‘Don't be evil’ - de moraliteit van Google en van Facebook

Een van mijn Facebook vrienden, een zanger/muzikant, schafte onlangs een chromatische stemfluit aan en deelde een foto van zijn nieuwe aankoop op Facebook. Nu, een kleine week later, merkte hij erover op: ‘Sinds ik die stemfluit heb gepost moet ik van Facebook de idiootste muzikale gadgets aanschaffen’.

We kennen het allemaal. Geen handeling online blijft nog onbestraft.

Wanneer wij op zoek gaan naar een nieuwe koelkast, ons sufgooglen in onze zoektocht langs de diverse alternatieven, treffen wij een week later, minimaal een maand lang, overal advertenties voor koelkasten, vriezers en koelkastcombinaties, bij voorkeur van het merk dat wij ook daadwerkelijk hebben aangeschaft.

Ikzelf check, sinds begin van het jaar mijn debuutroman verscheen, de laatste maanden wel eens op Google of er iets over het boekje te vinden of geschreven is, dat eerder aan mijn aandacht ontsnapte. Sindsdien krijg ik op vrijwel elke website met advertenties de suggestie mijn boekje bij Bol, bij AKO of bij Bruna aan te schaffen. Een sympathieke boodschap, zonder meer, maar bij dezen: ik heb het boekje al.

Personal advertising, het heeft vaak (nog) iets knulligs. Maar ook en vooral heeft het iets Orwelliaans.

We weten het al jaren en kunnen ons er maar beperkt aan onttrekken: bedrijven als Facebook en Google verzamelen en verhandelen onze gegevens. We zijn er in korte tijd aan gewend geraakt. Zij ‘respecteren’ daarbij onze privacy, verzekeren zij ons plechtig, want de verkoop van ons surf- en zoekgedrag verloopt louter indirect. Buiten het risico van dataleaks blijven onze gegevens (vooralsnog) uitsluitend in handen van de genoemde bedrijven zelf. Advertenties op ‘partnersites’ verlopen via Google zelf, dat op die wijze de advertentiemarkt online goeddeels monopoliseert. Op eenzelfde wijze verloopt het adverteren via Facebook en Instagram.

Het internet is een markt voor en door monopolisten. Een nationaal of Europees alternatief voor Google of Facebook, zoals Han van der Horst hier onlangs bepleitte , is op het wereldwijde web al haast ondenkbaar geworden. Het ‘respecteren van onze privacy’ komt Google en Facebook daarbij zeer goed uit. Het geeft hen de gelegenheid exclusief hun assets vast te houden. Het zou zelf ‘immoreel’ zijn ze te delen.

Ik moet telkenmale cynisch lachen als grote ISP’s, als Google of als Facebook zegt of zeggen zich druk te maken over schendingen van burgerrechten. Als het om handhaving van andermans auteursrechten gaat bijvoorbeeld. Als hen gevraagd wordt gratis gegevens ter beschikking te stellen aan autoriteiten (zonder overigens te suggereren dat dat in alle gevallen wenselijk zou zijn). Dan staan zij pal voor privacy en de vrijheid van meningsuiting. Dan is de ‘vertrouwensrelatie’ met de klanten, met de consument hen heilig.

Facebook dat zich de gebruiksrechten van alle teksten en foto’s die wij op de website posten laat overdragen. Google dat bij Gmail en andere diensten hetzelfde deed en zich het recht voorbehoud onze mails te wijzigen of elders te publiceren. Facebook dat gebruikers die ‘aanstootgevende afbeeldingen’ uploaden van de site afgooit (het overkwam Han van der Horst en het overkwam meerdere van mijn vrienden). Facebook dat daarbij wereldwijd een puritanisme uitdraagt waarvan Michael Pence en Kees van der Staaij, die ooit nog zelf een christelijk internetfilter aan de man probeerde te brengen, een paar jaar geleden nog enkel konden dromen.

Respect voor de privacy, voor de vrijheid van meningsuiting? ‘Don’t be evil’? Zeker. Selectief en zolang het geld in het laatje brengt. Big Brother probeert ons koelkasten en boekjes te verkopen, die wij al hebben of die wij zelf schreven. Dat heeft, voor nu, soms wel iets komisch. Het heeft zelfs iets onschuldigs. Maar voor hoelang?