Joop

Digitaal het nieuwe normaal?

  •    •  
18-05-2020
  •  
leestijd 3 minuten
  •  
people-5114921_960_720

© cc-foto: Pixabay

Waarom we huiverig moeten zijn voor een digitale universiteit
Toen de coronacrisis ook Nederland bereikte, was er in de eerste dagen nog veel onduidelijk. De Nederlandse universiteiten waren daadkrachtig en kozen voor duidelijkheid in hun beleid: voor de rest van het collegejaar wordt het fysieke onderwijs volledig vervangen door digitaal onderwijs. Prettig: zo wisten docenten waar ze aan toe waren en konden ze hun onderwijs zo snel mogelijk omzetten naar een digitale vorm.
Echter, nog voor het kabinet met de persconferentie over de nieuwe maatregelen kwam, nam de VSNU (De Vereniging van Universiteiten) al stelling, en gaf aan ook in het nieuwe collegejaar, zo veel mogelijk onderwijs digitaal aan te bieden. Universiteit Leiden deed daar nog een schepje bovenop; zij streeft ernaar al hun onderwijs t/m februari 2021 digitaal aan te bieden. De VSNU presenteerde hun richtlijn met de slogan “On Campus, als het kan. Online, omdat het kan.” Hoewel het eerste deel suggereert dat fysiek onderwijs de prioriteit blijft, moeten we niet te licht denken over het tweede deel: “ Online, omdat het kan.
“Omdat het kan” mag geen argument zijn om voor een digitale onderwijsvorm te kiezen; dat stelt slechts vast dat het een keuzemogelijkheid is. Het criterium om die keuze te maken moet nog altijd zijn: wat is de beste manier om mijn boodschap over te brengen? Daarin moeten we niet te licht denken over het vervangen van een hoorcollege door een digitaal college. Kennisoverdracht vereist wederzijdse communicatie die niet alleen verbaal plaatsvindt, maar waarin beweging een belangrijke rol speelt. Het gebruik van de handen, het versnellen of juist vertragen van de pas ondersteunen het verhaal van de docent; een frons of glazige blik van een student geven de docent de gelegenheid te reageren en een punt anders uit te leggen.
Naast de overdracht van kennis, is het doel van hoger onderwijs het ontwikkelen van het vermogen academisch te handelen. Ook daarvoor is interactie tussen docenten en studenten van essentieel belang. Door samen ideeën te bespreken, te leren verwoorden en te beargumenteren, leiden we mensen op om zelf geïnformeerde keuzes te maken en deze te kunnen onderbouwen (niet ‘omdat het kan’, maar omdat daar reden toe is). De universiteit is een gemeenschap (community: com = ‘samen’, -munus = ‘gift’), waarin je samen (je ideeën) geeft om zo gezamenlijk een wederzijds begrip te scheppen, zoals onderwijsfilosoof John Dewey zo mooi verwoordt.
Het community-aspect blijft niet beperkt tot het directe onderwijs. Met het volgen van een universitaire studie gaan veel studenten op kamers, waar ze voor het eerst op eigen benen staan. Die vrijheid met de laagdrempeligheid om contact te maken met veel verschillende mensen – doordat je in hetzelfde studentenhuis woont, samen college volgt of lid bent van dezelfde studentenvereniging – maken dit een tijd waarin je vrienden en relaties voor het leven maakt. Niet voor niets moedigen we studenten aan naar het buitenland te gaan. Juist die mobiliteit geeft studenten de mogelijkheid verschillende ervaringen op te doen en zichzelf op academisch en persoonlijk vlak te ontwikkelen.
Ik denk dat we daarom huiverig moeten zijn over het enthousiasme om ‘digitaal’ tot het ‘nieuwe normaal’ te maken. Zo zegt bestuursvoorzitter Jouke de Vries van de Universiteit Groningen in de Ukrant: “Ook als de grootste crisis voorbij is, zullen we als Nederlandse universiteiten online onderwijs blijven aanbieden.” Ik vraag mij dan af: wanneer is de grootste crisis voorbij? Zeker, binnen de huidige maatregelen is het niet anders en vormt digitaal werken soms een verassend goed alternatief. Ook ik werk nu met plezier samen aan een wetenschappelijk artikel met een Amerikaanse collega. Maar daar waren we waarschijnlijk niet aan begonnen als we elkaar niet al goed hadden leren kennen door mijn onderzoeksstage van een half jaar in haar lab.
Zodoende is digitaal onderwijs nu – binnen de mogelijkheden die er zijn – mogelijk de beste oplossing. De consequenties van deze oplossing kunnen dankzij het bestaan van een universitaire gemeenschap worden beperkt op de korte termijn, maar dezelfde oplossing kan grote gevolgen hebben door het verlies van deze gemeenschap op de langere termijn. We moeten ervoor waken een onder ongekende omstandigheden ingeslagen pad te blijven volgen en bij een verandering van de maatregelen (en dus mogelijkheden) opnieuw een afweging maken voor het geven van digitaal onderwijs. Met andere woorden: niet ‘omdat het kan’, maar ‘wanneer het niet anders kan’.
Delen:

