Donkere koopkrachtwolken boven huurders

Achter elke punt in de koopkrachtwolk staat een keukentafel, zei Diederik Samsom. Maar de meeste huurders van corporatiewoningen hebben niet eens een keukentafel: daar zijn hun keukens veel te klein voor. En hun puntjes in de koopkrachtwolk staan ook niet op de goede plek. Want het CPB en het Nibud vergeten doodleuk de extra huurverhogingen te verwerken in hun koopkrachtplaatjes (het Nibud schermt alleen met een algemene verwerking in de inflatie). Zij zien zo een enorme donderwolk over het hoofd.

Want die huurverhogingen krijgen alle huurders voor hun kiezen, staat in het regeerakkoord. Niet alleen de zogeheten scheefhuurders. Onder modaal (33.000 euro) gaat de huur 1,5% extra omhoog, bovenop de huurverhoging ter hoogte van de inflatie (dit jaar 2,3%), terwijl de inflatie toeneemt en de lonen die al niet meer compenseren. Kortom, zo’n 4% of meer per jaar erbij. Na tien jaar is de huur dan al 42% hoger.

Veel erger wordt het voor huishoudens met een inkomen boven modaal: tot 43.000 euro gaat de huur elk jaar 2,5% extra omhoog (in totaal dus zo’n 5%; na 10 jaar is de huur dan 55% hoger) en daarboven zelfs met 6,5% (in totaal ca. 9%; na 10 jaar maar liefst 117% erbij). Zonder limiet, want de maximale huurgrens wordt voor deze groep buiten werking gesteld. Huren van duizenden euro’s per maand liggen in het verschiet.

Dat alles levert voor huurders toch heel wat andere koopkrachtplaatjes op. Leidde de inkomensafhankelijke zorgpremie tot een opstand in de VVD, de PvdA slaapt grotendeels nog. Wil er snel een Wiegel in de PvdA opstaan?

Let wel, het gaat hier om het huishoudinkomen, dus ook een werkend stel met een zeer bescheiden inkomen van elk 21.500 euro krijgt een oneindig stijgende huur. Of iemand die 31.000 verdient, dus onder modaal, met een partner of inwonend kind met een bijbaantje van 12.000 euro is ook de klos. Ik kreeg een email van een oudere vrouw die samen met haar man, die AOW krijgt, boven de 43.000 euro grens zit. Minder werken zou haar baas niet accepteren, want ze werkt maar 24 uur en zit voor de rest met een chronische ziekte in de WAO. Van de nu dreigende huurverhogingen kan ze niet slapen. Waar moet ze heen?

Als dit doorgaat zal je zien dat mensen er alles aan doen om onder de grenzen van 33.000 of 43.000 euro te blijven. Simpelweg door minder of zelfs helemaal niet meer te gaan werken. Werken loont niet meer, maar wordt genadeloos afgestraft: desastreus voor de emancipatie, en nóg een aanslag op de afkalvende koopkracht van het huishouden. En de overheid loopt belastinginkomsten mis.

Nóg een vervelend effect is dat alleenstaanden alleen zullen blijven wonen als ze een partner vinden: geen kans dus om de kosten van een woning te delen (juist in deze tijd aantrekkelijk), en een onnodig beslag op de schaarse sociale woningvoorraad: hoezo woningen vrijmaken voor lagere inkomens?

Kortom, als er al inkomensgrenzen moeten komen, kijk dan niet naar het huishoudinkomen, maar alleen naar het inkomen van de hoofdhuurder. Maar beter gaat dit plan volledig van tafel. Net als de inkomensafhankelijke zorgpremie is hier duidelijk niet goed over nagedacht. En waarom blijven kopers buiten schot? De Stichting Gelijke Behandeling Volkshuisvesting heeft een plan uitgedacht voor een algemene woonlastenquote van 22%, een Europees gemiddelde. Voor kopers kijk je dan niet naar de aflossing (dat is vermogensopbouw), maar naar de rente, erfpacht, ozb en onderhoud. Een heel verstandig en evenwichtig voorstel, waar de politiek en met name minister Stef Blok eens goed naar zou moeten kijken.

Huurders gaan via de extra huur in feite een huurbelasting betalen, waar kopers geen last van hebben: hoe rechtvaardig is dat? Hoeven uitgerekend de rijkeren niet te investeren in nieuwbouw en stadsvernieuwing? Bovendien, nu betalen villabewoners via de belasting nog mee aan de huurtoeslag; straks moet dat helemaal opgebracht worden door de huurders zelf. Maar huurders betalen wel mee aan de hypotheekrenteaftrek: kan het schever?

Daar komt bij dat de argumentatie voor die huurverhogingen aan alle kanten rammelt. Er is de drogredenering dat het nodig is omdat de woningcorporaties nu niet genoeg geld hebben om te investeren in onderhoud, verbouw en nieuwbouw. Dat klopt, maar de opbrengst van de huurverhogingen wordt grotendeels ingepikt door het rijk. De verhuurdersheffing loopt op tot maar liefst 2 miljard euro per jaar vanaf 2017. Een dodelijke greep uit de kas van de corporaties (bovenop de heffing voor het Vestia-debâcle), die het geld op hun beurt moeten persen uit de toch al steeds legere portemonnees van hun huurders.

Voor de corporaties is deze financiële molensteen om hun nek de doodsteek. Dat zegt niet alleen Marc Calon van corporatiekoepel Aedes, maar ook de goeroe van de volkshuisvesting, emeritus hoogleraar Hugo Priemus. De sociaal-democraten verkwanselen zo een van hun mooiste kroonjuwelen, ruim een eeuw oud (Woningwet 1901).

Tegelijk raakt de bouwsector nog verder in het slob. De koopmarkt ligt al op z’n rug, en corporaties zijn de enigen die nog huurwoningen bouwen; ook dat valt dan stil. De laatste bouwbedrijven gaan failliet en bouwvakkers belanden massaal in de uitgeklede WW. Hoezo sterker uit de crisis komen?

De andere drogredenering is dat scheefhuurders zo asociaal zouden zijn om te goedkoop te wonen, en daarmee lagere inkomens in de weg zitten. Maar als zij door onbetaalbare huren zijn weggepest en uit hun geliefde buurt en zelfs de stad zijn gejaagd (want betaalbare koop- en huurwoningen zijn daar niet), komen die armere huurders op de wachtlijst bedrogen uit. De huren van de vrijkomende woningen zijn inmiddels opgetrokken naar de marktwaarde (4,5% van de WOZ-waarde). Die valt in steden als Amsterdam en Utrecht veel hoger uit dan de sociale huurgrens van 665 euro per maand. Volstrekt onbetaalbaar.

Geen probleem, roepen de valse profeten van huurharmonisatie en marktwerking. Wie het niet kan betalen krijgt toch huurtoeslag? Nog afgezien van het feit dat daar makkelijk op bezuinigd kan en zal worden (zo ging het met de huursubsidie ook altijd), heeft lang niet iedereen daar recht op. Alleen als je minder verdient dan € 22.025 (alleenstaande) of € 29.900 per jaar (huishouden), en niet meer spaargeld hebt dan € 21.139 per persoon. Dat laatste lijkt misschien veel, maar dat is het niet voor mensen die zelf bijvoorbeeld voor hun pensioen sparen, wat geen overbodige luxe is (zeker niet voor freelancers en zzp’ers). Moeten ze dat dus eerst opeten?

Tot slot, de huren opjagen en de opbrengst voor een deel weer uitdelen als extra huurtoeslag is een gigantische oefening in nodeloos rondpompen van geld. Daar wilde de regering met de zorgtoeslag toch juist vanaf?