Democratie betekent niet altijd vrijheid en gelijkheid

U zal het wellicht niet met mij eens zijn maar de ware les van de verkiezing van President Trump is niet de ontdekking van de “boze blanke burger”. Waar wij in Europa deze mannen al een bescheiden plek hebben gegund in onze parlementen heeft hij nu ook de Verenigde Staten veroverd. Ja, dat is daar een relatief nieuw fenomeen. En inderdaad, dat Trump’s invloed zo groot bleek kwam als een schok voor velen.

De ware les van de opmars van Trump is echter een herinnering dat democratie niet per definitie gelijk staat aan vrijheid, gelijkheid en broederschap. Of aan aanverwante liberale waarden. We hebben jarenlang al deze waarden op  één  hoop gegooid; “kijk niet-Westerlingen, dat zijn wij! Democraten, voor de vrijheid!”

De toekomstig vice-president Mike Pence gelooft dat minderjarige homoseksuelen ‘genezen’ kunnen worden door elektrotherapie. Iets wat wij in Nederland (terecht) barbaars en knettergek vinden, maar miljoen Amerikanen juichen dit toe. Vooral de evangelischen staan massaal achter Trump en dit soort praktijken. Ook dat is democratie, maar is het vrijheid en gelijkheid om als homoseksueel te moeten leven onder het bewind van dit soort lui?

In het Westen zijn wij er als eerste bij om met straf vingertje naar ondemocratische landen te wijzen. En als er dan toch verkiezingen gehouden werden in de Palestijnse gebieden of in Egypte wezen we de uitslag van de hand. “Niet klaar voor democratie, die Arabieren”. Veel Arabieren zullen deze week dan ook hebben gegniffeld bij het horen van de uitslag. “Niet klaar voor democratie, die Amerikanen”.

Meer dan ooit kan de vergelijking getrokken worden met verkiezingen in landen als Turkije en Egypte. De Egyptenaar verkoos in 2012 moslimbroeder Mohammed Morsi met een kleine marge tot president. Zowel Morsi als Trump hebben anti-liberale trekjes. Beiden hebben weinig op met vrouwen- of homorechten. Of zullen zij zich daadwerkelijk sterk maken voor de vrijheid van andersdenkenden.

Wat er in Turkije gebeurt sinds de mislukte coup behoeft ook weinig uitleg. De razzia van de democratisch verkozen Erdogan op politici, wetenschappers en journalisten is al maanden in volle gang. Ook de rechten van de Turkse Koerden staan steeds meer onder druk. Minderheden hebben het dan ook zwaar wanneer dit type leiders democratisch aan de macht komen.

Dit spanningsveld is dan ook de belangrijkste les van deze verkiezing. Democratie gaat soms wél en soms niet samen met liberale waarden. Toegeven, in het Westen hebben we door relatief onafhankelijke instituties meer bescherming tegen niet liberale democraten (‘liberal democrats’). Maar de republikeinen hebben straks ook de meerderheid in de Senaat, het Huis van Afgevaardigden en het Hooggerechtshof.

Een signaal dat het wellicht niet langer vanzelfsprekend is dat Westerse democratieën voor eeuwig de idealen van vrijheid, gelijkheid en broederschap zullen uitdragen.