Draagmoederschap en de aanvallen op Rob Jetten
© cc-foto: We the Happy People
Nadat Rob Jetten indirect een oproep deed voor een draagmoeder bij Casa di Beau (oeps) en Gideon van Meijeren (ik ben geen fan, zacht uitgedrukt, maar dat terzijde) sprak van diep egoïsme en respectloosheid omdat vrouwen hiermee gereduceerd worden tot een babyfabriek en maakbaarheid absurde vormen aanneemt (niet geheel onterecht), barstte de discussie los.
Een discussie die in het publieke debat gevoerd mag worden, omdat Nederland fertiliteit en ouderschap helemaal niet zo fantastisch geregeld heeft, al denken de meeste mensen van een afstand van wel. Omdat updates best weer eens mogen. En omdat de overwegingen en keuzes bij de ‘gewone burgers’ anders in elkaar zitten dan menig politici zou verwachten.
Dat laatste zie ik terug in de reacties. Het verschil tussen wat wetenschappers onderzoeken en de online reacties van mensen is hoopvol, fascinerend en – om de woorden van Jetten te gebruiken – ingewikkeld.
Draagmoederschap alleen vanuit filantropie
Betaald draagmoederschap mag in Nederland niet, om uitbuiting van vrouwen en commerciële praktijken te voorkomen, rechten van het kind te beschermen en om juridische complicaties te vermijden. Uit de reacties blijkt dat mensen het hier merendeel mee eens zijn. Ik ook.
Draagmoederschap mag alleen als onbaatzuchtige daad worden uitgevoerd, oftewel vanuit filantropie. Daarbij moet het belang van alle betrokkenen, met name het kind, goed afgewogen worden. Voor de duidelijkheid, betaald draagmoederschap betekent geen gezond verstand van medische kosten dekken, zoals poliklinisch in het ziekenhuis bevallen en kraamzorg, maar betalen voor ‘de dienst’.
Uit de reacties blijkt dat de meeste mensen willen dat het kind vanaf de geboorte het recht krijgt om de biologische ouders te kennen en dat dit verankerd wordt in de wet. Ik ook. Voor een vitale levensloop is het immers belangrijk om te weten wie de juridische en sociale ouders zijn en om inzicht te krijgen in hoe draagmoederschap en/of eiceldonatie tot stand is gekomen.
Het probleem is echter dat betaald draagmoederschap in het buitenland nog volop wordt aangeboden, soms als handel of product en voor bizarre bedragen. Soms gaat het mis. Waar mensen zijn, komen fouten voor. Meestal gaat het goed, maar daar hoor je weinig over.
Maar goed, in sommige landen worden vrouwen inderdaad gereduceerd tot betaalde babyfabrieken via bureaus en bemiddelingsdiensten. Wanneer er tijdens de zwangerschappen complicaties optreden, kan dat een enorme impact hebben op de vrouwen, hun naasten en het betrokken stel.
Zijn Meloni’s stappen wel zo heldhaftig, geëmancipeerd en verstandig?
Alleen, als je niet actief op zoek mag gaan naar een draagmoeder en niet mag rondvragen, als adoptie uit het buitenland om vele redenen is stopgezet, hoe wil je dan dat dit soort diensten hervormd worden of ophouden te bestaan anders dan rigoureus afgedwongen door de wet, zoals Giorgia Meloni dat in Italië doet? Hoe eerlijk is dat voor mensen met een ingewikkelde kinderwens?
De minister-president van Italië heeft een boete tot 1 miljoen euro opgelegd aan Italianen die zich nationaal of internationaal aan het draagmoederschap wagen. Een harde maatregel die tekort doet aan de realiteit van het draagmoederschap en het lichamelijke, emotionele en spirituele lijden van mensen met een ingewikkelde kinderwens. Uiteraard is niemand uit op het lichamelijke, emotionele en spirituele lijden van draagmoeders.
Bovendien zijn de stappen van premier Meloni opmerkelijk als je weet dat het Vaticaan jaren geleden positief tegenover het draagmoederschap stond en publiekelijk kenbaar maakte de kinderen die op die manier in de wereld zijn gekomen, bijvoorbeeld bij homostellen, volledig te accepteren net zoals elk ander kind.
Ergens is dit standpunt veranderd en hebben niet alleen het Vaticaan maar ook andere religieuze instituten zich via public affairs tegen het draagmoederschap gekeerd. Kortom, zijn Meloni’s stappen hierin wel zo heldhaftig, geëmancipeerd en verstandig?