Praat mee

Heb je een vraag, suggestie of wil je gewoon iets kwijt? Dat kan hier. Lees onze spelregels.

avatar

Reacties (14)

P Haan
P Haan19 mei 2020 - 6:14

Is dat niet de grootste valkuil voor elke wetenschapper? Verzetten tegen verandering? Je hebt dat zelf wel ergens voorbij zien komen en er om gelachen, dat men er niet aan wilde dat de wereld rond zou zijn. Zou dit in dezelfde categorie kunnen vallen? Ik ben het met je eens dat de huidige systematiek waarde heeft. Maar is dat niet gewoon meer nostalgie dan wat anders? Welke kansen zie je, als we het op deze manier doen? Onderwijs op hoog niveau voor een fractie van de huidige kosten, wereldwijde toegang tot colleges van mensen waar je nu alleen maar van kan dromen, van gedachten wisselen en elkaar tot uitersten drijven? Niet dat dat het ideaal is, maar durf de mogelijkheden en grenzen te verkennen. We hebben nu een gouden kans om sprongen vooruit te maken. Of om misschien gewoon heel blij terug te nestelen zodra het kan. Misschien wat meer waardering opbrengen voor de mensen die les geven. Omdat het toch een toegevoegde waarde bleek te hebben.

adriek
adriek18 mei 2020 - 20:03

Het lijkt me een uitstekend idee om tenminste een deel van het (massa) onderwijs in het vervolg online te doen. Die trend was toch al zichtbaar en als we dat online onderwijs inbedden in ons onderwijssysteem komt er ruimte vrij voor meer persoonlijke begeleiding van (groepjes) studenten in andere vakken. Voor een college met vijfhonderd of meer studenten in de zaal is een (goed gemaakt!) online college een prima alternatief. Voor projectwerk waar studenten in relatief kleine groepjes met elkaar en met docenten samenwerken (en leren) zijn nog geen volwaardige online alternatieven.

[verwijderd]
[verwijderd]18 mei 2020 - 18:51

--- Dit bericht is verwijderd —

1 Reactie
DanielleDefoe
DanielleDefoe19 mei 2020 - 12:09

Massa colleges online waren vaak al noodzakelijk wegens een gebrek aan zaalruimte. Maar er gaat niets boven persoonlijk contact. In mijn ervaring tenminste zeker in de masterfase.

Frank9
Frank918 mei 2020 - 17:50

Ik wil daar best de discussie over aan, na 30 jaar ervaring @openuniversiteit

1 Reactie
Zeurmachine
Zeurmachine18 mei 2020 - 18:19

De Open Universiteit heeft ambities gehad om de eerste geprivatiseerde universiteit te worden. Het bedrijfsleven zou dan mee mogen denken over modulen en curriculi. Daar heeft deze afstands-universiteits de toenmalige student geen goed mee gedaan, zo te horen aan hun verhalen toen.

bolito
bolito18 mei 2020 - 15:49

Wacht maar tot de stroom uitvalt. Dan is de gedigitaliseerde mensch pas écht de pineut.

