De zwaktes van de Turkse economie

Opinie

•

16-01-2012

•

leestijd 4 minuten

•

De 'Erdogan bubble' zal op een zeker moment ongetwijfeld barsten

Met grote regelmaat verschijnen berichten over de wonderbaarlijke economische opleving van Turkije, een land dat tot de snelst groeiende economieën ter wereld behoort. Op dit punt lijkt Turkije in ieder geval te voldoen aan de door de Europese Unie gestelde eisen. Ook in andere opzichten is dit succes echter een belangrijk fundament onder de internationale politiek van de Gerechtigheids- en Ontwikkelingspartij (AKP). De assertieve premier Erdogan wil Turkije verheffen tot toonaangevend land in de regio en als het even kan zelfs tot een economische en politieke wereldmacht. Mede door deze ambitieuze opstelling riep Time Magazine hem vorig jaar uit tot ‘person of the year’. Een twijfelachtige eer overigens, gezien zijn voorgangers. Want in 1938 kwam Adolf Hitler bij Time als winnaar uit de bus, terwijl de lezers van dit tijdschrift een jaar later voor Joseph Stalin kozen.

Is het alleen hosanna met de Turkse economie, of zijn er ook zwakkere plekken? Ja, wel degelijk, al lees je daar door de tamelijk eenzijdige berichtgeving weinig over. De media beperken zich doorgaans tot de explosieve groei van de productie en de export sinds de AKP aan het roer staat. Daarnaast wordt de beteugeling van de inflatie als grote verdienste van die partij genoemd.

Dat de Turkse economie de laatste tien jaar in de lift zit, is een onmiskenbaar feit. De bijdrage daaraan van de AKP behoeft echter een kanttekening. De successen volgen namelijk in de eerste plaats uit richtlijnen van het IMF en de Wereldbank. Na de economische crisis in Turkije van 2001 sloot de regering overeenkomsten met deze internationale financiële instanties. Dat wil zeggen, toen de AKP nog niet aan de macht was. De partij van Erdogan deed daarop niet veel meer dan het strikt naleven van de adviezen van het IMF en de Wereldbank. Om daar vervolgens de vruchten van te plukken. Of zoals een vooraanstaande Turkse econoom het uitdrukt: ‘het economische succes van de AKP is vooral het succes van het IMF en de Wereldbank.’

Heeft de economische groei ook geleid tot grotere werkgelegenheid? Volgens de AKP zit momenteel een op de tien Turken zonder werk. Dat is nog altijd hoger dan in West-Europa, maar het is wel eens erger geweest. Bovendien wordt de werkeloosheid heel geleidelijk iets minder. Klinkt goed en de cijfers dragen ook zeker bij aan het positieve beeld over de Turkse economie in de westerse media. Ook hier past echter een kanttekening, want de AKP ontwijkt in haar cijfers het grote aantal ongeregistreerde arbeiders. En daarmee ook de werkeloosheid onder deze groep. Het is daarom realistischer om uit te gaan van een werkeloosheid tussen de 20 en 25 procent, wat uiteraard andere koek is.

Een ander punt is de scheve handelsbalans van Turkije. Want terwijl de export de laatste tien jaar ontegenzeggelijk snel groeide, schoot de import in dezelfde periode eveneens omhoog. Daardoor importeert Turkije momenteel tien procent meer dan het exporteert, een groter handelstekort dan dat van Portugal en Griekenland. Overmatige import was altijd al de achilleshiel van de Turkse economie, maar ondanks alle successen heeft de AKP wat dat betreft weinig of niets kunnen veranderen. Het handelstekort dreigt nu bovendien zelfs tot een ronduit explosieve situatie te leiden.

De sterke toename van de import komt mede omdat de AKP haar religieuze oriëntatie op de economie projecteerde. De islamitische wetten verbieden het heffen van rente en daar was het streven van de AKP op gericht. Premier Erdogan draaide erin toespraken niet omheen dat hij het niveau van de rente terug wilde brengen naar dat van de inflatie. Daardoor zou van reële rente op den duur niets overblijven. Het gevolg was dat lenen erg goedkoop werd in Turkije. Zo goedkoop dat menigeen zich diep in de schulden stak. Bijvoorbeeld om een auto te kopen. De verkoop van nieuwe auto’s steeg daardoor de laatste jaren enorm. Dat maakte in buitenlandse ogen veel indruk. De bomen leken opeens tot in de hemel te groeien in Turkije. Weinigen stonden er echter bij stil dat al die nieuw auto’s niet zo zeer een reflectie waren van de economische groei, als wel van meer en grotere leningen. Die namen in 2009 en 2010 jaarlijks met 40% toe. Door de daaruit volgende grotere consumptie, groeide het handelstekort in dezelfde periode navenant.

In de zomer van 2011 dienden de problemen zich aan. Door het tekort op de handelsbalans devalueerde de Turkse lira sterk, wat meer gevolgen had dan alleen een terugkeer van het inflatiespook. Om een vrije val van de munteenheid te voorkomen, zag de Turkse centrale bank zich in oktober genoodzaakt om de rente drastisch te verhogen. Die maatregel had echter verre van het beoogde resultaat, want de lira devalueerde verder, terwijl de Turkse effectenmarkt een stevige dreun kreeg. Zo kwam de Turkse economie in een venijnige vicieuze cirkel terecht: door het handelstekort verzwakt de lira, wat vervolgens tot hogere rente en duurdere leningen leidt. De banken zouden graag de vinger op de knip houden, maar kunnen dat niet doen, omdat hun klanten anders niet in staat zouden zijn de hogere rente te betalen. Het gevolg is dat de lira nog verder verzwakt, met vervolgens renteverhogingen en grotere leningen als consequentie.

