Dit wordt onze laatste eeuw

De denktank Club van Rome die in 1972 het controversiële en onrustbarende rapport ‘Einde aan de Groei’ publiceerde, lijkt alsnog gelijk te gaan krijgen. De denktank voorspelde daarin het einde van de wereld zoals we die kennen. Later werd het rapport afgedaan als ‘doemdenken’ maar nu hebben Australische wetenschappers ontdekt dat de voorspellingen toch uit gaan komen.

Nadat het rapport van de Club van Rome verscheen werd de waarschuwing dat de planeet ten onder gaat aan overconsumptie weggehoond. In 2002 veroordeelde de omstreden ‘sceptische’ milieu-expert Bjorn Lomborg het boek zelfs nog tot de ‘vuilbak van de geschiedenis’. Dat ging er bij tegenstanders van milieumaatregelen in als Gods woord in een ouderling. De opvatting dat de Club van Rome veel te pessimistisch was geweest vond niettemin breed gehoor. Nu ligt er een actueel onderzoek waarin alsnog grotendeels het gelijk van de Club van Rome wordt aangetoond.

Dr. Graham Turner van de universiteit van Melbourne vroeg data op bij de Verenigde Naties, maar ook bij de Amerikaanse organisatie die zich bezighoudt met oceanen en de atmosfeer. Deze data werden naast de voorspellingen uit het rapport ‘Grenzen aan de Groei’ gelegd. Een grote overeenkomst in de conclusies werd ontdekt. De onderzoekers houden een slag om de arm maar benadrukken wel dat er een flinke alarmbel af moet gaan.

Het lijkt onwaarschijnlijk dat het streven naar aanhoudende groei kan blijven duren zonder ernstige, negatieve effecten te hebben, en die effecten kunnen sneller voelbaar zijn dan we denken.

In het rapport Grenzen aan de Groei  werd aan de hand van onderzoek door het Massachusetts Institute of Technology (MIT) een ineenstorting van de wereldeconomie voorspeld tegen het jaar 2070. Die conclusie werd mede gebaseerd op een computerprogramma waarmee de trends in de wereldeconomie, vervuiling, voedselvoorziening, bevolkingsgroei en grondstoffengebruik onderzocht werden. Op basis van daadwerkelijke gegevens tot 1970 maakten de onderzoekers projecties tot 2100. Deze projecties werden gekoppeld aan menselijke acties op het vlak van milieu- en grondstoffenbeheer. Conclusie: De productieve kracht van de Aarde is eindig en het streven naar ongelimiteerde groei op alle vlakken zou tot een totale crash leiden.

De Club van Rome legde in 1972 al uit dat de groeiende wereldbevolking en de vraag naar materiële welvaart leiden tot meer industriële productie en vervuiling. Hierdoor worden natuurlijke rijkdommen in rap tempo opgebruikt, neemt de vervuiling toe en de (voedsel-)productie per hoofd stijgt. Doordat er een schaarste optreedt, zal uiteindelijk de industriële productie inzakken. De Club van Rome voorspelde dat 2015 het jaar zou zijn waarin dat zou gebeuren.

Volgens het Historisch Nieuwsblad werd er in Nederland na het verschijnen van ‘Grenzen aan de Groei’ wisselend gereageerd op het boek. Velen waren het ermee eens dat de vervuiling en de snelle bevolkingsgroei in de Derde Wereld voor ernstige problemen zouden zorgen. Ook bedrijven als Shell, DSM, Philips Unilever, Hoogovens, banken en universiteiten droegen actief oplossingen aan voor die problemen in de brochure ‘Wereld voor de Toekomst’. Saillaint detail is dat leden van de Club van Rome zelf ook niet geheel achter het onderzoek stonden. Zij konden zich niet vinden in de gebruikte computermodellen. 

Ook Bram van der Lek van de Pacifistisch-Socialistische Partij (PSP, die later opging in GroenLinks) liet zich destijds matig kritisch uit: “Het MIT-rapport is onwaarschijnlijk, maar de boodschap is duidelijk.”

Een gebeurtenis die de bevindingen van de denktank extra actueel maakte, was de oliecrisis in 1973. Door het plotselinge gebrek aan olie werden er autoloze zondagen ingevoerd. Alhoewel de aanleiding daartoe niet de uitputting van natuurlijke energiebronnen was maar een boze houding van OPEC-landen op de Nederlandse steun aan Israël maakte weinig uit. De oliecrisis toonde aan wat er in Nederland zou kunnen gebeuren als natuurlijke bronnen niet meer beschikbaar zouden zijn voor de burger. Toenmalig premier Den Uyl verklaarde: “Het wordt nooit meer zoals het geweest is.”

Volgens de huidige groep onderzoekers is het misschien te laat om de politici en rijke elite ervan te overtuigen dat het roer drastisch omgegooid moet worden. “Dus het is aan ons om na te denken over hoe we onszelf kunnen beschermen tegen deze onzekere toekomst.”

Bronnen:  De Morgen / The Guardian / Historisch Nieuwsblad

Grafieken uit:  Is Global Colapse Imminent?

Foto: Flickr / Christine Lortie