Bevrijden van hoe vrouwen kinderen kunnen en willen krijgen
De realiteit is namelijk dat het draagmoederschap een mooi en eervol cadeau is. Een heleboel vrouwen zijn hier sterk genoeg voor en kunnen dit met loyaliteit, toewijding, integriteit, zorg en gezond verstand onderling voor andere vrouwen – of mannen inderdaad – doen.
Vrouwen en zelfbeschikking, emancipatie en democratie roepen we steeds. Maar waarom mogen ze zichzelf dan niet bevrijden van hoe ze exact kinderen willen, laat staan kunnen krijgen? Van wie ze bij een ingewikkelde kinderwens helpen? Van andermans (voor-)oordelen?
Direct contact tussen de politiek en de bevolking om navraag te doen, is beter dan public affairs van diverse leiders en klakkeloze acceptatie van wetenschappelijke rapporten. Juridisch gezien, kan een hoop immers goed ingericht worden. Moreel ook. Fatsoen en gezond verstand hebben de gewone burgers altijd ver gebracht. Ze kunnen hier heus iets over zeggen.
Rondlopen met een dilemma
Jaren geleden bood mijn toenmalige schoonzus me uit zichzelf aan om als draagmoeder te helpen. Ik zie ons nog zitten in Ouderkerk aan den Amstel. Ik wist niet wat ik moest antwoorden.
Allereerst mocht ik volgens de Nederlandse wet dit pad niet bewandelen. Alleen eiceldonatie en zelf dragen was in mijn situatie toegestaan. Als gewone burger had ik er dus niks over te zeggen, al zou ik het gewild hebben.
Ten tweede liep ik rond met een dilemma waar ik vandaag de dag nog altijd geen antwoord op heb. Namelijk, hoe is het psychologisch gezien voor de verdere levensloop van de draagmoeder en het kind, als het kind direct na de geboorte wordt afgestaan? Zelfs als schoonzussen dicht bij het kind blijven en er geen harde scheiding is?
Sterker nog, wat als een scheiding tussen de draagmoeder en het kind na de geboorte helemaal niet voor psychische gevolgen zorgt in de verdere levensloop? We zien het toch goed gaan bij zoveel mensen? Dat zou zelfs betekenen dat buitenbaarmoederlijke zwangerschappen niet meer utopisch zouden klinken. In het kader van medische vooruitgang en ethiek een reuze interessant vraagstuk.
Lang leve de maakbaarheid
Of Rob Jetten verwend en egoïstisch is, zoals velen hem – soms uit anti-homosentimenten – na de uitzending bij Beau online hebben afgeschilderd (wat een toestand zeg, een publiek figuur zijn), of dat hij niet begrepen wordt om waar hij doorheen gaat, ik weet het niet. Beter om het over het thema te hebben in plaats van zijn persoonlijke situatie. Ik vermoed wel dat de emoties in al die reacties gepaard gaan met hoe Jetten de ingewikkelde maakbaarheid van tegenwoordig weer even heeft aangehaald.
Soms is het lang leve de maakbaarheid met een sarcastische ondertoon en soms met een vierende toon. Als je het draagmoederschap met wijsheid, rechtvaardigheid, zelfbeheersing en moed weet te updaten, zou de vierende toon het zomaar eens van de sarcastische ondertoon kunnen winnen. Vraag maar aan de gewone burgers.
cc-foto: We the Happy People
Praat mee
Reacties (14)
Allereerst mocht ik volgens de Nederlandse wet dit pad niet bewandelen.
Dat mag zeker geüpdatet worden. Autonomie in de keuze van draagmoeder, en dan wat voorwaarden, dus niet in de kelder vastgebonden bv :).
Net als zelfmoord breder moet, intersex waar nog steeds zonder de toestemming of medeweten van een kind, onnodige operaties gedaan. Waarom kan een baby niet even onduidelijk blijven in gender. Het wordt uiteindelijk wel duidelijk.
Namelijk, hoe is het psychologisch gezien voor de verdere levensloop van de draagmoeder en het kind, als het kind direct na de geboorte wordt afgestaan?
Dat zal uiteraard verschillen, en ook de hormonen moeten ff settelen. Maar ik denk dat je kunt kiezen om geen band op te bouwen met het mensje in je buik. Er wel lief voor zijn, en gezond eten etc, en dan prima vinden dat je er verder niet voor hoeft te zorgen.
