Duiken Republikeinen en Democraten eensgezind de afgrond in?

De markten hebben een nieuw zorgenkindje gevonden. Nu Japan weer groeit en de eurozone in rustiger vaarwater verkeert, is de aandacht verplaatst naar de al een week durende ‘government shutdown’ en het snel naderende schuldenplafond in de VS.

Het vergiftigde Amerikaanse politieke klimaat is debet aan de crisis. Democraten hebben alle mogelijke slinkse methodes gebruikt om Obama’s paradepaardje – de zorgverzekeringswet Obamacare – door het Congres te drukken (zonder ook maar de steun van een Republikein) en de GOP wil niet accepteren dat Obamacare ‘the law of the land’ is, die legitimatie heeft gevonden in een akkoord van het Hooggerechtshof en in tientallen gestrande pogingen in het Congres om Obamacare te ontmantelen. De Democraten hebben lak gehad aan de ongeschreven regel dat revolutionaire wetgeving met steun van beide partijen wordt ingevoerd en veel Republikeinen zien Obama als het Grote Sociale Kwaad.

Poot stijf houden De gematigde Republikeinse leiding heeft weinig ruimte, omdat zij vrezen bij tussentijdse verkiezingen volgend jaar verdrongen te worden door een Tea Party kandidaat als zij de poot niet stijf houden. Democraten – en dan met name Obama zelf – zullen Obamacare nooit opgeven, omdat dit de belangrijkste binnenlandse prestatie is van Obama.

De afgelopen dagen zijn partijen nauwelijks dichter bij elkaar gekomen en blijft het vooral een kwestie van elkaar de schuld toeschuiven. De vraag is of de politiek beducht genoeg is voor de gesel van de markten om tot een deal te komen. Het heeft er steeds meer de schijn van dat een vergelijk een ‘package deal’ moet worden met daarin de ‘shutdown’, het schuldenplafond, een aantal aanpassingen aan Obamacare en afspraken over een tweede ronde bezuinigingen ingegeven door de ‘sequester’.

Schuldenplafond Een overeenkomst zal geen zekerheid voor lange termijn bieden: een zogenaamde ‘continuing resolution’ zal waarschijnlijk tot half december lopen en het schuldenplafond wordt hooguit verhoogd voor ruim een jaar, maar misschien ook maar voor een paar weken.

Er zijn drie mogelijke scenario’s. Het eerste is dat deze of volgende week een stuk of twintig Republikeinen in het Huis zich scharen achter de Democraten en dat de Republikeinse leider van het Huis een stemming agendeert over een tijdelijke begrotingswet zonder daaraan Obamacare te koppelen en dat uiteindelijk ook het schuldenplafond op tijd verhoogd wordt uit angst voor de markten. De kans op het positieve scenario is klein gezien de positie waarin de Democraten en Republikeinen zichzelf gebracht hebben. Ze hebben allebei zo hoog van de toren geblazen, dat het zeer moeilijk wordt water bij de wijn te doen zonder dat het water echt aan de lippen staat.

Nucleaire optie Is een tweede scenario, de nucleaire optie, dan goed denkbaar? Kan de Amerikaanse politiek door onkunde, woede, misverstanden en onbegrip de economie in de afgrond storten door als wanbetaler te boek te komen staan na 17 oktober? Niemand weet hoeveel financiële chaos een ‘default’ precies veroorzaakt, maar dat deze gigantisch zal zijn, is zeker. Zelfs politici die het hardst de strijd zijn ingedoken zullen het niet op hun geweten willen hebben dat Amerika het lachertje van de wereld wordt; een lachertje met de potentie om de wereldeconomie in een depressie te storten.

Toch nemen we dit donkere scenario serieus, omdat de voorgaande ‘shutdown’ in 1995/1996 een deel van de Republikeinen ervan heeft overtuigd dat zij niet als eerste moeten knipperen met de ogen, terwijl de Democraten ervan overtuigd zijn dat zij die strijd hebben gewonnen, doordat de GOP zwakke knieën kreeg. Als beide partijen maar genoeg vasthouden aan deze lezing van de geschiedenis, denderen ze allebei op elkaar af zonder dat een van de twee uitwijkt en is een frontale botsing onvermijdelijk. Nogmaals, de kans is klein, maar o.a. de Tea Party politici hebben al zo vaak blijk gegeven van een afkeer jegens Wall Street en van een compromisloze opstelling om hun achterban te plezieren, dat een paar grote klappen op de Amerikaanse beurs niet direct tot compromisbereidheid hoeven te leiden.

Optater Het derde en meest waarschijnlijke scenario gezien het politieke klimaat en de ongenadige kracht en macht van de markten, is dat politici het op het laatste moment laten aankomen. De beurzen kunnen in aanloop naar die uiteindelijke overeenkomst 10%-20% verliezen en de dollar zal een optater krijgen. Politici kunnen zich vervolgens achter de markten verschuilen en een deal sluiten. Daarbij zullen zij tegen hun kiezers zeggen dat ze tot het allerlaatste moment pal achter hun principes stonden, maar dat niemand koppig op zijn plaats kan blijven staan als het gevolg van deze starheid een diepe recessie is.

Democraten en Republikeinen zullen de VS waarschijnlijk voor het randje van de afgrond wegslepen, maar na onder andere eerder gegoochel rond de overheidsfinanciën in 2011, het toneel rondom Syrië, de NSA spionagerel en de al historisch lage waardering voor het Congres, krijgt de reputatie van de Amerikaanse politiek wederom een gevoelige klap, zowel in binnen- als buitenland.