Het behoeft geen betoog dat deze ‘Erdogan bubble’ op een zeker moment moet barsten en dat de oververhitte economie zichzelf corrigeert. Grote gevolgen zullen in dat geval niet uitblijven. Recentelijk gaan al steeds meer ondernemingen failliet en die tendens lijkt zich voor te zetten, met uiteraard meer werkeloosheid als gevolg. Dat is een veeg teken voor de populariteit van de AKP. Veel Turken stemden immers niet uit religieuze overwegingen op die partij, maar omdat men hoopte dat Erdogan economische stabiliteit zou brengen. Recessie moet daarom wel tot een politieke crisis leiden. Vooralsnog heeft het er in ieder geval alle schijn van dat de Turkse economie het dit jaar zwaar te verduren gaat krijgen.

Meer over:

opinie, wereld

Praat mee

Heb je een vraag, suggestie of wil je gewoon iets kwijt? Dat kan hier. Lees onze spelregels.

Reacties (8)

Sorteren op:

msj_meijerink16 jan. 2012 - 13:14

Maar wat werd allemaal geïmporteerd? Ik vermoed dat dit luxe goederen zijn, verdiend met Euro's in West-Europa, geen essentiële producten om de eigen economie op te krikken. Dan valt het nog wel mee.

ockham16 jan. 2012 - 13:14

Er lijkt me niets op tegen dat er wat over Turkije wordt geschreven. Of Edel gelijk zal krijgen, het toekomsteige barsten, of heeft over de goedheid van IMF, dat weet ik niet. Van belang lijkt me dat een Islamitisch land zich zelfstandig opstelt, en dat het daar redelijk goed lijkt te gaan. Edel zou de vergelijking met Irak eens kunnen trekken.

neutralist16 jan. 2012 - 13:14

Ik vind het wel interessant, Turkije doet er toe en het is goed om een realistische beeld van het land te hebben. Maar de aanname t.a.v. de werkloosheidcijfers vind ik wel wat kort door de bocht. 25% werkloosheid en geen 10%? Dat verdient nadere uitleg. Waarom is zo'n grote groep dan niet geregistreerd?

[verwijderd]16 jan. 2012 - 13:14

Turkye is een goed voorbeeld hoe het criminele bankencartel te werk gaat. A: Geef de politicus de indruk dat hij voor economische groei en banen kan zorgen en daardoor herkozen wordt. B: Geef de politicus ruime financiele middelen en zorg ervoor dat het land zich in de schulden kan steken. C: Geef de Turkse bevolking ruime financiele middelen zodat ook zij zich in de schulden kunnen steken. D: Als iedereen tot aan z'n nek toe vol met schulden zit draaien we de geldkraan dicht zodat de turkse economie niet meer groeit en ook z'n schulden niet meer af kan betalen. E: Maak van elke Turk een schuldslaaf F: Roof het land leeg van al z'n grondtoffen en zorg ervoor dat overheidsbezit geprivatiseerd wordt. G: Politici die tegenstribbelen laat je afzetten en plaats een Goldman Sachs lakei. Laat via de media weten dat Erdogan een fascist is. H: Koop dit geprivatiseerde eigendom voor een prikkie op. I: Doe hetzelfde bij hetvolgende land. Wakker worden mensen.... ook wij komen aan de beurt!

2 Reacties

diadorim16 jan. 2012 - 13:14

Ik ben niet zo pro-turks (om het zacht uit tedrukken), maar wat je schrijft is de meest de absurde samenzweringsbrei die ik tot nog toe op Joop gelezen heb. Kan je je rammelende bewustzijnsstroom enige discipline opleggen?

0 Rapporteren

opmerker16 jan. 2012 - 13:14

Ook hier gaat het over rente op leningen. Erdogan wenst de rente in overeenstemming te laten zijn met de inflatie. Hiertoe moet hij ook de hoeveelheid geld in zijn land betuigelen d.w.z. gelijk aan de toename van hun BNP. Ook dit land is nu door het internationale bankconsortium overspoeld met geld. Erdogan en zijn regering kunnen niets betuigelen. Hebben dus geen controle.

0 Rapporteren

HenkDeBree16 jan. 2012 - 13:14

Ik weet niet wat de bedoeling is, maar Peter Edel zijn stukjes gaan allemaal over Turkije en gezien de reacties, zit niemand daarop te wachten. Wie geeft er om de saaiheid, economische bubble ed van Turkije, misschien turken, maar verder weinig behalve schermvulling. Ik vind het in ieder geval geen bijdrage aangezien ik JOOP zie als een Online Opinie Pagina mbt tot Nederland en dingen die betrekking hebben op Nederland door Nederlanders. Niet in een nationalistische zin, maar anders kunnen we ook alle andere landen erbij betrekken. Ik ben benieuwd wat de motivatie is van de JOOP redactie op expliciet deze Turkse bijdragen een ruimte te geven.

1 Reactie

TheoJ216 jan. 2012 - 13:14

Je vergist je, Henk, ik lees de artikel van Peter Edel met grote belangstelling. In de reguliere pers vind je alleen juichverhalen over de Turkse economie. Goed dat iemand daar kanttekeningen bij plaatst. En het is zeker informatiever dan de vele topics waarin alleen op een bepaalde politieke partij word6t afgegev3en.

0 Rapporteren