Aan het kind kun je het in jarenlange gedeelten vertellen. Ik heb 2 adoptie kinderen, 1 was jong, de ander een tiener.
Dus steeds leeftijd apropiate. En er komen ook vragen van hun kant. Ik heb het altijd liefdevol verteld. En ook rustig naast hun gestaan in de realisatie en verwerking bij de jongste. Dat ging vrij snel in de eerste instantie, want hij zag een zakje chips :)
Zelfs als schoonzussen dicht bij het kind blijven en er geen harde scheiding is ?
Ik zou woorden gebruiken als de liefste hulp, en toen kwam jij. Het helpt ook om verhaaltjes voor te lezen over diverse families, divers ouderschap, liefde en helpen. Dus langzaam, in de jaren die komen het verhaal vertellen.
Met iedere draagmoeder moeten er contractueel grenzen worden beschreven, die beiden wensen, dus die moeten wel overeenkomen. Ik denk dat veel ( schoon) zussen willen helpen, wat nu onterecht geblokkeerd wordt, omdat zo'n band ook contractueel vast te leggen is.
☆
Interessant.
Of Rob Jetten verwend en egoïstisch is, ..
Nee, dat vind ik niet. We hebben toch nageslacht nodig, praktisch gezien dan. Anders leven we straks in een land met alleen maar vergrijzing. Iets minder babies maken per gezin zou, dus 1 of 2 maar liever geen biblebelt gezinnen meer van 4 of 5. En toch blijft dat de persoonlijke keus van ieder gezin, geboorte of adoptie bv.
Dat Jette de klimaat meneer is, dat is zijn werk, zijn privé hoort niet bij het publiek oordeel.
Maar ik snap/zou het voor iemand waar ik veel van hou (eigen kind of een dierbare vriend die ouder wil worden) wel kunnen doen. Laten we commercieel draagmoederschap hier ajb nog altijd niet toestaan (wel ruime onkostenvergoedingen. Bv ook voor je werkgever?) en denk bovenal aan situaties van uitbuiting (=mensenhandel).
Ik zou eerder verwachten dat Jetten het goede klimaatvoorbeeld zou geven door geen kinderen te nemen. Of om een ongewenst kind te adopteren. Nou gaat hij vrolijk bijdragen aan de overbevolking van de planeet. Jammer.
Jetten, de man die op één tripje verder vliegt dan veel mensen in hun hele leven als klimaatvoorbeeld? Laat me niet lachen.
https://www.ad.nl/politiek/rob-jetten-maakt-verre-vliegreis-en-zet-dat-trots-op-instagram-hypocriet-om-geheim-te-houden~a6f8e0d4/?cb=f776c075-ed92-46b0-b4a5-b6d4f02a9c24&auth_rd=1
De laatste jaren worden gemiddeld in Nederland per jaar slechts ongeveer 15 kinderen ter adoptie afgestaan. Adoptie uit het buitenland wordt steeds moeilijker.
Waarom zouden kees mierlo en datbenjij ingaan op de inhoud. Veel te moeilijk en lang niet zo leuk als Jetten bashen. Dat is logisch natuurlijk als je de pest aan een partij hebt.
@labou
Omdat Jetten een grote hypocriet is, die van anderen dingen eist die hij zelf niet op wil geven.
Als Rob Jetten echt zo graag kinderen is er een simpele reeds bestaande oplossing, PLEEGKINDEREN. Tekort aan pleegouders loopt al jaren op.Dus Rob Jetten hier ligt je kans. Alleen ben ik bang dat Rob alleen een perfecte schattige baby wil. De kinderen die echt veel zorg en liefde nodig hebben lijkt Rob helaas niet te willen, waarom met deze mindser hem dan uberhaupt de baby vaneen ander geven?), ik zou zelf geen goede reden weten.
Je mag voor jezelf beslissen of je liever een pleegkind of adoptie, of middels een draagmoeder, of whatever welke manier een baby wilt.
Jette mag dat ook, en verder gaat het niet. Dus wat zijn motivatie is om het via een draagmoeder te doen, daar weet je niets van, dus jouw vermoedens zijn op niets gebaseerd.
Pleegouder zijn is een compleet andere tak van sport. Het is niet voor niets dat daar een groot tekort is.
haha zo makkelijk als boodschappen doen, auteur?