[verwijderd]
[verwijderd]18 mei 2020 - 11:40

--- Dit bericht is verwijderd —

2 Reacties
Frits Jansen
Frits Jansen18 mei 2020 - 15:40

Mijn werkgever verplichtte me juist tot thuiswerken, want een vierkante meter kantoorruimte is heel duur. Dat begon met "flexplekken" en eindigde met thuiswerken. Natuurlijk is het fijn om reistijd uit te sparen, maar ik constateerde dat het vervelend is dat er dan geen duidelijke grens meer is tussen werk en vrije tijd. Als je lui bent kun je de hele dag lanterfanten (tot je baas om resultaten vraagt!), maar als je ijverig bent werk je al gauw langer dan de 8 uur waar je voor wordt betaald. Bovendien is rondhangen bij de koffieautomaat er thuis niet meer bij. Toen ik later weer een eigen bureau kreeg op een kantoor vond ik het heel plezierig om aan het eind van de middag een duidelijke streep te trekken tussen werk en vrije tijd. Thuis had ik geen kantoor meer. Daar moet ik wel bij zeggen dat het voor mij toen 7 minuten fietsen naar mijn werk was. Eerder was ik ook dicht bij mijn werk gaan wonen maar toen werd de hele afdeling verplaatst naar een ander kantoor 50 km verder weg.

adriek
adriek19 mei 2020 - 13:24

Rondhangen bij de koffieautomaat gaat thuis prima. Ooit voelde ik me schuldig als ik met de buurvrouw babbelde of de hond uitliet in de baas z'n tijd, tot ik me realiseerde dat dat een kwartiertje babbelen bij de koffieautomaat maar zelden over werk gaat, en nog minder vaak tot tastbaar resultaat (voor de baas) leidt. De hond uitlaten is minstens zo effectief, omdat de boog dan even helemaal ontspannen is en het werk daarna weer extra lekker gaat.

Zeurmachine
Zeurmachine18 mei 2020 - 11:20

Het valt best tegen, die studententijd. Je moet als volwassene in een hokje wonen. Je hebt weinig keuze in huisgenoten (wel eens een keuken moeten delen met een narcist? Ieks!). (Een paar houden de boel schoon, anderen trappen de vuilnisbak gewoon aan tot het afval de dichtheid van een neutronenster heeft. Niet meer te sjouwen zo'n zak naar de container.) Je bouwt schulden op. Altijd te weinig geld. Altijd. Eeuwige tentamenstress, en altijd een paar vakken waar je 10x meer aandacht aan moet besteden dan de rest, want te veel / te moeilijk / te vaag onderwezen. Practica zijn uitputtend, want ze vragen veel voorbereiding, en duren soms wel vijf uur. Thuis zit je uren per dag straal alleen te studeren. En je moet voor alles een voldoende halen, anders doemt eeuwig falen op. Word het bijstand of een cassière-carrière. Toch hebben mensen de neiging de periode 18-25 jaar in hun leven te idealiseren, en denken zo in weemoed terug aan al die "lol" die ze hadden. Mijn advies: ga NIET studeren, tenzij je een absolute vakfanaat bent. Ik vraag me af wat studeren je nog brengt. De startsalarissen zijn voor HBO en WO echt te laag. De studieschuld haalt het beetje extra geld tot 25 jaar(!) lang bij je weg. Het was al jaren zo dat het universitair onderwijs steeds meer uren als thuiswerk indeelde. De meeste studierichtingen bieden nog maar tot 16-20 uren contactonderwijs aan. Nu ze de coronacrisis aangrijpen om dat verder te reduceren, kun je net zo goed met een stapel boeken en DVDs jezelf onderwijzen. Een waardeloze ontwikkeling.

3 Reacties
Frits Jansen
Frits Jansen18 mei 2020 - 15:44

Daar staat tegenover dat een succesvolle studie wordt beloond met een diploma. Nooit krijg je zo duidelijk waardering. Ik had de gelegenheid op mijn vijftigste opnieuw te gaan studeren en genoot er weer van voor examens te kunnen slagen in plaats van bazen te moeten dienen die mij verslechterende bedrijfsresultaten in de schoenen schoven.

DanielleDefoe
DanielleDefoe19 mei 2020 - 18:59

Met studentenhuizen heb ik soortgelijke ervaringen. Ik bracht de vuilniszakken wel eens stiekum 's nachts naar de container, maar rondkomen leerde ik aan moeders knie en digitaal onderwijs is niks.

Zeurmachine
Zeurmachine19 mei 2020 - 19:31

@DanielleDefoe. Ik had alleen basisbeurs en lenen vertikte ik. Het was een straf, die studiefinanciering.