Domme steden

Waarom voel ik me zo veilig aan de rafelrand van de Wallen? Een vraag die ik vooral van anderen krijg als ze horen dat ik onlangs ben verhuisd naar het beruchtste deel van Nederland.

Ik denk er meestal niet over na, net zoals ik ook niet nadenk over hoe vaak ik per dag moet plassen of waarom kikvorsen soms groen en soms bruin zijn. Maar goed, omdat het me zo vaak gevraagd wordt, ook middels enquêtes van de gemeente Amsterdam, denk ik er over na. Welnu. Ik voel me zo veilig omdat er altijd volk op straat is. En waarom is er altijd volk op straat? Omdat hier dag en nacht winkels, en open zijn. Ja, ook op zondag. De meeste mensen zijn immers geen verkrachters, rovers, nare Marokkanen, maar mensen die net als ik moeten plassen, ergens wonen en ook maar hopen dat het geveltuintje de winter overleeft. Ook als ze toerist zijn. Easy does it. Als je wonen, werken en winkelen niet scheidt in een wijk gaat het meestal vanzelf goed.   Heb je ook geen horde agenten, opbouwwerkers en handenwrijvende ambtenaren nodig om de sociale cohesie een beetje bij elkaar te houden. Dat doen al die rondscharrelende mensen vanzelf wel.

Dat heb ik zelf bedacht en geobserveerd, maar gelukkig, en dat is altijd fijn voor alledaagse wetenschap, ook een x aantal andere mensen. Bijvoorbeeld James Scott, in zijn studie Seeing like a state. Zodra architecten of sociaal wetenschappers planmatig buurten, steden of landen gaan inrichten gaat het fout. Dan haal je de menselijke logica weg. Corbusier bouwde futuristische steden waar wonen en werken geheel gescheiden werden. Zodat mensen lekker de boel de boel konden laten als ze terug kwamen van werk. Nou, dat hebben ze geweten in Brasilia en de Bijlmer. Lege wijken overdag, en ’s avonds ook leeg omdat mensen thuis achter de gordijnen gingen zitten. Wat direct guur volk, dat nu eenmaal van lege straten houdt, aantrok en in no time de mensen wegdreef voor wie al dat social geengineer was bedoeld. Veel te ongezellig en al snel te onveilig, die geplande leefomgevingen.

Scott werd geïnspireerd door Jane Jacobs, een journaliste die op een gegeven moment gefascineerd werd door de vraag waarom sommige steden wel werken en andere niet kwam tot een vergelijkbare conclusie, en nog vele andere over hoe mensen het best en liefst wonen. In buurten zonder winkeltjes en cafe’s wordt het ontzettend onveilig, omdat niemand wat met elkaar te maken hoeft te hebben, maar zich kan terugtrekken achter dat bastion. Dat bastion dat dan weer wel met enige sloten, hekwerken en alarmapparatuur beveiligd moet worden, want er is niemand op straat die je hoort als een inbreker of verkrachter in alle leegte van de duisternis zijn slag gaat slaan. Dit schreef ze overigens al in de vorige eeuw, jaren zestig, in het boek The Death and Life of Great American Cities.

Waarom gaan wij door met het maken van (Vinex) wijken waar wonen, winkelen en werken compleet gescheiden zijn? Wat is het nut van industrieterreinen en kantorenwijken ver weg van waar je woont behalve dat je even lekker in de file van huis naar werk tot jezelf kunt komen? Waarom doen we onszelf dit soort planmatige onveiligheid en ongezelligheid aan? Dat ligt wellicht aan een vastgeroest idee dat mensen wonen en werken gescheiden willen houden. Hardnekkig en onterecht restant van de arbeidersbeweging wellicht. Maar wel dom en duur. Duur omdat het extra agenten, camera’s, en opbouwwerkers kost om de buurtbarbecues te organiseren waardoor mensen weer weten hoe de buren eigenlijk heten. Alsof ambtenaren en stedenbouwkundigen nooit een boek van Jabobs of Scott hebben gelezen.

Als ik ooit burgemeester van een stad of dorp word is het eerste dat ik doe de bestemmingsplannen wijzigen. In elke woonwijk een of meer cafe’s, restaurants en winkeltjes (met belastingkorting). Zodat er altijd volk op straat scharrelt. De bewoners die klagen over hun rust bij de inspraakavonden presenteer ik de rekening van de extra agenten die nodig zijn om hun rust en veiligheid te bewaren.