Nou, dat gold voor mij zeker niet. Drie maal in 3,5 jaar tijd een kind op de wereld gezet en jaren borstvoeding gegeven. Dat laatste doet een draagmoeder dan niet (ai..) In combi met ft (niet bs) baan. Geen sinecure. Was wel ruim 21, 20 en bijna 19 jaar (die laatste keer eindelijk een thuisbevalling gebleven). Inmiddels schijnt t nogal a la andere westerse landen gemedicaliseerd te zijn geraakt (vreselijk!) en zijn zaken als pijnstilling verworden tot een keuze maar alleen al de zwangerschap is een mooi maar evenzo pittig proces hoor. Verlofregelingen zijn wel enorm verbeterd maar daar heb je als draagmoeder niks aan.
Iemand wordt ongewenst zwanger, maar mag geen abortus ondergaan. Ze zal haar kind maar ter adoptie vrijgeven. Is dit niet zo ongeveer hetzelfde. Zo wordt die vrouw van staatswege tot draagmoeder gemaakt voor mensen, die graag een kind willen, maar het niet zelf kunnen uitdragen.
Zeker baas in eigen buik. Altijd.
Wel gelukkig mee dat gedwongen draagmoederschap als mensenhandel kan worden gezien. Want die andere kant is mijn enige grote bezwaar. Als er heel veel geld te verdienen valt, gaan uitbuiters over vrouwenlevens.
Verder hier niks van gezien en hij is evenmin van ‘mijn’ partij, maar Rob Jetten komt over als een fijne persoonlijkheid en zal hopelijk ook een liefdevolle en toegewijde ouder zijn. Succes en sterkte bij de zoektocht, Rob en partner.
Hij vond vooral $ 150.000 voor een draagmoeder erg duur.
Dan heeft hij daar gelijk in. In bv. Noord-Amerika moet inderdaad heel wat op tafel worden gelegd.
hart
Of het duur is, weet ik niet. Het is wel een hele hoop geld en daarmee lijkt mij deze vorm van kinderen krijgen alleen weggelegd voor redekijk rijke mensen. Dat vind ik, moet zeker niet de bedoeling worden.
Er is geen enkele marteling of beloning die me kan dwingen om naar Beau te kijken, maar ik had wat koppen voorbij zien komen.
Het ligt bij de juiste persoon en bij de juiste partij, in dit geval. Want ingewikkeld is het zeker en er is veel niet geregeld.
Ik ben een paar jaar geleden in de race geweest als nierdonor voor mijn schoondochter, en dat traject is ook best ingewikkeld. Maatschappelijk werk, psychologen en een eigen medisch team en elke keer vragen waar mij de wenkbrauwen behoorlijk gingen fronsen. Waarom doe je het, wat is de relatie, sta je onder druk, word je betaald en ga zo maar door. Toen verbraken ze de relatie en begon alles weer opnieuw, alsof ik dan ineens mijn keutel in zou trekken.
Voor draagmoederschap geldt natuurlijk hetzelfde. Fysieke geschiktheid, een gezond lijf, zijn er risico's en wat nou als er wat naars gebeurt, en dan natuurlijk dezelfde vragen. Sta je onder druk, word je betaald enzovoorts.
Ook een aparte, ik zocht contact met HR omdat alle onderzoeken me behoorlijk wat dagen kostten. Niets voor geregeld, uiteindelijk werd ik gelijkgesteld met een zwangere...
En dat is ook nog een ding. Leg eens aan je werkgever uit dat je negen maanden en nog wat verminderd beschikbaar bent? Dat zal ook geregeld moeten worden.
Overigens was er een beter geschikte kandidaat, heeft ze een nieuwe nier en gaat het goed met mijn ex-schoondochter. En eerlijk gezegd was ik best en beetje opgelucht dat ik niet onder het mes hoefde.
"Leg eens aan je werkgever uit dat je negen maanden en nog wat verminderd beschikbaar bent?" Goed punt. Dan zou het geen impact mogen hebben op het werkende leven. Voorwaarde.
Dina,
Het moet gewoon goed geregeld worden. En daar is hij denk ik de juiste man op de juiste plaats en van de juiste partij voor.
”Uit de reacties blijkt dat de meeste mensen willen dat het kind vanaf de geboorte het recht krijgt om de biologische ouders te kennen en dat dit verankerd wordt in de wet. Ik ook.”
Dus kinderen die vanuit een draagmoederschap geboren zijn en hun biologische ouders niet kennen, hadden eigenlijk beter niet kunnen bestaan.
