Dialoog met Iran vereist gelijkwaardigheid

“And We proclaimed in the Psalms, after we had proclaimed in the Torah, that My virtuous servants will inherit the earth”. (21:105)

Met dit vers uit de Koran eindigde de Iraanse president Rohani, zijn toespraak tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in New York.

In juli 2013 werd Rohani tijdens een semidemocratische verkiezing gekozen om een deel van de verloren legitimiteit van het regime te herstellen zonder een bedreiging voor het leiderschap van ayatollah Khamenei te vormen.

Rohani is de man met de sleutel. Met het symbolisch gebruik van de sleutel voor zijn campagne maakte hij duidelijk dat hij weet hoe hij vergrendelde deuren kan openen. Vlak voor zijn bezoek aan New York werden 80 activisten die gevangen zaten sinds de protesten in 2009 vrijgelaten, onder hen Nasrin Sotoudeh, een van bekendste mensenrechtenadvocaten die destijds voor haar werkzaamheden en het verdedigen van activisten werd veroordeeld tot zes jaar gevangenisstraf en 20 jaar ontzegging om haar vak ui te oefenen. In dezelfde week versterkt Rial met 25% tegenover de Amerikaanse dollar, met vermelding van een hoog niveau van hoop voor de reis Rohani.

De toespraak van Rohani in New York was op hoop en vrede gebaseerd. Hij nodigde alle staten uit om zich in te zetten voor het project “The World Against Violence en Extremisme”, want “vrede is binnen handbereik”. Verder voegde hij eraan toe:

We moeten gaan nadenken over ‘Coalitie voor het garanderen van vrede’ over de hele wereld in plaats van de ineffectieve ‘Coalities voor oorlog’ in verschillende delen van de wereld.

Atoomprogramma en maatstaven De Iraanse regering heeft benadrukt dat het ontwikkelen van nucleaire energie voor burgerdoelen was, maar daarmee de rechten van de bevolking werden hierdoor juist in grote mate geschonden. De opgelegde sancties raken het dagelijkse leven van de gewone man vergaand. Een te hoge inflatie heeft tot enorme koopkrachtdaling geleid waardoor basislevensmiddelen zoals vlees, kip en groente voor de lage en middenklassen een luxe zijn geworden.

Maar het zijn zeker niet alleen de economische sancties die leiden tot mensenrechtenschending. De recente vrijlating van politiek gevangenen en activisten heeft als doel om de goede intenties van de nieuwe president te tonen. Maar als deze vrijlatingen echter plaatsvinden op voorwaarde dat deze personen in de uitoefening van hun beroep als advocaat, schrijver of activist worden beperkt, kunnen we niet van vrijheid spreken. Nog altijd hebben de belangrijke oppositieleiders zoals Mousavi en Karroubi huisarrest.

Meten met twee maatstaven Hoewel de stoel van Israël leeg was tijdens zijn toespraak, had Rohani ook een boodschap voor dat land. Niet zijn eerste. Op 4 september wenste hij alle joden een gelukkig nieuw jaar. Het was ook niet zonder reden dat hij dat koranvers met verwijzing naar de Thora citeerde. Daarmee heeft Iran, prachtig genuanceerd, een beroep gedaan op één van de belangrijkste actoren in het onderhandelingsproces. De positie van Israël is van cruciaal belang en moet niet worden onderschat.

Israël is een van de landen die een direct belang bij het atoomprogramma van Iran heeft, maar heeft zelf het Non-proliferatieverdrag niet getekend. Als er gepleit wordt voor een atoomvrij Iran en als er sancties aan een land worden opgelegd vanwege zijn atoomprogramma, moet het voor alle landen gelden.

Is in deze situatie een geheel atoomvrij Midden-Oosten niet de beste optie? Alle landen inclusief Israël. Alle landen moeten het Internationale Atoomagentschap (IAEA) voortaan op de hoogte te houden van de in- en uitvoer van nucleair materiaal. Ook moeten dezelfde sancties worden opgelegd en moet dezelfde agressieve toon worden gevoerd als tegenover Iran en Irak als de volledige transparantie uitblijft. De partijdigheid van IAEA en het Westen in deze zaak bewijst nu dat er andere belangen gediend worden.

Een belangrijke vraag is welke rol de VN  nog in het internationale politieke spel speelt. Als er zonder de goedkeuring van de VN oorlogen gevoerd worden en de VN-principes zonder pardon geschonden worden, hoe kunnen de landen die een voorstander van mensenrechten en democratie zijn nog met enige geloofwaardigheid pleiten voor atoomvrij Iran?

Het recht van het atoomprogramma van de Iraanse regering moet niet in strijd zijn mensenrechten en moet niet (in)direct leiden tot schending van mensenrechten. Noch moet het in strijd zijn met internationale wetgeving en het Non-proliferatieverdrag. Maar het Westen moet zich ook onthouden van een dubbele agenda als het om het Iraanse atoomprogramma gaat. Men kan op basis van sterke aanwijzingen pleiten voor economische sancties om het land te dwingen om te stoppen met het verrijken van uranium die ook voor het maken van chemische wapens gebruikt kan worden. Maar tegelijkertijd is onderhandelen met ongelijke posities en met twee maatstaven meten, onterecht en onrechtvaardig.

Bronnen: www.haaretz.com/news/diplomacy-defense/1.548913 weekly.ahram.org.eg/News/3075/19/Rouhani-brings-keys-to-locked-doors.aspx www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/internationale-vrede-en-veiligheid/sancties/sancties-op-iran edition.cnn.com/2013/09/24/opinion/opinion-fathi-rouhani-us/index.html?sr=sharebar_facebook