een sluitende begroting voor 2015 of huizen die niet instorten in een gebied met 200.000 inwoners en de staatsbegroting van 2024.

Hoe zorgen we er voor dat we in de winter van 2015 niet weer in dezelfde situatie zitten? Er zijn tal van mogelijkheden om hier in Nederland en de rest van Europa versneld de vraag naar aardgas omlaag te krijgen. Beter nog, de vraag naar aardgas daalt al jaren structureel; het is alleen een kwestie van die trend versterken. Aardgas wordt nu de markt uitgedrukt door windmolens, isolatie en voor een klein deel door te goedkoop steenkool. Die trend gaat zich de komende jaren versnellen. We gaan nu al 50.000 huizen per jaar gasvrij maken.

Politiek besluit Het enige scenario waarin de vraag naar aardgas nog omhoog zal gaan is een politiek besluit om steenkool uit te faseren of een bodem te leggen onder de CO2 prijs. Shell en Greenpeace zijn voor, maar de politiek vind het nog een stap te ver. En zelfs dan gaat op termijn de gasvraag omlaag. Aardgas is vooral warmte en maar voor een beperkt deel elektriciteit. Ook zonder steenkool zal aardgas vroeg of laat uit de markt gedrukt worden door duurzame energie en gasvrije gebouwen.

Kwestie van kiezen Als politici als Kamp een beroep zouden doen op de crisissituatie in Oekraïne en Groningen dan kan het gasgebruik stevig omlaag. En daarmee is Groningers laten dweilen met de gaskraan open een politieke keuze en geen ‘fact of life’.