Dat is wat er dan gezegd wordt.
Hoe komt u tot die conclusie? Ik lees: er is een voorkeur voor recht op weten wie je biologische ouders zijn. Er staat niets over wat te vinden van kinderen die daar niet aan toegekomen zijn. Uw invulling is ook eigenaardig. Ik zou de invulling geven: kinderen die niet weten wie hun biologische ouders zijn en der last van hebben, verdienen extra solidariteit.
ik lees dat men vindt dat dit als voorwaarde gesteld zou moeten worden om draagmoederschap toe te staan.
En wat nou als je ervan uitgaat (zomaar een wilde gedachte) dat de draagmoeder in spe in staat is om zelf te beoordelen wat zij aankan?
-
Draagmoederschap zou betaald moeten worden, ook in Nederland. Niet met exorbitante sommen geld. Maar wel betaald. Net als overigens eiceldonatie.
-
Die filantropiedwang is gericht op de oude verwachtingen van opofferingsgezindheid van de vrouw. Daarnaast is het niet niks om je lichaam beschikbaar te stellen. Wel je eigen keuze. Maar ook je eigen voorwaarden. Zij het met bepaalde algemene grenzen om misbruik te voorkomen
-
Tot slot is eeuwige dankbaarheid als ontvangend ouder veel gezonder als je ook in de gelegenheid bent geweest er iets tegenover te zetten. En dat iets doen we nu eenmaal met geld of met zaken die geld kosten.
-
Baas in eigen buik is precies dat. Sodemieter op met je betutteld rang, bemoeizucht en puriteinse oordelen.
-
Tot slot vermoed ik intuïtief gezien dat het kind dat bij Jetten terecht komt werkelijk zeer goed en in een warm nest terecht komt. Ja, dat kind heeft recht om de moeder te kennen. Maar er zijn meer kinderen die opgroeien zonder een van de ouders in de buurt.
Baas in eigen buik is voor mij overigens ook de keuze om het kind niet zelf te dragen. Ik vind het absurd dat jij en toenmalige schoonzus dit niet mochten doen volgens de wet.
"Draagmoederschap zou betaald moeten worden, ook in Nederland. Niet met exorbitante sommen geld. Maar wel betaald. Net als overigens eiceldonatie."
-----
Waarom?
Omdat het zaken zijn die je als vrouw kosten. Het is niet gratis voor je lichaam. En omdat we nu eenmaal weinig anders hebben dan geld om daarvoor te compenseren. Ik geloof niet in 'voor niets'. Zowel niet voor gever als ontvanger. Als ik de ontvanger zou zijn en daar niets voor in de plaats mag of kan geven zou ik me daar ook eeuwig ongemakkelijk over voelen.
Veel dank. Attent. Ik kan het ook helemaal eens zijn met je beredenering en met baas in eigen buik. "de oude verwachtingen van opofferingsgezindheid van de vrouw": absoluut. De reden dat ik toch filantropie begrijp, is omdat juist vrouwen vaak dingen doen die ze niet willen of moeten doen. Dan toch doorzetten. Juist vrouwen plaatsen het belang van anderen vaak voor eigen belang. Of ze willen dingen die niet goed voor hen zijn. Als het volledig filantropie is, moeten ze ongelooflijk zeker zijn van dat ze het kunnen en willen. Dan kan dat opofferen qua mindset nog steeds voorkomen, maar ik vermoed minder. Ik ken vrouwen voor wie dragen en een bevalling bijna zo eenvoudig is als boodschappen doen. Ze bestaan. ;) Jetten: eens. Fijn weekend.
@ Mirzas
Verstandige tekstjes van jou. Het enige waar ik bij aarzel is de wens tot ouderschap van mensen. Je moet dat zelf wel heel goed doordacht hebben en daadwerkelijk overtuigd zijn van het feit dat jij iets toevoegt aan het leven van een kind en dat kind aan jouw leven. Er zijn ook nogal wat mensen die na veel pogingen tot een zwangerschap bedenken dat ze ook samen een leven delen dat de moeite waard is zonder kind. Daar heb ik ook veel respect voor. Het zou zo maar kunnen dat Jetten en zijn vriend perfecte ouders zijn maar die vraag moeten zij zichzelf zeker stellen.
@Mirzas
Helemaal eens en inderdaad, ook al vind ik Jetten als politicus een vreselijke wereldvreemde man, hij lijkt me een hele geschikte lieve vader.
