Dit is niet de oorlog van Rusland maar van miljardair Poetin

Voor de hand ligt het om de voor vrijdag geplande annexatie van oostelijk Oekraïne in woorden weer te geven als ‘Annexatie door Rusland’. Immers de annexatie wordt bekrachtigd met een presidentieel besluit en wordt gesteund door de Doema, het Russische parlement. Toch is er alle reden om het Rusland niet aan te rekenen maar slecht één persoon: Vladimir Poetin. Het is Poetin’s oorlog waartoe hij de directe steun heeft van een aantal getrouwen waaronder eliteleden van de ex-KGB, de Russische geheime dienst. Vanaf het moment dat deze Russische president de Krim annexeerde in 2014 moet gesproken worden van een internationaal ontoelaatbare daad. Waarom is daar door de internationale gemeenschap niet tegen opgetreden? Omdat Rusland lid is van de VN-veiligheidsraad en dit lidmaatschap hem in staat stelde elke veroordeling en interventie met een veto te treffen. Al eerder maakten we kennis met dit veto toen Russische granaten delen van Syrië ten gunste van Assad plat bombardeerden hetgeen gepaard ging met veel menselijk leed. 

Als ik zou schrijven: ‘Rusland’ is dat met inbegrip van het Russische volk. Misleid door de staatsmedia liet de Russische bevolking in meerderheid Poetin z’n gang gaan. De oppositie is monddood gemaakt en de belangrijkste opponent Navalny zit een jarenlange gevangenisstraf uit. Dissidenten hebben hun toevlucht buiten Rusland gezocht en zien nu op afstand hun gelijk in het veroordelen van het dictatorschap van Poetin. De op gang zijnde mobilisatie van Russische mannen veroorzaakt een sterke toename van het aantal vluchtelingen. Ook zijn weer openlijke protestacties in de media verschenen.

In de Westerse media houdt men nauwkeurig de cijfers bij wat militaire bewegingen, economische vooruitzichten, vluchtelingen, protestacties en uitspraken van Poetin betreft.  Algemene teneur: Poetin raakt gaandeweg in problemen om een echte militaire overwinning te behalen, mede dankzij de morele, financiële en militaire steun van Europa en de VS aan Oekraïne. De annexatie zou de aandacht afleiden van dit vernederende militaire slagveld. In de oostelijke gebieden kan de Russische vlag – en dan niet ondersteboven – voluit wapperen. Er zijn altijd wel Russisch georiënteerde groepen die voor de staatsmicrofoon de ‘bevrijding’ toejuichen. 

In zijn toekomstscenario’s 2025 laat de Franse hoogleraar internationale betrekkingen Dominique Moïsi wereldwijde scenario’s in twee richtingen afspelen. Het éen is gericht op angst dat de internationale gemeenschap laat uiteenvallen en ruimte biedt voor rechtsnationalisten. Van een VN als mogelijke vredes- en interventiemacht is weinig meer overgebleven. Iedere staat probeert op eigen kracht te overleven, vaak in conflict met anderen. Het andere scenario is gebaseerd op hoop betreffende een veilige, duurzame en humane planeet. Hoop die gerealiseerd wordt door een succesvolle internationale samenwerking en een VN die op basis van deze samenwerking oorlogen en conflicten weet te voorkomen. Moïsi hoopt dat het laatste scenario uitkomt maar is er niet gerust op. Kunnen en/of willen de leiders van de toekomst hoop als perspectief nemen of kiezen ze voor hun nationalistisch eigenbelang en wakkeren ze de angst aan. Het is niet moeilijk om Poetin in te delen in het eerste scenario. 

Het Russische volk mag dan voor een belangrijk deel in angst leven maar dit betekent niet dat voor hen hoop verloren is gegaan. De komende maanden zal met name Europa zich moeten inzetten om de Russische burgers daarin voor zich te winnen. Met steun aan de oppositie – hier en in het Russische binnenland - en kritische kunstenaars en journalisten uit Rusland als vertolkers van de hoop ruim baan geven. En: Russische agenten onder de vluchtelingen niet moeten tolereren. 

Het is nog niet duidelijk wie achter de recente sabotage van de pijpleidingen in de Oostzee zitten. Inderdaad, Poetin wordt genoemd ook al omdat het voor de hand zou liggen. Maar ook hier: deze daden worden niet verricht door (Russische) burgers die vrede willen en een beetje geluk in het dagelijkse bestaan nastreven. 

21 september vierden we de VN-Internationale Dag van de Vrede. Het is wereldwijd wat stil gebleven, ook in Nederland. Een inhaalactie is geboden door aandacht te besteden aan de zwakke positie van de Russische bevolking. Door geopolitieke experts is erop gewezen dat Poetin uitsluitend de oorlog is begonnen als een business model om zijn macht én miljarden (in dollars uitgedrukt) veilig te stellen. Als de eerste lijken van gedode soldaten uit de recente mobilisatie hun geboortegrond bereiken, zal het gaandeweg duidelijk worden of de Russische bevolking zo’n business model als ideaal aantrekkelijk vinden.

Dit alles neemt niet weg dat onze aandacht voor het lot van het Oekraïense volk niet mag verslappen. Hoe te bereiken dat de twee buurlanden uiteindelijk ook hier in hoop verder kunnen leven? Nu al moeten we ons inzetten voor een verzoeningsdialoog nadat Poetin definitief is verdwenen. Europa heeft nu unieke kansen om zelf een continent van hoop te zijn.