DaanOuwens
Het wordt ook steeds normaler om, om allerlei redenen, geen kinderen te krijgen.
@daan, geheel mee eens. Dat geldt natuurlijk voor alle ouders en de kans dat mensen die gebruik willen maken van een draagmoeder daar goed over hebben nagedacht lijkt me bijna groter dan de kans dat anderen daar goed over hebben nagedacht. Er zijn momenteel zoveel zeer goede redenen om geen kinderen te krijgen. Maar dat betekent niet dat de keuzevrijheid voor een deel van hen beteugeld moet worden met betutteling.
Vrouwen en zelfbeschikking, emancipatie en democratie roepen we steeds. Maar waarom mogen ze zichzelf dan niet bevrijden van hoe ze exact kinderen willen, laat staan kunnen krijgen?
Exact, en waarom kan daar geen mooie vergoeding tegenover staan ? Ik vind namelijk dat die romantiek over onbaatzuchtig etc , eens wat meer nuchter benaderd mag worden. Waarom zou een vrouw geen geld mogen krijgen voor die 9 maanden ? Maak haar dat een slechte draagmoeder ? Een slechte vrouw ?
In het contract kunnen lifestyle voorwaarden ed opgenomen worden, het moet uiteraard buiten het commerciële circuit gehouden worden , dus eventueel standaard contracten met dezelfde vergoeding. Een vergoeding waar men zich voor kan laten verzekeren, zodat draagmoederschap niet alleen voor the happy few wordt.
Een vrouw kan ook per contract vd vergoeding afzien.
Een zwangerschap is 9 maanden hard werk, dus maak van geld dan geen vies woord of dat het draagmoederschap daar minder nobel van wordt. Want persoonlijk zit ik liever 9 maanden in een bootcamp dan zwanger thuis.
Ja, kan ik ook volgen. Niet voor the happy few: yes. "Want persoonlijk zit ik liever 9 maanden in een bootcamp dan zwanger thuis." Hier hetzelfde. ;)
ja, die roze wolk die je altijd zo door de strot wordt geduwd is inderdaad misplaatste romantiek. Ook een misplaatste romantiek die vrouwen vaak zelf omarmen als identiteit; het heilige moederschap. En dat mag echt minder. Of weg mag ook wel...
Altijd op de hoogte blijven van het laatste nieuws?
Meld je hieronder gratis aan voor Joop NL. Iedere donderdag een selectie opvallende nieuwsverhalen, opinies en cartoons in je mailbox.
Inderdaad goed om dit soort medisch-ethische vraagstukken aan de bevolking over te laten, maar hoe spreek je dat dan af? Bovendien leven we in een wereld waarin grenzen steeds verder vervagen, ondanks pogingen van nationalistische regimes om deze fysiek te sluiten.
Je zou hopen dat er internationale richtlijnen afgesproken kunnen worden over deze vraagstukken. Probleem is wel dat juist de autoriteit van internationale organisaties (lees VN, Internationaal Strafhof) erg onder druk staat.
Ook binnen Nederland zal het in het huidige politieke klimaat niet lukken om tot afspraken te komen die leiden tot uitbreiding van het recht op zelfbeschikking. Zie bijvoorbeeld de rechtszaken die zijn gevoerd over de illegale hulp bij zelfdoding door verkoop van "middel x".
Dit recht op zelfbeschikking moet in de grondwet verankerd zijn en niet aan de grilligheid van willekeurige regeringen onderhevig zijn. Zoals het uitblijven van democratische hervormingen verwacht ik ook weinig ontwikkelingen op het gebied van deze medisch-ethische vraagstukken.
Ongewenst kinderlozen (koppels of alleenstaanden, dat mag geen verschil maken) zullen zich dus bij deze situatie neer moeten leggen of toch op zoek moeten naar alternatieven. Jammer genoeg zit ons leven vol met dit soort onbevredigende keuzes. Leven in een samenleving vraagt heel wat van ons aanpassingsvermogen, waarover onze menselijke soort gelukkig in ruimte beschikt.
ruimte = in ruime mate
Dank. Interessant dat je euthenasie er ook bij haalt. Iemand anders haalde er ook transhumanisme in bredere zin bij en de angsten van überconservatievelingen voor vooruitgang op medtech-vlak, zoals dat heet. (Die überconservatievelingen rechts zijn net zo niet in balans als op extreem links waar de interpretatie van realiteitszin voor botsingen kan zorgen, maar dat terzijde.)